(مقاله) فراتحلیلی بر توافق هسته‌ای ژنو3 فرصت‌ها و چالش‌ها

 اشاره:
پایگاه بصیرت، گروه سیاسی/توافقات ژنو3، یکی از سلسله رخدادهای مهم در حوزه هسته‌ای ایران است که بازتاب‌ها و واکنش‌های مختلفی از آن صورت گرفته است:
در سطح داخلی سه نوع واکنش متفاوت را به دنبال داشته است.
1-   توافقات ژنو یک پیروزی بزرگ یا قرارداد بزرگ قرن بوده و استیفای‌کامل حقوق هسته‌ای ایران را به ارمغان آورده است.
2-    توافقات ژنو یک شکست بزرگ و تاریخی است که ‌ایران را از حقوق هسته‌ای‌اش محروم کرده و بار دیگر تکرار معاهده ترکمنچای را تداعی می‌کند.[1]
3-     توافقات ژنو نه فتح‌الفتوح است و نه ترکمنچای دوم؛ بلکه ‌این توافق دارای دستاوردها و ضعف‌ها یا فرصت‌ها و چالش‌هایی است.
در سطح خارجی نیز واکنش‌های مختلفی صورت گرفته است.
1-    توافقات هسته‌ای یک موفقیت خوب و قابل تحسین است.[2]
2-    توافقات هسته‌ای نه بد است و نه خوب، نه گشایش است و نه تسلیم محض.[3]
3-    توافقات هسته‌ای ژنو3 توافقی بسیار بد است.[4]
4-    توافقات ژنو گام اولیه خوب اما راهی دشوار است که باید منتظر مرور زمان بود.[5]
دیدگاه‌ها و واکنش‌های مختلف از یک سو و حساسیت و اهمیت استراتژیک توافق ژنو3، این مساله یا دغدغه را ایجاد کرده است که کدام برداشت و تفسیر از متن توافقات درست است؟ برای پاسخ به‌این مساله ابتدا باید به ‌این پرسش پاسخ داد که؛ چه عواملی باعث شد طرفین وارد میز مذاکره شوند و به اصطلاح به یک منطقه توافق برسند. پس از روشن شدن این موضوع، این سوال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان این توافق را در معرض محک و ارزیابی قرار داد تا از رهگذر آن بتوان به درستی واکنش موصوف پی برد؟از این رو لازم است روش و معیاری برای تشخیص و ارزیابی متن توافقات و عمل سیاسی ‌شکل گرفته حول موضوع داشته باشیم. علی رغم دستیابی به پاسخ پرسش‌های فوق الذکر یک سوال مهم‌تر باقی می‌ماند و آن این که متن توافق ژنو3 با توجه به فرصت‌ها و چالش‌های احتمالی‌اش و همچنین مؤلفه‌های محیطی چه نوع آینده‌ای را ترسیم می‌کند؟ و در نهایت چه پیشنهادهای سازنده‌ای می توان ارائه داد؟
1- شرایط و عوامل تأثیرگذار
دیدگاه‌های مختلف و بعضاً متضادی در زمینه چرایی‌شکل‌گیری مذاکرات ژنو و توافق بین 1+5 با ایران مطرح شده است. طرف‌های غربی تأثیرگذاری تحریم‌ها بر ایران را اصلی‌ترین عامل در کشاندن ایران به میز مذاکره ذکر کرده و این گونه القاء می‌کنند که ‌ایران به خاطر شرایط سخت تحریمی حاضر به توافق با آنها شده است. در مقابل برخی دیگر، اعم از داخلی و خارجی، بر این موضوع تاکید دارند که اصلی‌ترین عامل تاثیرگذار، پیشرفت هسته‌ای ایران و احساس خطری‌که غرب از آن می‌کرد، باعث شد که گروه غربی1+5 با بروز بستر جدید ناشی از دولت یازدهم مذاکره را جدی بگیرد و حاضر به امضای توافق گردد. با این که هر دو استدلال دارای حقایقی است اما نمی‌توان تمام حقیقت موضوع را از آن استنباط کرد.
1-1. شرایط و عوامل تأثیرگذار بر گروه غربی به ویژه آمریکا
1-1-1. پیشرفت هسته‌ای ایران و احساس خطر فوری از آن
2-1-1. قدرت بازدارندگی دفاعی ایران در برابر هر نوع تهدید نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای
3-1-1. عدم توانایی از بین بردن برنامه هسته‌ای ایران از طریق حمله نظامی
4-1-1. ناتوانی اهرم تحریم‌های غرب  در توقف یا کند کردن پیشرفت هسته‌ای
5-1-1. تغييرناپذيري مواضع ايران و معامله‌ناپذيري آن بر سر حقوقش و پایداری و ایستادگی مردم و رهبری در برابر فشارها
6-1-1. احتمال تضعیف اجماع در خصوص تداوم اعمال فشارها بر ضد ایران بویژه پس از روی‌کار آمدن دولت جدید و اعلام نرمش قهرمانه توسط رهبر معظم انقلاب به عنوان پشتوانه‌ای برای دیپلماسی جدید
7-1-1. هراس از پیامدهای پاسخ منفی به رویکرد جدید دیپلماسی ایران در سطوح داخلی و خارجی
2-1. شرایط و عوامل تأثیرگذار بر ایران
1-2-1. طرح ایده نرمش قهرمانانه[6]
2-2-1. برنامه ها و سیاست‌های جدید دولت یازدهم
3-2-1. تحریم ها و فشارهای اقتصادی
مجموع شرایط فوق باعث شد تا طرفین ادامه وضعیت موجود را سودمند ندانند. به بیان دیگر، غربی‌ها و بویژه آمریکایی‌ها با طرح فوری بودن تهدید هسته‌ای ایران و عدم دفع آن از طریق اقدامات غیردیپلماسی باعث شد تا ایده‌های گذشته خود را تغییر داده و تا حدودی به ‌ایده‌های ایران نزدیک شوند. به همین ترتیب از سوی ایران و دولت یازدهم نیز با طرح فشارهای تحریمی و برخورداری از اقتدار داخلی ادامه شرایط موجود را غیرعقلایی دانسته و لذا سعی‌کرد تا ایده خود را به خواسته‌های طرف مقابل نزدیک سازد. از این رو، شرایط موجود طرفین را به یک منطقه توافق نزدیک کرده و نشست‌های سه گانه ژنو را محقق ساخت.
2. خواسته‌های حداکثری و ایده‌آلی طرفین
تردید نیست که یکی از علل و موانع مذاکرات گذشته برای رسیدن به توافق، تاکید و اصرار بر خواسته‌های حداکثری بود. شناخت و مروری بر این خواسته ها در تبیین توافقات ژنو3 مؤثر است.[7]
1-2. خواسته‌های حداکثری آمریکا و متحدین آن
آمریکا و متحدین غربی آن تا قبل از ژنو3 خواسته‌هایی را مطرح می ساختند که برای جمهوری اسلامی ایران قابل پذیرش نبود. از جمله مهمترین آنها عبارت بودند از:
1-1-2. اعتماد سازی یک طرفه و تعلیق و توقف تمام برنامه های هسته‌ای ایران در گام اول[8]
2-1-2.کنار گذاشتن برنامه های غنی سازی در خاک ایران[9]
3-1-2. اجرای‌کامل قطعنامه‌های‌شورای امنیت سازمان ملل
4-1-2. کنار گذاشتن رآکتورهای آب سنگین
5-1-2. خارج نکردن همه تحریم ها از دستور کار
6-1-2. امضاء، تصویب و اجرای پروتکل الحاقی و در عین حال تمکین به بازرسی‌های فراتر
2-2. خواسته‌های حداکثری ایران
جمهوری اسلامی ایران برای حفظ تمام حقوق هسته‌ای خود همواره خواسته‌هایی داشت که از سوی گروه غربی در مذاکرات مورد پذیرش قرار نمی گرفت. برخی از آنها عبارتند از:
1-2-2. شناسایی حق غنی سازی ایران[10]
2-2-2.حفظ و تدوام تمام برنامه های هسته‌ای و غنی سازی در خاک ایران براساس معاهده ان.پی.تی[11]
3-2-2. لغو تمام تحریم ها
4-2-2. غیرقانونی بودن قطعنامه های‌ شورای امنیت سازمان ملل و خارج شدن آن از دستور کار
5-2-2. خارج شدن موضوع هسته‌ای ایران از شورای امنیت سازمان ملل و عادی ‌شدن آن در آژانس بین المللی انرژی اتمی
3.  ارزیابی  متن توافقات در گام اول
همان طور که ذکر شد شرایط مختلفی طرفین را به میز مذاکره کشانده و به یک منطقه توافق نزدیک ساخت. حال با توجه به خواسته‌های حداکثری دو طرف، می‌توان به ارزیابی گام طرح اقدامات مشترک نشست و ستاده‌های ایران از گروه غربی و داده‌های ایران به ‌این گروه را شفاف سازی کرده و از این رهگذر ضمن مشخص سازی دوری و نزدیکی خواسته های توافقی با خواسته های ایده آلی و حداکثری، توازن ستاده ها و داده‌ها را ملاحظه کرد.
1-3. ستاده‌ها
1-1-3. پذیرش برنامه غنی سازی در داخل خاک ایران[12]
2-1-3. هیچ تحریم جدیدی از طرف شورای امنیت سازمان ملل بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران وضع نمی‌شود. هیچ تحریم جدید از طرف اتحادیه اروپا بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران وضع نمی‌شود. دولت آمریکا، با همکاری مستمر و ایفای نقش متناسب رئیس جمهور و کنگره، مانع اعمال تحریم‌های جدید علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران خواهد شد.
3-1-3. آزاد سازی دارایی های بلوکه شده به طور مشخص یا امکان بازگشت حجم مورد توافقی از عواید مسدود شده در خارج از کشور.[13]
4-1-3. متوقف ساختن تلاش‌های بیشتر برای‌کاهش فروش نفت خام ایران به منظور فراهم آوردن اینکه مشتری‌های‌کنونی ایران حجم متوسط خرید نفت خام خود از ایران را از سر گیرند.
5-1-3. ایجاد یک کانال مالی به منظور تسهیل روابط تجاری بشردوستانه برای رفع نیازمندی‌های داخلی ایران، با استفاده از عواید نفتی خود ایران که در خارج از این کشور مسدود شده است.
6-1-3. ادامه غنی سازی 5 درصد با تعداد موجود سانتریفیوژ(19000دستگاه)
7-1-3. عدم خروجی ذخایر اورانیوم غنی‌شده 5 درصدی و 20 درصدی به خارج از کشور
8-1-3. ادامه فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ تحت نظارت خود از جمله فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای در عرصه غنی سازی
2-3. داده‌ها
1-2-3. پذیرش محدودیت‌های مورد توافق در برنامه غنی سازی
2-2-3. فریز شدن فعالیت غنی سازی 20 درصدی و تبدیل سازی ذخایر اورانیوم غنی‌شده 20 درصدی به میله‌های سوخت یا اکسید اورانیوم،
3-2-3. عدم گسترش فعالیت‌ها در تأسیسات غنی سازی سوخت نطنز،  فردو و تعلیق غنی سازی بالای 5 درصد، عدم نصب ماشین جدید در نطنز، فعال نشدن ماشین های جدید نصب شده غیر فعال، جایگزین کردن ماشین های خراب در فردو و نطنز صرفاً با ماشین هایی از همان نوع
4-2-3. توقف فعالیت در زمینه راکتور آب سنگین اراک؛ یعنی راکتور اراک سوخت گذاری نمی‌شود. سوخت جدید برای راکتور اراک تولید نمی‌شود. سوخت تولید شده برای راکتور اراک تست نمی‌شود.
5-2- 3. توقف ساخت و مونتاژ و راه اندازی سانتریفیوژهای نسل جدید و عدم تولید ماشین سانتریفیوژهای بیشتر در کارگاه ها جز برای جانشینی
6-2-3. پرداختن به قطعنامه‌های ‌شورای امنیت سازمان ملل به نحو رضایت بخش[14]
7-2-3. فراهم کردن اطلاعاتی مشخص برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
8-2-3. پذیرش بازرسی ها تا قبل امضاء و تصویب پروتکل الحاقی در گام نهایی و ایجاد دسترسی های خارج از پادمان ها مانند کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ، کارگاه‌های تولید چرخنده سانتریفیوژ و تأسیسات ذخیره سازی؛ و معادن و شرکت‌های نورد اورانیوم.
9-2-3. فراهم کردن اطلاعاتی مشخص برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
3-3- نتایج مقایسه تطبیقی داده‌ها و ستاده‌ها
همان طور که ملاحظه شد تطبیق داده‌ها و ستاده‌ها نشان می دهد که طرفین در گام اول از خواسته‌های حداکثری خود تا حدودی‌کوتاه آمده اند.[15] بر این اساس می‌توان نتایج مقایسه داده‌ها و ستاده‌ها را در موارد زیر مشاهده کرد.
یک- گام اول توافق، را نمی توان به عنوان ترکمنچای دیگری یا جام زهر تلقی‌کرد. زیرا این توافق ضمن اینکه شاخص کیفی و کمی معاهده ترکمنچای را ندارد، بلکه ستاده ها و داده های گام اول به نحوی نیست که همه چیز از دست رفته تلقی و هیچ ستاده‌ی ارزشمندی حاصل نشده باشد. حداقل می توان از منظر هدف شناسی گفت که توافقات از نظر امریکا و غرب از پیشرفت هسته‌ای ایران جلوگیری‌ کرده و در برخی مواردِ ویژه مانند ذخیره مواد20 درصدی نوعی عقبگرد داشته است. در حالی‌که از نظر تیم هسته‌ای ایران نیز برنامه غنی سازی برای اولین بار به صورت یک سند مکتوب مورد تأیید قدرت‌های جهانی قرار گرفته و از تحریم های جدید جلوگیری خواهد شد و در برخی از موارد هم تحریم ها برداشته می‌شود.
دو- اگرچه پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران ظرفیت‌های راهبردی را به ‌ایران داده است که می‌توانست مبنای اخذ امتیازات بهتری گردد، اما برخی از بندهای سند موصوف و محدودیت‌های مورد توافق در زمینه برنامه غنی سازی، به نحوی است که می‌تواند چالش ساز باشد. بر همین اساس، گام اول توافق را نمی‌توان به عنوان یک فتح‌الفتوح و پیروزی بزرگ تاریخی و یا پیروزی قرن نامید. به عنوان نمونه:
- این توافق تصریح دارد که ‌ایران در فاصله میان گام اول و گام نهایی به قطعنامه‌های ‌شورای امنیت سازمان ملل بپردازد. سوال این است که آیا ایران باید این قطعنامه ها را اجراء نماید؟ اگر تفسیر بر اجرای این قطعنامه ها باشد آن وقت این سوال پیش می‌آید که‌ آیا ایران باید براساس قطعنامه های‌ شورای امنیت بویژه 1773 کل برنامه غنی سازی و سیکل سوخت خود را به حالت تعلیق دربیاورد؟ به کار رفتن عبارت «باید به نتیجه‌ای رضایت بخش (satisfactory) درباره ملاحظات شورای امنیت رسید» باز سوال دیگری را متبادر می‌کند که آیا حتی اگر ایران به قطعنامه ها عمل کند باز، شورای امنیت می تواند بگوید عمل ایران رضایت بخش نبوده است؟ مهم‌تر این که‌ آیا پذیرش این عبارت به معنای عدول از موضع همیشگی ایران در خصوص غیرقانونی بودن قطعنامه‌های ‌شورای امنیت است؟
- مبهم بودن ساز و کار تشخیص این امر که طرفین به تعهدات خود در چارچوب توافقنامه عمل کرده اند یا خیر. اگر ساز و کار آژانس برای انجام تعهدات منظور باشد که در متن نیز تصریح شده می تواند داوطلبانه بودن توافق را مخدوش نماید. زیرا مدیرکل سازمان بین‌المللی انرژی اتمی باید از شورای حکام مجوز داشته باشد. مجوز این شورا می‌تواند به موضوع جنبه حقوقی دهد. از سوی دیگر ساز و کار تشخیص عمل گروه 1+5 به تعهداتش نیز نامعلوم و مبهم می باشد.
- یکی از نکات مهم در گام اول فریز شدن غنی سازی 5 درصد است. اگرچه در این توافق به ‌ایران اجازه داده شد تا فعالیت غنی سازی 5 درصد را معلق ننماید ولی تصریح بر این امر که ‌ایران اجازه انباشت(accumulation) مواد تولید شده را ندارد و هر مقدار مواد که در این مدت تولید شود باید اکسید گردد، عملاً به معنای این است که فعالیت توقف دارد.
- باز بودن زمان اجرای گام اول نیز می‌تواند چالش ساز باشد. زیرا برای عبور از گام اول به گام نهایی عبارت‌ها و مباحث پیچیده‌ای وجود دارد که می تواند مورد تمسک غربی ها برای تطویل گام اول گردد.
از این رو، این ابهامات می‌تواند برای طرفی‌که در کارنامه‌اش عهدشکنی فراوانی وجود دارد، زمینه‌های فرصت‌طلبی را ایجاد کند و از این رهگذر خواسته های زیاده خواهانه‌ای را مطرح سازد.
سه-  بنا بر تطبیق ستاده‌ها و داده‌های گام اول در توافق ژنو3 ضمن برنتابیدن ایده های‌شبیه سازی با ترکمنچای و فتح الفتوح و علی رغم برخی از ابهامات، به ‌این نتیجه رهنمون می‌شود که گام اولِ توافقات دارای توازن نسبی میان امتیازها است و می‌تواند پایه یک اقدام هوشمندانه باشد. منتهی در اقدام هوشمندانه نیز باید فرصت‌ها، چالش‌ها و تهدیدات «متن، زمینه‌ها و انگیزه‌های توافقات» را به خوبی درک کرده و راه‌های زیاده خواهی احتمالی گروه غربی و امریکا را مسدود نمود.
4. ارزیابی  متن توافقات در گام  نهایی
فرض بر این است که گام اول با شدّت و ضعفی پیش خواهد رفت، اما این سوال اساسی مطرح می‌شود که آیا گام نهایی، ایران را به اهداف خود نزدیک خواهد کرد؟ در واقع نگرانی اصلی، حرکت از گام اول به گام نهایی است و سوال اساسی نیز این است که مهمترین چالش‌ها و فرصت‌های گام نهایی‌کدامند؟
1-4. چالش‌ها
1-1-4. قیدهای ایجاد شده بر برنامه غنی سازی یکی از مواردی است که می تواند در گام نهایی برای ایران چالش‌هایی را در بر داشته باشد.[16] از جمله این قیدها عبارتند از:
برنامه غنی سازی مورد توافق دو طرف: آیا غرب و امریکا که پس از توافق ژنو3  در موضوع حق غنی‌سازی تشکیک وارد کرده اند چه نوع ماهیتی برای برنامه غنی سازی ایران قائل خواهند شد.
منطبق بر نیازمندی‌های عملی: آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها همواره با طرح عدم نیاز عملی ایران به برنامه غنی‌سازی، به مخالفت با این برنامه پرداخته‌اند؛ آیا در گام نهایی این موضوع مجدداً بازتولید نخواهد شد. و اساسا اختلاف در تعریف نیازهای عملی می‌تواند ابهام جدی را پیش روی گام نهایی قرار دهد. به عبارتی دیگر، چالش پیش رو احتمال انکار برنامه غنی سازی صنعتی است، یعنی امریکا در توافق نهایی ادعا کند ایران به دلیل نداشتن راکتوری‌که تامین سوخت نشده باشد، عملا هیچ نیاز عملی به غنی سازی ندارد و باید آن را برچیند؟محدودیت‌های مورد توافق: از آنجایی‌که امریکا و اروپا در جمع بندی راهبردی خودشان به‌ این نتیجه رسیده‌اند که به جهت هویتی‌شدن برنامه هسته‌ای ایران قادر به انهدام کامل آن نیستند، سعی دارند با محدود سازی ها به اهداف خود برسند. لذا یکی از چالش‌های مهم پیش روی گام نهایی، تحدید سازی معنادار توسط امریکا و اروپا می‌باشد.
مدت زمان مورد توافق: زمان مورد توافق می‌تواند به گونه‌ای مورد تفسیر و تعریف غربی‌ها قرار گیرد که منجر به تطویل حل مساله و پایان بخشی مناقشه موجود گردد.
2-1-4. وجود واژگان تفسیربردار و کش‌دار در راه حل گام نهایی از جمله موارد دیگری است که می‌تواند برای ایران چالش‌ساز باشد. به عنوان نمونه:
«اقدامات شفاف ساز و با نظارت بیشتر مورد توافق را به طور کامل به اجراء درآورد»؛ اقدامات شفاف و به طورکامل به اجرا درآمدن، عبارت‌هایی است که غرب و امریکا می‌توانند با توسل به آنها، اعمال اراده زیاده خواهانه نمایند.
«نگرانی های مرتبط با رآکتور اراک را کاملا برطرف نماید»؛ عبارت نگرانی و  برطرف کردن کامل آن از جمله واژگان کیفی و بدون شاخص است که می‌تواند هم تفسیر موسعی از آن اراده گردد و هم به گونه‌ای باشد که رفع نگرانی تنها با برچیدن آن معنا یابد؛ چنان که در سال 1384 غربی‌ها در قبال توافق‌نامه پاریس در نهایت تصریح کردند که تنها راه تضمین صلح‌آمیز بودن هسته‌ای ��رچیدن آن است.
در عبارت «به دنبال اجرای موفق گام نهایی راه حل جامع»، معیارهای اجرای موفق نامشخص است و امریکا می‌تواند با این عبارت بهانه‌جویی‌های همیشگی را مطرح ساخته و همچنان عادی‌شدن موضوع هسته‌ای ایران در هاله‌ای از ابهام باقی بماند.
«با سپری‌ شدن کامل دوره زمانی‌گام نهایی» دوره زمانی در هیچ جای متن توافق ذکر نشده و به آینده موکول شده است؛ لذا این عبارت نیز بحث خارج کردن موضوع هسته‌ای ایران از وضعیت امنیتی و بحرانی را با مشکل و چالش روبرو می سازد.
3-1-4. قاعده هیچ یا همه: در این توافق بر قاعده «همه یا هیچ» دو بار تاکید شده است. این منطق در عین حال که می‌تواند برای ایران قابل استفاده باشد، برای غربی ها نیز مفید و استراتژیک است. با توجه به عدم خوش بینی به رفتار امریکا و خودبرتربینی و روحیه استکباری آن و بویژه سابقه عهدشکنی‌های‌کاخ سفید، این تصور وجود دارد که منطق هیچ یا همه دورنمایی مبهم و چالش‌ساز را پیش روی راه حل جامع و نهایی قرار دهد. یکی از مسایلی‌که ممکن است این قاعده همه یا هیچ را مخدوش کند، پروتکل الحاقی است، یعنی عدم تصویب پروتکل توسط مجلس یکی از چالش‌های ناشی از قاعده هیچ یا همه است.
2-4. فرصت‌ها
1-2-4. وجود عبارت توافق در خصوص دوره زمانی‌گام نهایی و همچنین در زمینه محدودیت‌های برنامه غنی‌سازی، تا حدودی می‌تواند برای ایران این فرصت را ایجاد کند[17] که با بسیج همه ظرفیت‌های داخلی و اقدامات هوشمندانه ضمن جلوگیری از تطویل دوره زمانی راه حل جامع، زمان‌بندی مشخص و معقولی برای این گام تعیین نماید و حق غنی سازی را از محدودیت‌های زیاده خواهانه استیفاء نماید.
2-2-4. این عبارت در متن توافق ژنو3 مبنی بر اینکه «راه حل جامع به مثابه یک مجموعه منسجم خواهد بود که هیچ بخشی از آن مورد توافق قرار نمی‌گیرد مگر آن که در مورد تمامی بخش‌های آن توافق حاصل شود»، ضمن اینکه می تواند مورد سوءاستفاده غربی ها قرار گیرد، برای جمهوری اسلامی ایران نیز یک فرصت محسوب می‌شود که در صورت عهدشکنی گروه غربی می تواند از خواسته های زیاده خواهانه استنکاف کند.
3-2-4. یکی از فرصت‌های مهم این توافق پیروزی از دو جهت است. اگر توافق ژنو به نتیجه نرسد و غربی ها و امریکا با زیاده خواهی خودشان عهدشکنی‌کنند، تجربه ارزنده‌ای برای مدیریت سیاسی و تمرکز بیشتر بر ساخت درونی پیش می‌آید که باعث افزایش ظرفیت فکری و تحلیلی مردم خواهد بود و در صورتی‌که در چارچوب خطوط قرمز به موفقیت برسد، منافع ملی تأمین می‌شود. چنانچه رهبر معظم انقلاب فرمودند: «بأذن الله از این مذاکرات ضرری هم نمی‌کنیم بلکه تجربه‌ای در اختیار ملت قرار می‌گیرد که مثل تجربه تعلیق موقت غنی سازی در سال‌های ۸۲ و ۸۳، ظرفیت فکری و تحلیلی مردم را بالا خواهد برد».  
 5. پیشنهادها
1-5. توافق ژنو یک موضوع تمام شده نیست و باید براساس رهنمود رهبر معظم انقلاب به عنوان پایه اقدامات هوشمندانه بعدی باشد.
2-5. ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی‌های آمریکا و گروه غربی همواره باید شاخص خطّ مستقیم حرکت مسئولان این بخش در تمام مراحل و گام ها باشد.
3-5. مسئولان، نخبگان و مردم  باید با هوشمندی‌کامل، مراقب عهدشکنی و نیات سوء و ظالمانه آمریکا و برخی‌کشورهای غربی باشند‌.[18]
4-5. حد فاصل گام اول تا گام نهایی، برای دستیابی به اهداف نهایی باید فرصت‌سازی‌کرد تا خدای‌ ناخواسته بر اثر غفلت و عدم‌تیزبینی لازم، سبب زیان و آسیب به کشورمان نشود.
5-5. عدم خوش بینی به آمریکا و گروه غربی یک اصل است که باید در تمام مراحل مذاکرات و گام‌های اول تا گام نهایی وجود داشته باشد.
6-5. باید از هر نوع نرمشی‌که بر حقوق اساسی و خطوط قرمز ایران در موضوع هسته‌ای خدشه وارد می‌کند پرهیز شود.
7-5. هر نوع نقد و ارزیابی توافق ژنو3، باید در چارچوب مصالح کشور و با منطق سازنده انجام شود و از نگاه‌های صفر و صدی و یا سیاه و سفیدی پرهیز گردد. به بیان دیگر رصد هوشمندانه، نقد منصفانه و حمایت حکیمانه به عنوان مشی راهبردی نباید فراموش شود.
8-5. باید مراقب مدیریت افکار عمومی از سوی دشمن بود که از جمله تاکتیک‌های آن شرطی‌سازی اقتصادی مردم و افزایش دادن امتیازات به سبد خود[19] و یا دو قطبی سازی موافقان و مخالفان مذاکره و توافق است.
9-5. تاکید بر ساخت درونی برای حل واقعی مشکلات کشور اصل راهبردی مدیریت کلان کشور است.[20] 
10-5. باید دشمنی امریکایی‌ها با جمهوری اسلامی ایران به خوبی درک شود[21] و مساله هسته‌ای به عنوان یک موضوع فرعی در راهبرد امریکا تلقی‌گردد.[22]