اکبر صفرى
رهبر معظم انقلاب در دیدار صمیمی با فرماندهان و پرسنل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی- در آستانه سوم شعبان سال جاری- در کنار ترسیم چشم انداز آتی سپاه پاسداران و توصیه های مهم، بر «لزوم حفظ هویت نهادی سپاه» تأکید مضاعفی داشتند.
تأکید فرمانده معظم کل قوا مبنی بر حفظ و برجسته نمودن شاخص های نهادی در سپاه نسبت به جنبه های سازمانی آن از زوایای متعددی که مورد اشاره قرار می گیرد، برای امروز و آینده سپاه یک ضرورت محسوب می شود. در همین راستا با بررسی ویژگی های ساختاری نهاد ها که مورد تأکید جامعه شناسان قرار گرفته و در تفاوت با ساختارهای سازمانی مطرح می شود، قصد داریم علاوه بر آشنایی و واکاوی بیشتر با طرح این دیدگاه اندیشمندانه از سوی رهبر معظم انقلاب، با اختصار به چرایی عملیاتی نمودن این دیدگاه در بدنه سپاه پاسداران به عنوان یک تکلیف و ضرورت حیاتی آشنا شویم.
1-نهادها در خلأ عمل نمی کنند، بلکه جزئی از کل جامعه و فرهنگ آن بوده و با سایر نهادها، روابط و کنش های متقابل دارند؛
انقلاب اسلامی نیز که به برکت قیام ملت ایران و در راستای تشکیل حکومت اسلامی و اسلامی شدن جامعه و فرهنگ آن شکل گرفت، در عرصه های مختلف مانند هر انقلاب دیگری نیازمند پاسداری است. یعنی انقلاب اسلامی باید براساس یک اصل عقلایی و طبیعی در برابر تهدیدات و مخاطرات احتمالی صیانت شود تا جامعه در پرتو یک انقلاب اسلامی قدرتمند و اصیل بتواند در گذر زمان و در راستای برنامه های اسلامی متحول شود. این وظیفه خطیر بر اساس قانون اساسی به عهده سپاه پاسداران است. لذا تشکیل سپاه پاسداران با هدف پاسداری از انقلاب اسلامی و در نهایت تقویت حکومت و جامعه اسلامی، جزئی از جامعه اسلامی امروز ما به شمار می رود که فرهنگ پاسداری در آن باید فرهنگ حاکم بر جامعه اسلامی یعنی فرهنگ اسلامی باشد.
لذا سپاه برای انجام اصلی ترین مأموریت ذاتی خود که همان پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی است باید در متن جامعه به عنوان جزء مهمی از این کل، حضور حقیقی داشته باشد. طوری که ضمن لمس مشکلات و چالش های موجود در جامعه متناسب با حوزه های مأموریتی و قانونی تعریف شده و توان و ظرفیت خود برای حل آنها اقدام نماید و بتواند نسبت به تهدیدات سخت، نرم و نیمه سخت و رویدادهای جریان ساز منفی در جامعه، واکنش به هنگام نشان دهد.
2-نهادها در روند تحولات جامعه و کارکرد آن به وجود می آیند و فرد، مقام یا دولت در پیدایش آن دخالت ندارند؛
رهبر معظم انقلاب در دیدار 32 تیرماه، سپاه را نهادی جوشیده از «دل مساجد و مدارس و دانشگاه ها» و برآمده از خانه ها و دل های مومن مردم برشمردند و افزودند: «کسی سپاه را خلق نکرد بلکه این نهاد به اقتضای نیاز زمان شکل گرفت و هر جا و هر عرصه ای که لازم بود به پاسخگویی به نیازهای انقلاب و کشور پرداخت.»
همانطور که فرمانده معظم کل قوا اشاره نمودند وجود یک جریان تحولی در ابعاد مختلف و موثر در متن جامعه در جوشش و تشکیل سپاه پاسداران نقش داشته است و سپاه بر اساس احساس تکلیف گروه های مختلفی از جوانان مومن و انقلابی با هدف صیانت از انقلاب نوپای اسلامی شکل گرفته است. لذا سپاه مانند بسیاری از سازمان ها و تشکیلات اداری بر اساس اعلام قبلی یا بر اساس مصوبه و بخشنامه یا کپی برداری از سازمان های دولتی مرسوم در جهان به وجود نیامده است. در تشکیل سپاه نیز قشر یا گروه خاصی از جامعه حضور نداشته است که سپاه متعلق به همین افراد یا گروه های خاص و ویژه باشد. همه کسانی که در دایره ارزش های انقلاب اسلامی حضور دارند و دغدغه حفاظت از انقلاب اسلامی را دارند می توانند در قالب های مختلف با این نهاد انقلابی همکاری نمایند و عضوی از این نهاد انقلابی عظیم باشند. لذا حفظ هویت نهادی سپاه می تواند این نهاد انقلابی و حتی انقلاب اسلامی را از هر نوع تهدید و تضعیف و ریزش در برابر جریان های سیاسی انحصاری تأثیرگذار و هدفمند در جامعه حفظ نماید و میراث گرانقدر شهدا را در برابر تفکر سهم خواهی و انحصارطلبی که برای مشروعیت بخشی در مواردی هم شکل قانونی به خود می گیرند، حفظ نماید.
3-در نهاد به تولد و تربیت افراد جدید و تولید و توزیع ضروریات حیاتی مردم توجه می شود؛
جریان فکری حاکم بر انقلاب اسلامی که همواره از سوی امام خمینی به عنوان هادی این جریان به بدنه انقلاب تزریق شده و بعد از امام نیز از سوی رهبر معظم انقلاب مورد تأکید واقع شده این است که «انقلاب اسلامی زمینه ساز جریان انقلاب جهانی حضرت ولیعصر (عج) است و صاحب اصلی این انقلاب نیز آن وجود مقدس است.» لذا چشم انداز ترسیمی برای انقلاب اسلامی یک چشم انداز اعتقادی و فرازمانی و فرامنطقه ای است و عناصر انقلابی و حامیان این نهضت اسلامی از جمله سپاه پاسداران برای صیانت از انقلاب اسلامی در اقصی نقاط جهان باید در تولد و تربیت جوانان پر شور، مومن و انقلابی در هر دوره با هدف تشکیل بسیج جهانی در دنیای اسلام همواره پیش قدم باشند. بنابراین فرماندهان رده ارشد سپاه علاوه بر اهتمام به تولد و تربیت پاسداران جدید، باید در راستای نخبه پروری و شایسته سالاری نسبت به تربیت فرماندهان و مدیران آتی سپاه و بسیج از میان جوانان نیز اقدام نمایند.
مسئولان و مدیران عالی سپاه باید ضمن استقبال از حضور جوانان در حلقه های مدیریتی و مشورتی به عنوان یک عقیده و نه یک حرف، علاوه بر دلگرمی جوانان زمینه حضور آنان را در عرصه های تصمیم گیری به عنوان مدیران جوان به طور گام به گام فراهم نمایند. همانطور که امام عزیز از حضور فرماندهان امروز سپاه در سه دهه پیش برای تصدی مسئولیت استقبال کرد.
توجه به نسل های جوان و نوپا در سپاه و بسیج، حمایت های مادی و معنوی و بهره گیری از توان و استعداد آنها می تواند در زمینه تولید و توزیع ضروریات حیاتی مردم نیز با هدف خدمت رسانی به عنوان حامیان اصلی انقلاب و صیانت از انقلاب در برابر ترفندهای دشمنان موثر باشد. بر همین اساس است که بسیجیان و پاسداران انقلاب اسلامی باید خود را به عنوان سربازان امام زمان(عج) محدود به حصار زمان و مکان نکنند و همواره با بهره گیری از تفکر مهدویت و بصیرت در صدد صدور انقلاب اسلامی به سراسر جهان باشند. در همین رابطه فرمانده معظم کل قوا در این دیدار افزودند: «حفظ کامل شاکله معنوی سپاه تشخیص واقعیات امروز و پیش بینی تحولات آینده را امکان پذیر می کند و این شناخت و آگاهی، زمینه برنامه ریزی و اقدامات صحیح را فراهم می آورد.»
4-در نهاد، افراد باید احساس کنند که زندگی معنا و هدف دارد؛
روزمرگی و بدون برنامه و هدف زندگی کردن از جمله مواردی است که همواره در آسیب شناسی زندگی مسلمانان در دین اسلام مورد توجه قرار گرفته است. این خطر در دوران صلح و رفت و آمدهای مرسوم سازمانی و مشکلات رایج زندگی می تواند به عنوان یک تهدید جدی برای نیروهای انقلابی محسوب شود. سپاه پاسداران و بسیجیان نیز به عنوان مجموعه ای از این جامعه از این تهدید در امان نیستند. لذا مسئولان و فرماندهان رده ارشد سپاه می بایست با برنامه ریزی، تصمیم گیری درست و سرمایه گذاری فرهنگی، ضمن تقویت روحیه افراد از روزمرگی پاسداران، بسیجیان و حتی خانواده های آنان جلوگیری نمایند. از دیگر سو نیز آحاد پاسداران و بسیجیان باید با عمل به توصیه های دین مبین اسلام به عنوان یک مسلمان انقلابی در این زمینه نقش آفرینی نمایند.
5-هر جامعه ای در ارتباط با بقا و رفع نیازهای اجتماعی اساسی خود، وظایف اساسی یا کارکردهای مهمی بر عهده دارد که وظایف اساسی در این زمینه از طریق نهادها عملی می شوند؛
از نقاط قوت سپاه پاسداران که همواره در تقویت آن موثر بوده و به عنوان یک نکته برجسته مورد توجه دوستان و دشمنان انقلاب قرار گرفته است، وجود سپاه به عنوان نهادی انعطاف پذیر بوده است. طوری که رهبر انقلاب نیز در این دیدار با اشاره به حضور سپاه در عرصه های مختلف دفاع از انقلاب و ملت از جمله درگیری های خیابانی با منافقین، دفاع مقدس، سازندگی کشور و... این نهاد را شجره طیبه ای خواندند که به فرموده قرآن کریم در هر دوره، ثمره خاصی بروز می دهد که این عملکرد و ویژگی تحسین برانگیز باید ادامه یابد. بنابراین سپاه در راستای عمل به وظایف خود در قبال جامعه همانطور که در طول سه دهه گذشته نشان داده است باید همچنان در کمک به برقراری امنیت، محرومیت زدایی و خدمت به مردم در عمل به وظایف اصلی خود و رفع نیازهای مردم کوشا باشد و بر تقویت جنبه مردمی بودن سپاه به عنوان یک نقطه قوت برای همه دوران ها و تقویت بسیج توجه داشته باشد.
اما نکته مهم آنکه هرگز نباید شرایطی فراهم شود که سپاه پاسداران از اصلی ترین مأموریت خود که همان حفظ انقلاب است منحرف شود و مأموریت های حاشیه ای جای این مأموریت حیاتی را بگیرند، به عبارتی جای حاشیه و متن نباید عوض شود.