احزاب سیاسى ایران (بخش صد و پنجاه و هفتم)

نویسندگان: صادق سلیمی نبی ـ آیت مظفری
تنظیم: عبدالله شمسى
دبیر کل
در حال حاضر دبیر کل جامعه روحانیت آیت الله مهدوی کنی از فعالان مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی است که سال های مبارزه در تبعیدگاه ها و زندان های رژیم شاه حبس بوده و به واسطه مبارزات مداومش همواره در تعقیب و گریز عوامل اطلاعاتی ساواک قرار داشته است.
مقارن پیروزی انقلاب، ایشان از سوی امام خمینی(ره) به عضویت شورای انقلاب درآمد. وی از فقهای برجسته و علمای مشهور تهران و مورد اعتماد مراجع عظام تقلید از جمله حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری به حساب می آید. ایشان به واسطه برخورداری از موقعیت ممتاز علمی، اخلاقی و شخصیتی، نفوذ معنوی ویژه ای در بین اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت، مبلغان روحانی و توده مردم دارد.
آیت الله مهدوی کنی پس از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر مسئولیت سنگین کمیته های انقلاب اسلامی در شرایط بحرانی پس از پیروزی، مدتی نیز پست نخست وزیری را عهده دار بود و پس از آن تا سال 1375 ه . ش همواره عهده دار مسئولیت دبیر کلی جامعه روحانیت بوده است. در این سال بنا به دلایلی که گفته می شد مهم ترین آن کهولت سن بوده است، از این سمت استعفا داد و طی مدت کوتاهی از همین سال آیت الله امامی کاشانی، دبیر کل این تشکل روحانی شد، اما با عدم پذیرش استعفای آیت الله مهدوی کنی و اصرار شورای مرکزی، مجدداً وی در این سمت ابقا شد. شایان ذکر است بر اساس ماده دوازدهم اساسنامه چهارم جامعه روحانیت، دبیر کل جامعه به مدت پنج سال از سوی شورای مرکزی انتخاب می شود و از اختیارات وسیعی برخوردار است.(1)
اعضای شورای مرکزی
جامعه روحانیت یکی از تشکل های منحصر به فرد فعال در صحنه سیاسی- اجتماعی ایران است. هسته مرکزی این تشکل از اجتماع مشایخ و فرهیختگان روحانی تشکیل شده است. بر اساس ماده هفتم اساسنامه سوم، جامعه روحانیت مرکب از علمای متعهد استان تهران است که دارای سوابق علمی و تقوایی و فعالیت های اجتماعی و سیاسی منطبق با اهداف جامعه روحانیت بوده و از حسن شهرت و مقبولیت نزد مردم برخوردار می باشند.
اعضای برجسته جامعه که در حال حاضر در شورای مرکزی آن عضویت دارند(2)، عبارتند از: آیت الله محمدرضا مهدوی، آیت الله محمد امامی کاشانی، آیت الله محمد یزدی، آیت الله محمد باقر محی الدین انواری، آیت الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی، آیت الله محمدعلی موحدی، آیت الله محسن مجتهد شبستری، آیت الله سیدعلی اکبر غیوری، حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری، حجت الاسلام دکتر حسن روحانی، حجت الاسلام سیدمحسن هزاوه ای، حجت الاسلام عبدالحسین معزی، حجت الاسلام سیدمهدی طباطبایی، حجت الاسلام محمدتقی عبدوس، حجت الاسلام رضا مطلبی، آیت الله سیدهاشم حمیدی، حجت الاسلام سیدرضا اکرمی، آیت الله سیداحمد علم الهدی، حجت الاسلام علی سعیدی، حجت الاسلام احمد سالک، آیت الله محمدعلی تسخیری، حجت الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی السادات، حجت الاسلام سیدابوالحسن نواب، حجت الاسلام محسن کازرونی، حجت الاسلام محسن دعاگو، حجت الاسلام احمد مروی، حجت الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم، حجت الاسلام سیدمحمد ابوترابی فرد، حجت الاسلام مصطفی پورمحمدی.
شهدا
یکی از افتخارات و ویژگی های ارزشی جامعه روحانیت، آن است که قریب به اتفاق اعضای موسس آن را نخبگان تراز اول انقلاب که در راه تحکیم پایه های نظام جمهوری اسلامی و استحکام انقلاب اسلامی به شهادت رسیده اند، تشکیل می دهند که می توان به شهیدان؛ علامه استاد آیت الله مرتضی مطهری، آیت الله دکتر مفتح، آیت الله دکتر سید محمدحسینی بهشتی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد باهنر، حجت الاسلام شاه آبادی و حجت الاسلام شیخ فضل الله محلاتی اشاره کرد.
طیف و جناح سیاسی
روحانیت مبارز از درون جریان اسلامی شیعی و از نهاد روحانیت شیعه در حوزه علمیه قم برخاست و مرجعیت و رهبری امام خمینی(ره) را نصب العین خود قرار داد و مبارزه با رژیم پهلوی و برپایی حکومت اسلامی را در صدر فعالیت های خود قرار داد. بر این اساس آنها از لحاظ جناح بندی سیاسی، طرفدار امام خمینی(ره) بودند. با پیروزی انقلاب اسلامی آنان همچنان در طیف حزب الله و خط امام خمینی در مقابل لیبرال ها، مارکسیست ها، ملی گراها و گروه های التقاطی ایستادگی کردند. در این زمان با توجه به دشمنی های شیطان بزرگ آمریکا با انقلاب اسلامی و همفکران آمریکا در داخل که حزب شیطان را تشکیل می دهند، تحت عنوان جریان حزب الله در مقابل حزب شیطان ایستادگی کرد. با توجه به اختلافات بین مسئولان کشور در سال 1360 و جناح بندی کشور به خط امام (حزب الله) و لیبرال ها، جامعه روحانیت مبارز به همراه حزب جمهوری اسلامی، هیئت های موتلفه اسلامی و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی اول، جناح «خط امام» را در مقابل لیبرال ها و التقاطی ها مرکب از نهضت آزادی، بنی صدر و طرفدارانش و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) تشکیل می دادند.(3)
پس از شکست لیبرال ها و آشکار شدن اختلافات داخلی در حزب جمهوری اسلامی بر سر نحوه اداره کشور و وجود همین اختلافات پس از تعطیلی حزب، در جامعه روحانیت مبارز نیز به تدریج سخن از جناح راست و چپ به میان آمد و به ویژه پس از انشعاب مجمع روحانیون مبارز، برخی محافل، شخصیت ها، ارباب جراید و نیز جریانات سیاسی رقیب و مخالف، جامعه روحانیت مبارز و تشکل های همسو با آن را با اصطلاح «راست سنتی» معرفی کردند. این در حالی است که جامعه روحانیت با حساسیت ویژه نسبت به اطلاق این واژه بر تشکل خود، عکس العمل نشان می دهد و آن را فاقد اعتبار علمی تلقی می کند.
به عنوان نمونه طبق اعتقاد آیت الله مهدوی کنی دبیر کل جامعه روحانیت مبارز: «تقسیم بندی جناح ها به راست و چپ و محافظه کار و اصلاح طلب کار درستی نیست و این الگوی وارداتی است که انطباق آن با گروه های طرفدار انقلاب با هیچ مبنای علمی و سیاسی سازگار نمی باشد.»(4)
باید عنایت داشت که استعمال واژه هایی نظیر راست، چپ، راست سنتی، راست مدرن، چپ ارزشی و چپ رجعت طلب، در محاورات سیاسی ایران با واقعیت خارجی فرهنگ سیاسی مطابقت ندارد. از اوایل دهه 80 در مقابل جناح اصلاح طلب، جامعه روحانیت با تشکل های همسو، اصولگرا خوانده می شدند.
امتیازات جامعه روحانیت مبارز
1- پیشگامی در امر مبارزه
از برجستگی های جامعه روحانیت مبارز که این تشکل را از سایر تشکل ها و گروه های سیاسی فعال در صحنه سیاسی- اجتماعی جامعه ایران متمایز می سازد، سابقه مبارزاتی بنیانگذاران آن است. بنیانگذاران جامعه روحانیت در تاریخ مبارزات اسلامی مردم ایران افراد کم نظیری مانند شهید بهشتی، شهید باهنر، شهید مفتح، شهید مطهری، مقام معظم رهبری، آقای هاشمی رفسنجانی و دیگر بزرگان روحانی هستند که هر کدام به عنوان نظریه پرداز و صاحب نظر در امر وقوع و استمرار انقلاب اسلامی به حساب می آیند و در عمل نیز مبارزات سازمان یافته آنها پیش از انقلاب از طریق هدایت و بسیج توده های مردم، بساط حکومت شاهنشاهی پهلوی را برچید.
2- دفاع و تبعیت از ولایت فقیه
پس از رحلت امام(ره) و انتخاب حضرت آیت الله خامنه ای به رهبری انقلاب اسلامی از سوی مجلس خبرگان، شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز همچون زمان امام خمینی(ره)، خود را حامی و پشتیبان ولایت فقیه معرفی کرد و خواستار توسعه اختیارات رهبری شد. جامعه روحانیت قائل به ولایت مطلقه فقیه بوده و اختیارات رهبری نظام جمهوری اسلامی را فراتر از اختیارات مشخص شده در اصل 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی می داند.
3- مبتنی بودن مواضع بر استنباطات شرعی
امتیاز دیگر جامعه روحانیت نسبت به سایر تشکل های سیاسی، عالم دینی بودن اعضای این تشکل است. این مسئله سبب شده تا نوعی از ثبات رأی و استحکام مواضع در نظرات آنان مشاهده شود. شاید به غیر از جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، هیچ تشکل سیاسی فعال در جامعه امروز ایران یافت نشود که به اندازه جامعه روحانیت از احاطه علمی بر منابع دینی و قدرت استنباط از آنها برخوردار باشد.
4- پایگاه مردمی کیفی و معنوی
به رغم آنکه به طور طبیعی پایگاه مردمی تشکل های سیاسی به تناسب شرایط و اوضاع و احوال اجتماعی و عملکرد آنها از فراز و فرود برخوردار است و جامعه روحانیت مبارز نیز از این قاعده خارج نیست، این تشکل از پایگاه ویژه ای در بین مردم مومن برخوردار است که با ثبات بوده و می بایست آن را پایگاه مردمی کیفی و معنوی نام نهاد. بر این اساس برخی از اعضای شورای مرکزی جامعه روحانیت معتقدند که حداقل یک سوم آرای مردم از آن جامعه روحانیت مبارز است. در نظر آنان یک سوم فوق را خانواده های اصیل، متدین و اهل ایثار تشکیل می‌دهد.
پی‌نوشت‌ها در دفتر نشریه موجود است.