اختصاصی بصیرت/
یکی از ویژگی های حوادث و رخدادها این است که با قرار گرفتن در وضعیت های خاص، می توانند منشأ آثار بزرگ شوند؛ چه مثبت، چه منفی. تاریخ نمونه های متنوع و متعددی از این حوادث و رخدادها در بطن خود دارد. طی چند ماهی که از سال جاری سپری شده است، حوادث مختلف و قابل توجهی در چند نقطه کشور رخ داد که نزدیک بودن فاصله زمانی آنها به یکدیگر و نیز برخورداری از سنخیت های نزدیک و مشابه و توجه خاص رسانه ها به آنها، سبب شد به مسئله مهمی در عرصه امنیت اجتماعی تبدیل شود تا آنجا که اواسط هفته گذشته جمعی از مسئولان کشور را به مجلس کشاند تا آنجا پیرامون این موضوع بحث و تبادل نظر کنند و به راهکاری جدی برای جلوگیری از این ناهنجاری ها و یا کاهش آن دست یابند. مسئولانی که در این جلسه مجلس شورای اسلامی حاضر شدند و درباره موضوع صحبت کردند و به اظهارنظر پرداختند، عبارت بودند از: وزیران کشور و دادگستری، دادستان کل کشور، فرمانده نیروی انتظامی و چهار نماینده مجلس. اظهارات این افراد اگر چه حول «امنیت اجتماعی» بود، اما تنوع زیادی داشت و در مجموع چنانچه به حوزه های کارشناسی واگذار شود، خروجی آن می تواند به افزایش ضریب «امنیت اجتماعی» و کاهش ناهنجاری ها کمک کند. نوشتار حاضر با دسته بندی نکات مهم اظهارات افراد ذکر شده مبادرت به توضیح مختصر درباره آن کرده است تا ابعاد و زوایای بیشتری از بحث آشکار شود.
1- امنیت اجتماعی: موضوع امنیت اجتماعی در صحبت های بیشتر افراد مشهود بود و هر یک با تعبیراتی با حجم کم و یا زیاد درباره آن سخن گفتند. علاء الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس در این باره گفت: «مسائل امنیتی دغدغه مردم است.» حجت الاسلام علی شاهرخی رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس نیز اینگونه نسبت به موضوع ابراز نظر کرد: «از وظایف اولیه حکومت تأمین امنیت شهروندان و آحاد جامعه است.» محمد نجار، وزیر کشور هم گفت: «یکی از اساسی ترین نیازهای جامعه و مطالبات بحق مردم پیشرفت و توسعه در هر سطحی است که این امر بدون تأمین امنیت اجتماعی محقق نمی شود.» سید مرتضی بختیاری، وزیر دادگستری نیز پیش از هر سخنی به بحث امنیت اجتماعی پرداخت و اظهار داشت: «مقوله امنیت در هر حکومتی یکی از مطالبات مردم است.» احمد توکلی، رئیس مرکز پژوهش های مجلس نیز از تعبیری مشابه تعبیر وزیر دادگستری استفاده کرد و گفت: «تأمین امنیت اجتماعی از وظایف اصلی حاکمیت است.» حجت الاسلام غلامحسین اژه ای، دادستان کل کشور نیز از موضوع «امنیت اجتماعی» نگذشت و درخصوص آن این طور سخن گفت: «مسئله امنیت بسیار مهم و حساس است.» حجت الاسلام موسی غضنفر آبادی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس مانند مابقی بر «امنیت اجتماعی» تأکید کرد و گفت: «امنیت اجتماعی از حقوق مهم جامعه است که از سوی دولت باید تأمین شود.» زهره الهیان نیز با تمسک به فرمایش امام خامنه ای (مدظله العالی) اظهار داشت: «طبق فرمایش مقام معظم رهبری همه قوا و مسئولان باید درخصوص توسعه و تقویت امنیت اجتماعی در جامعه نهایت تلاش و همکاری را داشته باشند.» چنین اتفاق نظری درباره یک موضوع اساسی مبنای بسیار خوب و محکمی برای تصمیم گیری و یافتن راهکار است. چنانچه این جلسه اقتضا می کرد تا اعضای حاضر در جلسه درباره موضوع مهم «امنیت اجتماعی» به شکل تخصصی و تبیینی بیشتر صحبت و بحث می کردند، نتیجه بهتری حاصل می شد. اگر چه چنین امکانی وجود نداشت، اما در ادامه برخی به بخش های مهم و تعیین کننده مسئله پرداختند که مستقیم و غیرمستقیم به موضوع مربوط بودند و در ادامه مواردی از آنها در شکل محورهای اصلی نوشتار ارائه می شود.
2- پلیس: شاید «پلیس» اولین مجموعه مرتبط با «امنیت اجتماعی» است که به محض طرح بحث «امنیت اجتماعی» به ذهن می آید. به عبارت دیگر واژه «پلیس» به همراه تمام و کمال مفهومش قرین همیشگی «امنیت اجتماعی» است. بنابراین می توان گفت همه مسائل درون سازمانی و برون سازمانی «پلیس» به «امنیت اجتماعی» ربط دارد. از این منظر، اهمیت «پلیس» بیشتر به چشم می آید. بر همین اساس است که بروجردی در ابتدای صحبتش به این اشاره کرد و گفت: «اقتدار پلیس در حفظ امنیت در جامعه حائز اهمیت است... پلیس در خط مقدم جبهه عملیات قرار دارد.» وقتی احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی به محور تقویت «پلیس» با اهمیتی که از زبان بروجردی بیان شد، می رسد، می گوید: «تقویت کمی و کیفی پلیس در بعد حرفه گرایی و تجهیز، موضوع مهمی است چرا که هرگاه ما می خواستیم در کانون های جرم خیز دوربین نصب کنیم، با مشکلاتی روبه رو می شدیم.» یا در بخش دیگری از به کارگیری سرباز وظیفه در محل و موضعی که باید یک نیروی رسمی قرار گیرد، شکوه و گلایه بحقی می کند. با وجود این کاستی ها وقتی احمد توکلی، از جایگاه رئیس مرکز پژوهش های مجلس درباره میزان موفقیت «پلیس» و قوه قضائیه در برخورد با مسائل «امنیت اجتماعی» نظر می دهد، آن را موفق ارزیابی می کند و می گوید: «بررسی مرکز پژوهش ها نشان می دهد که اقدامات نیروی انتظامی و قوه قضائیه در برخورد با جرائم مثبت و قابل قبول است.» اما حجت الاسلام غضنفرآبادی درباره عملکرد «پلیس» نظر دیگری دارد و از هماهنگ نبودن نیروی انتظامی و قوه قضائیه انتقاد دارد. آن بخش از انتقادات وی که به «پلیس» باز می گردد با اینکه نسبت به کلیت عملکرد پلیس ناچیز و موردی است، اما از اهمیت زیادی در بحث «امنیت اجتماعی» برخوردار است. وی در این خصوص حادثه سال گذشته سعادت آباد را مطرح می کند و می گوید: «اینکه در سعادت آباد شاهد جان دادن فردی باشیم و پلیس و مردم نظاره گر باشند هم قابل قبول نیست.»
3- مشکلات قانونی: یکی از برجسته ترین موضوعاتی که در لابه لای اظهارات سخنرانان مشاهده می شد، بحث «مشکلات قانونی» بود که بروجردی گفت: «ما (مجلس) آمادگی داریم کاستی های قوه قضائیه را در مسائل تقنینی در قالب طرح های سه فوریتی رفع کنیم.» شاهرخی هم از رئیس قوه قضائیه خواست زمان بازرسی کوتاه شود و بخشنامه های جدیدی برای رسیدگی بدون نوبت به پرونده های ناامنی های اجتماعی صادر شود. فرمانده نیروی انتظامی نیز از مجلس خواست «قانون حمل سلاح سرد» را سریع تر تصویب کند. وزیر کشور نیز گفت: «فقدان قوانین و مقررات شفاف در امر پیشگیری از جرایم برداشت های گوناگونی را در دستگاه ها ایجاد کرده و این در حالی است که وحدت رویه مهم ترین رکن مبارزه با ناامنی است.»بختیاری اگر چه قائل به سرعت عمل در رسیدگی به پرونده های ناامنی اجتماعی بود، اما دغدغه حقوق متهم را نیز داشت که در حکومت اسلامی موضوع ظریف و مهمی است. وی نسبت به آئین دادرسی فعلی برای پرونده های خاص انتقاد داشت و خواهان تدوین آئین دادرسی جدید و خاص شد که زمان را کوتاه کند. اژه ای نیز به بخش دیگری از قوانین انتقاد داشت که مانع انتشار و پخش حتی دادگاه های علنی است. وی در این باره خبر داد که در حال تنظیم لایحه ای برای تغییر این ماده مانع هستند. وی از نمایندگان خواست تا طرحی ارائه دهند که به استناد آن رسیدگی به پرونده مجرمان خطرناک در زمان کوتاه تری انجام شود.
4- بسیج: در این جلسه دوبار از بسیج سخن به میان آمد که هر دو جنبه پیشنهاد و توصیه داشت که ورود به آن نیازمند تأمل جدی است. بار اول در سخنان بروجردی بود که به ایست و بازرسی های بسیج پرداخت و گفت: ایست و بازرسی هایی که قبلاً وجود داشت و امروز وجود ندارد، تأثیر زیادی در امنیت و تأمین امنیت داشت.» بار دوم هم احمدی مقدم در بحث امر به معروف به این موضوع اشاره کرد و خواستار تقویت بسیج در حوزه امر به معروف و نهی از منکر شد و اعلام کرد که این امر، نقش مهمی در کشور دارد.
5- عوامل مرتبط با جرم: وقوع جرم در طی یک فرایند شکل می گیرد که عواملی در آن دخیلند. شاهرخی درباره این عوامل گفت: «عواملی مانند بیکاری، فقر، اعتیاد و عدم پایبندی به اصول دینی فضا را برای جرم و ارتکاب جرایم فراهم می کند.» توکلی ضمن تأکید بر برخورد قاطع ناجا و قوه قضائیه با مجرمان گفت: توجه به نقش شبکه های جدید ارتباطی در مورد تهاجم فرهنگی ضروری است و فقدان افق روشن برای جوانان کشور از عوامل رشد جرائم تشخیص داده می شود.» زهره الهیان، مواد مخدر را از عوامل جرم ساز دانست و گفت: «امروز با مواد مخدری روبه رو هستیم که باعث وقوع جرائم و خشونت های پررنگی می شود.» احمدی مقدم با توضیح بیشتر به این بحث پرداخت و ابراز داشت: «گسترش شهرنشینی، حاشیه نشینی، موادمخدر، سکس و خشونت و ترویج آن و استفاده از مشروبات الکلی و تضعیف قدرت دولت ها در برخورد با جرائم از عواملی هستند که روند عمومی جرم را در کل جهان افزایش داده اند.»
6- رسانه ها: رسانه ها به سبب ویژگی های خود در مطرح ساختن، ترویج کردن و درگیر ساختن افکار عمومی با موضوعات خاص و با جهت دادن به آنها در ایجاد و مهار ناهنجاری های اجتماعی نقش جدی دارند و برخی از سخنرانان درباره آن صحبت کردند، از جمله نجار در این باره گفت: «رسانه ها باید به نحوی عمل کنند که به القای ناامنی دامن نزنند چرا که بین ناامنی و القای ناامنی تفاوت وجود دارد.» توکلی هم با این اعتقاد اینگونه اظهارنظر کرد: «به دلیل رفتار نامطلوب برخی رسانه ها در کشور، احساس ناامنی بیشتر از ناامنی واقعی در کشور است و این موضوع نیازمند تدبیر است.» الهیان نیز با انتقاد از وضعیت رسانه ای موجود گفت: «رسانه ها نباید در انعکاس اخبار، افکار عمومی را بترسانند و با بزرگنمایی مسائل، جو وحشت را در جامعه تثبیت کنند، چرا که امروز می بینیم که صفحه حوادث رسانه ها چارچوب مشخصی را دنبال نمی کند و به همین منظور باید قانون مشخصی برای انعکاس اخبار حوادث در رسانه ها در نظر گرفته شود.»
7- وضعیت جرم و امنیت: در پی مطرح شدن موارد ضدامنیت اجتماعی در روزهای اخیر، رسانه های دشمن و برخی از مطبوعات داخلی با هدف بزرگنمایی و تبلیغ علیه نظام دست به جار و جنجال زدند که در ایران امنیت وجود ندارد تا از این طریق رعب و وحشت ایجاد کنند، حال آن که واقعیت چیز دیگری است که در ضمن سخنان برخی از افراد حاضر در جلسه به آن پرداخته شده است. احمدی مقدم در این خصوص اعلام کرد: «روند رشد جرائم در جهان رو به افزایش بوده است.» وی در بخش دیگری از سخنانش تأکید کرد: «از زمان فتنه 88 تا حدود یک سال میزان همه جرائم در کشور روند صعودی داشت که با تدابیری در حال حاضر روند نزولی پیدا کرده است.» توکلی نیز در یک مقایسه گفت: «از جهت جرائم خشن در مقایسه با کشورهای غربی به نسبت جمعیت، وضع آنها نامطلوب تر از ماست.» زهره الهیان هم با بیان اینکه تهران یکی از امن ترین شهرهای دنیاست، گفت: «در ملاقاتی که با سفیر برزیل داشتیم علی رغم تمام سیاه نمایی هایی که رسانه های خارجی در مورد ایران اعمال کرده بودند، وی تهران را یکی از امن ترین شهرهای دنیا معرفی کرد.»
8- طمع و نقش دشمن: تحول و پیشرفت تجهیزات ارتباطی، امکان تنوع ارتباطی و تأثیرگذاری بیشتر و اقدامات بی خطر را برای قدرت های استکباری فراهم کرده است. این ویژگی ابزاری با پشتوانه های دقیق نظری که تضمین کننده موفقیت طرح های مستکبرین است در اختیار قدرتمندان فزون خواه است و آنها را وادار کرده که به جای استفاده از راهکارهای نظامی پرهزینه از این جایگزین قابل اعتماد استفاده کنند. جدیت و عینیت این موضوع ایجاب می کند این سخن احمدی مقدم جدی گرفته شود: «دشمنان برای ترویج جرم در ایران سازماندهی هدفمندی را دنبال می کنند و به دنبال ایجاد بی ثباتی و توسعه جرائم در کشور هستند.» اژه ای دادستان کل کشور هم با چنین نگرشی به موضع و احساس حضور دشمن و تشخیص نشانه های ناپیدای آن می گوید: «با توجه به شرایط منطقه و فتنه 88 و مشکلی که در ابتدای سال جاری پیش آمد، دشمن طمع پیدا کرده و ممکن است بخواهد ناامنی را در کشور افزایش دهد.»
امروزه دشمن به این نتیجه رسیده است که در سایه پیشرفت های عرصه فناوری حلقه های فشار و تضعیف ایران یکی پس از دیگری در کنار حلقه هایی که از گذشته وجود داشته و دشمن هیچ گاه آنها را حذف نکرده، قرار گرفته اند و با قرار گرفتن در یکدیگر هم افزایی می کنند، آنها معتقدند با در دست گرفتن نبض نوآوری ها در عرصه ابزار ارتباطی و افزایش نوبه نوی این حلقه به حلقه های قبل، فشار بر جامعه و نظام را آنقدر افزایش می دهند تا مقاومت نظام بشکند و فرو ریزد. این فرو ریختن در فروپاشی «امنیت اجتماعی» دنبال می شود که عامل و پشتیبان امنیت ملی است. در کل و نهایت باید گفت راهبرد جدید دشمن علیه نظام عبارت است از: «فروپاشی امنیت ملی از طریق ایجاد ناامنی اجتماعی.» از این منظر ارزش جلسه ای که در مجلس برگزار شد و مطالبی که بیان گردید دانسته می شود، مشروط بر اینکه همه آنها در سیری علمی با رویکردی عملی به نتیجه قطعی و زودهنگام برسد.