بررسی شکل‌گیری و عملکرد اتاق‌های فکر آمریکا (بخش بیست و سوم)

پیشینه تأسیس مرکز بین المللی «وودرو ویلسون»
کنگره آمریکا در بحبوحه جنگ سرد با هدف درک عمیق سیاست های راهبردی کاخ سفید در قبال جهان کمونیسم، در سال 1968تأسیس مرکزی پژوهشی در سطح بین المللی را تصویب کرد. بر این اساس، مقامات کنگره در همان سال مرکز بین المللی «وودرو ویلسون» را که قبلاً بخشی از موسسه اسمیتسون بود را با یادبود رئیس جمهور «وودرو ویلسون» (تنها رئیس جمهوری آمریکا با مدرک دکترا تا آن زمان) تأسیس کرد.
این مرکز پژوهشی بین المللی که در واشنگتن دی سی واقع شده است، با حمایت مالی دولت آمریکا و سرمایه داران کمپانی های بزرگ دنیا فعالیت خود را در عرصه تحقیقات سیاست عمومی آمریکا و امور جهانی آغاز کرد.
مرکز بین المللی «وودرو ویلسون» به پاسداشت آرمان ها و نگرانی های وودرو ویلسون، تلاش کرده تا با ایجاد پلی میان جهان اندیشه و جهان سیاست، گستره تحقیقات و مطالعات خود را در راستای سیاست های آمریکا در سطح ملی و جهانی قرار دهد.
اهم فعالیت های مرکز بین المللی «وودرو ویلسون»
مرکز بین المللی«وودرو ویلسون» (The Woodrow Wilson International Center for Scholars) با تمرکز بر علوم سیاسی و روابط بین الملل همواره تلاش کرده تا با رویکردی تاریخ نگر، علاوه بر اینکه مقامات و سیاستمداران کاخ سفید را در اتخاذ سیاست های ملی و بین المللی یاری رسانده، از طرفی در تربیت نخبگان و تحلیلگران سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آمریکایی نقش بسزایی ایفا کند.
یکی از رویکردهای اصلی این مرکز فکری و پژوهشی در حوزه بین المللی، تجزیه و تحلیل رویدادهای معاصر تاریخی و ارائه چارچوب های راهبردی جهت استفاده کاخ سفید در سیاست های فعلی آمریکا می باشد. به طوری که یکی از برنامه های اصلی این مرکز «برنامه مطالعاتی تاریخ بین المللی جنگ سرد» می باشد.
مرکز بین المللی «وودرو ویلسون» در حوزه مباحث ملی، تمرکز پژوهشی خود را بر روی مسائل سیاست عمومی آمریکا و دیپلماسی عمومی قرار داده است.
بر این اساس، این مرکز فکری اهم وظایف و مأموریت های خود را در مولفه های ذیل تعریف کرده است:
- تعریف پروژه های مطالعاتی کلان در سیاست عمومی و بین المللی کاخ سفید
- ارتباط گسترده میان محققان و مقامات دولتی در کنگره و قوه مجریه
- توسعه نگرش های آمریکایی در سطح بین المللی از طریق چاپ و نشر، شبکه های رادیویی و تلویزیونی و برنامه های اینترنتی
- شناسایی و درک عمیق از چالش ها و مسائل پیش روی سیاستمداران آمریکا و تعیین خط مشی های موثر
- حمایت از پژوهشگران و محققان و دادن بورس تحصیلی به نخبگان در عرصه جهانی
- برگزار کردن نشست های تخصصی و تالار گفتمان های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی
- ارتباط گسترده با رسانه های جمعی و تأثیر گذاشتن بر روی افکار عمومی
مرکز بین المللی «وودرو ویلسون» با تأکید بر وظایف و مأموریت های خود برنامه های پژوهشی مختلفی را در دستور کار قرار داده است. یکی از فعالیت های مهم و اساسی این مرکز فکری، مطالعات منطقه ای می باشد.در این حوزه، برنامه های اصلی مرکز بین المللی وودرو ویلسون عبارتند از:
* برنامه خاورمیانه که در فوریه سال 1998 در راستای تحلیل تحولات خاورمیانه و افزایش نفوذ و تعامل ایالات متحده با کشورهای منطقه راه اندازی شد. در این برنامه علاوه بر تمرکز بر روی مسائل و تحولات روز سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خاورمیانه، راهبردهای موثر در توسعه بلند مدت نفوذ اقتصادی و سیاسی آمریکا و تأثیر بر ساختار سیاسی و اجتماعی کشورهای این منطقه مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرد. برنامه آسیا یکی دیگر از فعالیت های پژوهشی این مرکز فکری در حوزه مطالعات منطقه ای می باشد. در برنامه فوق، مرکز بین المللی ویلسون بر روی سازماندهی سیاست های ایالات متحده در آسیا تمرکز مطالعاتی دارد. شایان ذکر است برگزاری سمینارهای تخصصی، نشست های علمی و کارگاه های آموزشی با حضور سیاستمداران و محققان برجسته آمریکایی و آسیایی یکی از رویکردهای اصلی این برنامه می باشد.
* برنامه مطالعاتی جنوب شرقی اروپا یکی دیگر از فعالیت های پژوهشی این مرکز است که در زمینه تحلیل و تدوین سیاست های کاخ سفید در جنوب شرقی اروپا خصوصاً در مناطق مدیترانه شرقی، جنوب بالکان و مناطق مجاور، یونان، ترکیه، قبرس، بلغارستان و... تمرکز مطالعاتی دارد. دیپلماسی عمومی در جنوب شرقی اروپا، گسترش ناتو و تجدید نظر در چشم اندازهای ژئوپولیتیک آمریکا در قرن بیست و یکم از مهم ترین موضوعات مطالعاتی این برنامه است.
* برنامه آمریکای لاتین از دیگر فعالیت های پژوهشی مرکز بین المللی ویلسون می باشد که دفاتر اصلی آن در مکزیک و برزیل به عنوان پلی بین ایالات متحده و آمریکای لاتین واقع شده است. بررسی و تحلیل تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای این منطقه، بررسی تاریخ، اقتصاد، فرهنگ کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب، سیاست و نزدیکی روابط ایالات متحده با حوزه آمریکای لاتین، دموکراسی سازی، امنیت شهروندی، تجارت و سیاست خارجی در آمریکای لاتین از مهم ترین سر فصل های این برنامه مطالعاتی می باشد.
* برنامه آفریقا که در سال 1999 با حمایت «بنیاد فورد» تحت ریاست استیو مک دونالد راه اندازی شد، یکی دیگر از فعالیت های مهم این مرکز فکری است که دارای یک شورای مشورتی متشکل از مقامات کنگره، صاحبان بنگاه های تجاری، کارشناسان، دانشمندان و دیپلمات های کهنه کار آمریکا می باشد که بر روی تدوین سیاست های آمریکا در قاره سیاه تمرکز مطالعاتی دارد.
* برنامه آمریکا از دیگر فعالیت های مهم مرکز بین المللی ویلسون است که در حوزه هایی چون تأمل بر مشکلات موجود در جامعه آمریکا، سیاست، پیوند دادن تجربه های تاریخی معاصر با سیاست های فعلی کاخ سفید، بحران های فعلی آمریکا شامل مهاجرت، بیکاری، امنیت اجتماعی، کار و خانواده، چالش های اخلاقی، فرهنگ کسب و کار و... تمرکز مطالعاتی دارد.
* برنامه اروپای غربی یکی دیگر از برنامه های فکری و پژوهشی مرکز بین المللی ویلسون است که بر روی مسائلی مانند بررسی تحولات اروپای غربی، ناتو و اتحادیه اروپا، گسترش و تعمیق دموکراسی آمریکایی در اروپا، توسعه جامعه مدنی و نهادهای باز آمریکایی در سراسر اروپا، بررسی رویکردهای نوین آمریکا در اروپا و... تمرکز مطالعاتی دارد.
مرکز بین المللی وودرو ویلسون علاوه بر رویکرد مطالعات منطقه ای دارای یک سری برنامه های مطالعاتی راهبردی است که بیش از پیش مقامات کاخ سفید را در اتخاذ سیاست های موثر بین المللی کمک می کند. این برنامه ها عبارتند از:
* برنامه مطالعاتی تاریخ بین المللی جنگ سرد (The Cold War International History Project) که بر روی اسناد و اطلاعات بین المللی جنگ سرد، چشم اندازها در تاریخ جنگ سرد، تطبیق یافته ها و تجربیات جنگ سرد بر روی سیاست های نرم آمریکا خصوصاً در قبال جهان اسلام تمرکز مطالعاتی دارد.
* برنامه کنگره (The Congress Project) که در گسترش تعامل محققان و پژوهشگران با مقامات کنگره و کسب تجربیات تمرکز دارد. در برنامه های فوق مجموعه ای از سمینارها و انجمن های تخصصی با حضور اعضای کنگره و مقامات کاخ سفید، دانشمندان علوم سیاسی، مورخان، مدیران رسانه، اساتید و کارشناسان و محققان برگزار می شود.
برنامه تاریخ و سیاست عمومی (The History and Public Policy Program) از دیگر برنامه های مرکز وودرو ویلسون است که برروی رابطه بین تاریخ و سیاست گذاری و مولفه سازی تاریخی در سیاست عمومی تمرکز مطالعاتی دارد.
* برنامه مطالعات امنیت بین المللی (International Security Studies) یکی دیگر فعالیت های مطالعاتی این مرکز راهبردی است که بر روی تغییر شکل سیاسی و نظامی کشورها پس از جنگ سرد، تروریسم و تکثیر سلاح های کشتار جمعی، امنیت دسته جمعی با محوریت، تجزیه و تحلیل مقایسه ای امنیت در سراسر مرزهای جغرافیایی و .. تمرکز مطالعاتی دارد.
* برنامه مستندات بین المللی کره شمالی (The North Korea International Documentation Project) به عنوان یک نهاد اطلاعاتی علیه کره شمالی بر روی بزرگنمایی نیروگاه اتمی آن و همچنین انتشار اسناد محرمانه در خصوص کره شمالی فعالیت می کند.
* برنامه مطالعاتی تاریخچه بین المللی گسترش سلاح های هسته ای (The Nuclear Proliferation International History Project) از دیگر فعالیت های مهم این موسسه فکری است که متشکل از شبکه ای جهانی از افراد و نهادهای مطالعاتی است که با هدف انحراف از فعالیت های اتمی آمریکا و باشگاه جهانی اتمی آن در خصوص تاریخ بین المللی هسته ای از طریق مستندسازی فعالیت می کند.
* برنامه مطالعاتی آمریکا و اقتصاد جهانی (The Program on America and the Global Economy) یکی دیگر از برنامه های مطالعاتی مرکز ویلسون است که بر روی مسائلی چون آمریکا و اقتصاد جهانی، چشم انداز اقتصاد آمریکا در عرصه جهانی، بررسی اثرات جریان تحولات اقتصادی جهان بر اقتصادهای در حال توسعه در مناطق کلیدی، مشخص کردن پتانسیل اقتصادی ایالات متحده در مناطق کلیدی جهان مانند خاورمیانه، بررسی چالش های عمده اقتصاد جهانی، تکیه بر بلوک های اقتصادی و تعامل بلند مدت اقتصادی ایالات متحده با آنها و... تمرکز مطالعاتی دارد.
* برنامه رهبری و ارتقای ظرفیت دولت سازی (The Project on Leadership and Building State Capacity) از دیگر برنامه های مهم مرکز فکری ویلسون است که در حوزه هایی چون پروژه دولت سازی و رهبری جهانی، جلوگیری از درگیری های بین المللی و بازسازی پس از جنگ، اول، برنامه های آموزشی طراحی شده برای تقویت دموکراسی، ارتباطات و مهارت در مذاکره، در میان رهبران کلیدی در کشورهای در حال توسعه، دستیابی به استراتژی های موثر و همه جانبه برای ایجاد صلح و تقویت ظرفیت دولت سازی با مدل آمریکایی، تربیت مدیران و رهبران سیاسی و... تمرکز مطالعاتی دارد.
مرکز بین المللی وودرو ویلسون دارای یک شورای مشورتی(The Wilson Council) است که اعضای این انجمن از دنیای تجارت، مشاغل و بخش دولتی جذب شده اند. در برنامه هایی که مسائل سیاست عمومی داخلی و بین المللی را تحت تأثیر قرار می دهد، شرکت کرده و همچنین آن ها را در دستیابی به اهدافش از حمایت مالی تعیین کننده ای برخوردار می سازد.
شایان ذکر است مرکز مزبور نشریه ای به نام فصلنامه ویلسون با تیراژ 60،000 نسخه چاپ می کند که سردبیری آن بر عهده «استیون لاگرفلد» است.
همچنین هر ساله مرکز وودرو ویلسون تعدادی جایزه به اعضای رسمی خود اعطا می کند که توجه خاصی به رویای رئیس جمهوری وودرو ویلسون دارند و ممزوج کردن سیاست، تحقیقات و تصمیم سازی آن به نفع همگان است. برندگان به دو گروه تقسیم می شوند، کسانی که برای قسمت دولتی جایزه دریافت می کنند و کسانی که برای گروه اشخاص حقوقی به این جایزه دست می یابند.
موسسات وابسته به مرکز بین المللی وودرو ویلسون
مرکز بین المللی وودرو ویلسون دارای مراکز مختلف تخصصی است که در زمینه ایجاد نوآوری های راهبردی در سیاست های ملی و بین المللی کاخ سفید و حضور گسترده آمریکا در عرصه جهانی فعالیت پژوهشی می کنند. مهم ترین این مراکز عبارتند از: موسسه کانادا(the Canada Institute) که در زمینه گسترش روابط تجاری و سیاسی دو جانبه کانادا و آمریکا و همچنین تعامل فرهنگی و اجتماعی میان ملت های آنها فعالیت مطالعاتی دارد. این موسسه که ریاست آن بر عهده دیوید ان . بیت(David N. Biette) است با برگزاری سمینارها، کنفرانس ها، جلسات توجیهی، اجرای طرحهای پژوهشی و تولید نشریات و آثار به طور منظم با دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی کانادا در تعامل است.
* موسسه کنان(The Kennan Institute) به عنوان قدیمی ترین موسسه وابسته به مرکز وودرو ویلسون است که برروی تحولات سیاسی، نظامی، اجتماعی، اقتصادی روسیه و کشورهای جایگزین اتحاد جماهیر شوروی و توسعه نفوذ آمریکا در مناطق پیرامون روسیه تمرکز مطالعاتی دارد.
* موسسه مطالعاتی روابط چین و آمریکا کیسینجر(The Kissinger Institute on China and the United States)از دیگر موسسات وابسته به مرکز ویلسون است که به ارتقاء درک بیشتری از مسائل مربوط به روابط ایالات متحده و چین و تأثیر آن بر عرصه بین المللی و همچنین بررسی تأثیر اقتصاد چین بر اقتصاد جهانی آمریکا تمرکز مطالعاتی دارد.
موسسه مطالعاتی برزیل(The Brazil Institute) یکی دیگر از موسسات وابسته به مرکز ویلسون است که در پی توسعه روابط دوجانبه بین برزیل و ایالات متحده، بررسی تحولات معاصر برزیل و ترویج تجزیه و تحلیل دقیق از سیاست های عمومی برزیل و... است.
عملکرد مرکز بین المللی وودرو ویلسون در روند تاریخی
مرکز بین المللی وودرو ویلسون با هدف توسعه نفوذ آمریکا در عرصه بین المللی، نقش موثری در تدوین و طراحی راهبردهای سیاست خارجی آمریکا در شرایط زمانی مختلف داشته است. در این رابطه گفته می شود، این مرکز راهبردی نقش موثری در تقابل نرم آمریکا در قبال شوروی و جهان کمونیسم داشته اشت. به طوری که طراح اصلی «نبرد نرم» در فروپاشی شوروی سابق بوده است.
همچنین این مرکز یکی از مراکز فکری آمریکا در رفورم اجتماعی و فرهنگی در خاورمیانه و جهان اسلام می باشد که تمرکز جدی بر روی جمهوری اسلامی ایران دارد. به طوری که بخش خاورمیانه ای این مرکز که توسط «هاله اسفندیاری» مدیریت می شود از طراحان اصلی ایجاد و گسترش نافرمانی مدنی در جمهوری اسلامی ایران می باشد که حمایت از سازمان های مردم نهاد بشردوستانه، حمایت از نخبگان ایران برای حضور در همایش ها و کنفرانس های علمی با موضوع حقوق بشر از مهم ترین فعالیت های این مرکز می باشد.