راز سختی‌های صالحان و رفاه گناهکاران

شاید این پرسش از ذهن‌مان خطور کرده باشد که چرا افراد نیکوکار و مؤمن اغلب با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند، در حالی که گناهکاران و مجرمان در رفاه و آسایش به سر می‌برند؟ 
ابتدا باید به نقش سختی‌ها در رشد انسان فکر کنیم. سختی‌ها، مانند کوره‌ای هستند که انسان را آبدیده و مقاوم کرده، نیرو‌های نهفته‌اش را بیدار می‌کنند و او را به سوی پیشرفت و کمال هدایت می‌کنند. قرآن کریم این حقیقت را به زیبایی بیان می‌کند: «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا» (سوره انشراح، آیه ۵)؛ یعنی همانا به همراه هر سختی، آسایش و راحتی است. این آیه نوید می‌دهد که دشواری‌ها گذرا هستند و میوه‌شان سعادت پایدار است، انگار که زندگی با هر چالشی، دری به سوی فرصت‌های تازه می‌گشاید.
اما چرا برخی مشکلات به سراغ مؤمنان می‌آید؟ بخشی از این بلا‌ها در رفتار خود انسان ریشه دارد. ما اغلب با انتخاب‌های اشتباه، سوء مدیریت در برنامه‌ریزی زندگی یا تصمیمات نادرست، خود را به دردسر می‌اندازیم. مثلاً تصور کنید در رانندگی بی‌احتیاطی کنیم و تصادفی رخ دهد که منجر به آسیب جسمی شود. این نه تقصیر الهی، بلکه نتیجه مستقیم اعمال ماست. قرآن در این باره می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لاَ یَظْـلِمُ النَّاسَ شَیئًا وَ لَـَکِنَّ النَّاسَ أَنفُسَهُمْ یَظْـلِمُونَ» (سوره یونس، آیه ۴۴)؛ خداوند هیچ بر مردم ستم نمی‌کند، ولی این خود مردم هستند که بر خویشتن ستم می‌کنند. این آیه ما را به مسئولیت‌پذیری دعوت کرده و یادآوری می‌کند که بسیاری از سختی‌ها، آینه‌ای از انتخاب‌های خودمان هستند.
از سوی دیگر، خداوند نسبت به اولیاء و دوستان خود، رفتاری متفاوت دارد. چون آنها را دوست دارد، اگر خطایی کنند، سریعاً با تنبیه‌ای ملایم آنها را بیدار می‌کند تا اصلاح شوند. قرآن در توصیف این رویکرد نسبت به پیامبر (ص) می‌فرماید: «وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِیلِ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْیَمِینِ» (الحاقة/ ۴۴ و ۴۵)؛ و اگر [او]پاره‌ای گفته‌ها بر ما بسته بود، دست راستش را سخت می‌گرفتیم. همین‌طور، مؤمنان اگر خلاف کنند، زود گوشمالی می‌شوند تا درس بگیرند.
در مقابل، برای نااهلان و گناهکاران، خداوند مهلت می‌دهد. این مهلت نه از روی غفلت، بلکه فرصتی برای افزایش گناهان‌شان است تا کیفر نهایی سنگین‌تر شود؛ قرآن می‌فرماید: «وَجَعَلْنَا لِمَهْلِکِهِم مَّوْعِدًا» (الکهف/ ۵۹)؛ و برای هلاکت‌شان وعده‌ای قرار دادیم؛ و همچنین: «إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُوا إِثْمًا» (آل‌عمران/ ۱۷۸)؛ ما به آنها مهلت می‌دهیم تا بر گناهان‌شان بیفزایند؛ اگر امیدی به اصلاح‌شان نباشد، حساب‌شان را تا قیامت به تأخیر می‌اندازد تا پیمانه‌شان پر شود.
برای درک بهتر، اگر قطره‌ای روی شیشه عینک‌تان بچکد، فوری آن را پاک می‌کنید، چون مهم است؛ اما اگر روی لباس سفیدتان بریزد، صبر می‌کنید تا خانه برسید و عوضش کنید و اگر روی قالی زیر پای‌تان باشد، شاید تا عید نوروز رهایش کنید تا بشویید. خداوند هم بر اساس شفافیت روح انسان‌ها رفتار می‌کند‌ـ روح پاک مؤمنان مانند عینک است که زود پاک می‌شود، در حالی که روح تیره گناهکاران مانند قالی، کیفرش به تأخیر می‌افتد.