اعتیاد، سرطان و مرگ عوارض قرصهای لاغری

بصیرت: مصرف بی رویه انواع قرص ها، پودرها و کپسول های لاغری مدتی است که در میان افرادی که قصد دارند حتی اندکی هم وزن کم کنند، بسیار رایج شده است. استفاده از این محصولات در حالی رو به افزایش است که بسیاری از عواقب و عوارض مصرف خودسرانه این محصولات آگاه نیستند.
«استیو برتون»، رئیس بخش مراقبت های بهداشتی مصرف کنندگان در گلاسکو می گوید: «ما تأکید می کنیم که این داروها برای مصرف هر کسی نیست. این دارو فقط برای فرد چاق بزرگسالی است که رژیم غذایی کم کالری را رعایت کنند.»
به گفته این متخصص هم اکنون داروهای «ونوستات»، «تینویید»، «زنی کال» و «کارویل» از پرطرفدارترین داروهای لاغری در جهان هستند.
به عقیده برخی افراد سوءمصرف دارو تنها به مصرف داروهای غیرقانونی مثل ماری جوانا گفته می شود.
در حالی که به گفته برتون. یک گروه از موارد سوءمصرف داروها مربوط به داروها و مکمل هایی است که افراد ورزشکار و جوانان از آنها استفاده می کنند. گروه دیگر داروهایی هستند که به خاطر عوارض جنبی آنها که لاغری است به عنوان داروی لاغری مورد استفاده قرار می گیرند که بیشتر خانم ها مورد استفاده قرار می دهند. بخش دیگر از سوءمصرف داروها مربوط به داروهای محرک است. گروه دیگر نیز مربوط به داروهای مخدر و شبه مورفین است. این داروها معمولا برای کاهش درد مصرف می شوند و با تحریک گیرنده های افیونی مغز تأثیرشان را اعمال می کنند. دسته دیگر نیز داروهایی هستند که در داروخانه ها به فروش می رسند که از جمله آنها می توان به داروهای ضدافسردگی و ضددرد اشاره کرد.
در واقع می توان گفت محصولات لاغری به دو دسته شیمیایی و گیاهی تقسیم می شوند و نحوه عملکردشان دفع چربی از بدن است و وقتی چربی بدن دفع می شود، در نتیجه ویتامین های محلول در چربی (مانند ویتامین های DA و E) هم از بدن دفع می شوند و بدن در معرض کمبود ویتامین و املاح قرار می گیرد.
به گفته «هیلاری وکسون» از مرکز پزشکی ایلی نویز محصولات گیاهی مانند «کارویل»، «دایت فورمولا» یا «اسلیم کوئیک» هر چند بی عارضه نیستند، اما کم عارضه تر از انواع داروهای شیمیایی مشابه هستند.
وی می گوید: «ممکن است چاقی برخی افراد در اثر تجمع پروتئین در بدنشان باشد و اگر آنها بدون سنجش چربی بدن شان توسط یک پزشک متخصص، اقدام به تهیه و مصرف محصولات چربی سوز کنند، حتما دچار ریزش مو، ناراحتی های پوستی و حتی عصبی می شوند.»
قرص های چربی سوز اغلب دارای «کافئین» و «افدرین» هستند و براساس این دو ماده باعث افزایش مصرف کالری می شوند. به طور مثال «افدرین» (EPHEDRINE) باعث انبساط (بازشدن) ریه ها می شود و به عنوان دارو در بیماری آسم و سرماخوردگی تجویز می شود. این ماده باعث افزایش اکسیژن رسانی به خون می شود. هنگامی که مقدار اکسیژن در خون بیشتر باشد، انرژی بیشتری در سلول ها تولید می شود، یعنی انرژی بیشتری می سوزد.
همچنین ضربان قلب و فشار خون را افزایش می دهد و باعث گرم شدن بدن حین انجام حرکات ورزشی می شود و اشتها را کاهش می دهد.
داروهای چربی سوز به علت کاهش سریع وزن، خیلی استفاده می شوند، ولی باید توجه داشت که بعضی افراد به این داروها خوب پاسخ نمی دهند. اگر شما آسپرین یا یک نوع داروی قلبی یا نوع دیگری از داروی ضدآسم (غیر از افدرین) را مصرف می کنید، یا اینکه نسبت به کافئین حساسیت دارید، نباید از قرص های چربی سوز استفاده کنید، زیرا باعث نامنظم شدن ضربان قلب، مشکل شدن تنفس و بروز حملات دردناک می شود.
به گفته استیو برتون این قرص ها اعتیاد آورند و در صورت سوءمصرف می توانند آسیب های جدی به مغز برسانند و موجب تشنج شوند.
در حال حاضر حدود 900 نوع مکمل غذایی از نوع نیروزا گرفته تا لاغری در جهان تولید می شود که 20درصد آن به طور قاچاق در جهان توزیع می شود. که اغلب آنها تقلبی هستند ولی لزوما سرطان زا نیستند.
جامعه شناسان و روانشناسان سن، جنس و عملکرد تحصیلی را عوامل اعتیاد به داروها ذکر می کنند همچنین مناسبات اجتماعی را هم بی تاثیر نمی دانند.
«هیلاری وکسون» می گوید: بر این اساس، استفاده از داروهای لاغری نباید به عنوان نخستین گام بلکه آخرین راه در افرادی که دچار چاقی مفرط (چاقی کشنده) هستند، با تجویز پزشک مصرف شود.
وی با اشاره به انواع داروهای لاغری، این داروها را شامل سه گروه داروهای کاهنده اشتها، داروهای دافع چربی و داروهای حجم گیرنده در دستگاه گوارش تقسیم می کند.
این مشاور تغذیه و رژیم درمانی معتقد است : داروهای کاهنده اشتها از جمله
«سیبوترامین» و «فنترامین» با تاثیر بر مرکز اشتها و در حقیقت تاثیر بر روی هورمون «سروتونین» سبب کاهش اشتها می شوند.
مصرف این دارو دارای عوارض زیادی همچون اضطراب، افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون و تنگی نفس بوده و به همین دلیل مصرف آن در افراد بالای 50 سال و مبتلایان به بیماری آسم و بیماری های قلبی- عروقی ممنوع است.
داروهای دافع چربی از دستگاه گوارش از جمله «اورلی استات» یا «زنیکال» با تاثیر بر آنزیم های روده ای مانع جذب 30 درصد چربی های خورده شده می شود اما این دارو تأثیری در دفع کربوهیدرات ها ندارد.
این مشاور تغذیه و رژیم درمانی مصرف این دارو عوارضی همچون کمبود ویتامین های محلول در چربی از جمله ویتامین A و E و D را به افراد گوشزد می کند.
وی گروه سوم داروهای لاغری را نیز داروهای حجم گیرنده دستگاه گوارش از جمله ترکیبات «آگار» دانست که با پر کردن حجم معده سبب بروز احساس سیری در فرد شده و عوارض خطرناکی را به دنبال دارد.
از سوی دیگر داروهای متفرقه که در ترکیباتشان از موادی همچون هورمون های تیروئید یا ترکیبات «آمفتامینی» یا سایر ترکیبات هورمونی استفاده شده با افزایش سوخت و ساز بدن سبب لاغری فرد می شود.
اما مصرف این گروه از داروها باتوجه به ایجاد اختلال در سیستم طبیعی هورمونی بدن، مورد تأیید مراجع علمی نیست و حتی اثراتی شبیه موادمخدر در بدن ایجاد می کنند و مصرف داروهای مختلف گیاهی نیز برای درمان چاقی و کاهش وزن، باتوجه به مکانیسم اثر ناشناخته آنها توصیه نمی شود.
در واقع عملکرد قرص های لاغری متفاوت است. برخی از آنها با حجیم کردن معدن سبب کاهش میل افراد به خوردن می شوند و برخی دیگر هم چربی سوزند و البته هر دو گروه در صورت مصرف طولانی مدت با عوارض جانبی همراه خواهند بود.
قرص های لاغری انواع گوناگونی دارند اما آنهایی که توسط پزشک و معمولا برای مدت معینی تجویز می شوند، قابل اعتمادترند. توجه داشته باشید که آنها را دقیقاً طبق دستور پزشک تان مصرف نمایید. اگر شما از آنهایی هستند که بدون تجویز پزشک اقدام به تهیه داروهای لاغری می کنند، بهتر است انواع گیاهی را انتخاب کنید که کم عارضه ترند.
این داروها در صورت مصرف طولانی مدت و نادرست سبب اعتیاد دارویی می شوند و از نظر سایر عوارض دارویی نیز باید گفت که بسته به نوع دارویی که انتخاب می کنید، مشکلی در کمین شما خواهد بود. به هر حال، هیچ کدام از این محصولات، بی عارضه نیستند و از افزایش قند و فشار خون گرفته تا ریزش مو را به دنبال دارند.
در مجموع استفاده نابجا از داروهای لاغری برای سلامتی بدن مضر است، زیرا تداخل غذا و دارو ممکن است عوارض غیرقابل جبرانی را در درازمدت برای فرد مصرف کننده ایجاد کرده یا عوارض بیماری قلبی را تشدید یا تظاهرات جدید و خطرناکی را موجب شود و ضایعات مالی و جانی قابل توجه و غیرقابل جبرانی را فراهم کند.
به طور مثال داروی «اورلیستات یا زنیکال» (XENICAL) از جمله داروهای لاغری است که با مهار آنزیم لیپاز- که از لوزالمعده برای هضم و تجزیه چربی ها ترشح می شود- از جذب 30 درصد چربی غذا جلوگیری کرده و بدین ترتیب همراه با رژیم های غذایی به روند کاهش وزن سرعت می بخشد و وزن فرد در سال چهار کیلو بیشتر از رژیم کاهش وزن بدون دارو کاسته می شود.
حال آنکه کسی که شروع به مصرف این دارو کند، باید تا مدت ها آن را ادامه دهد، چون با قطع دارو دوباره انباشتگی چربی ها آغاز می شود.
عوارض مصرف زنیکال در ارتباط بامقدار چربی موجود در غذا، احتمال ایجاد سردردهای شدید و دل دردهای طاقت فرسا در 25 درصد مصرف کنندگان وجود دارد. در ضمن به علت اختلال در جذب ویتامین های محلول در چربی که شامل ویتامین های K. E.D.A است، باید دوساعت بعد از مصرف زنیکال نسبت به مصرف مکمل های مولتی ویتامینی اقدام شود. این دارو به علت احتمال ایجاد زمینه بروز سرطان سینه که از طرف FDA (اداره غذا و دارو ایالات متحده) مطرح شده بود، ازطرف شرکت سازنده و تولیدکننده، درخواست تایید دارو پس گرفته شده است.
همچنین در پژوهش های انجام شده، عوارض جانبی مصرف سیبوترامین (SIBUTRAMIN) عبارتند از: خشکی دهان در 36 درصد؛ اختلال در خواب و بی خوابی های ناخواسته در 5/85 درصد؛ سوزن سوزن شدن بدن در 22درصد؛ اختلال ضربات قلب (آریتمی) در 9 درصد مصرف کنندگان گزارش شده است.
مصرف این دارو هم برای افرادی که دارای حساسیت بوده یا به بی اشتهایی عصبی (آنورکسیا) یا پرخوری عصبی (بولیمیا) دچار هستند، توصیه نمی شود.
در ضمن مصرف این دارو همراه با داروهای کاهش دهنده اشتها، داروهای ضدفشارخون، ضدافسردگی، ضدسرفه، داروهای اعصاب، داروهای ضدمیگرن، آنتی هیستامین، مسکن ها و آرام بخش ها ممنوع بوده و افرادی که دچار نارسایی قلبی، آریتمی و سابقه سکته قلبی هستند نباید از این دارو استفاده کنند. همچنین افرادی که دچار بیماری های کلیوی یا کبدی،
GLUCOMA، مشکلات غده تیروئید یا سنگ کیسه صفرا هستند، باید تحت نظر پزشک و با احتیاط کامل، این دارو را مصرف کنند.
هیچگاه خودسرانه و بدون تجویز پزشک یا متخصص تغذیه از داروهای لاغری استفاده نکنید. درضمن مصرف این داروها هنگامی در کاهش وزن موثر است که به همراه آن از رژیم های لاغری توام با ورزش نیز استفاده شود. مصرف داروهای خالی هم به شدت برای سلامتی مضر است و هم نتیجه مطلوب را برای کاهش وزن نخواهد داد.
هم چنان رژیم غذایی مناسب در کنار ورزش، بهترین راهکار مبارزه با چاقی است و اگر استفاده از این قبیل محصولات لاغری هم کمک کننده باشد، صرفا باید تحت نظر پزشک صورت گیرد تا از عوارض احتمالی آن جلوگیری به عمل آید.