رضا اشرفی
نوع عملکرد غرب و استفاده از مقوله حقوق بشر و به‌کارگیری آن علیه کشورهایی که مخالف آمریکا هستند، سبب شده تا از این موضوع تنها به «ابزار» یاد شود.
آمریکا همواره از این ابزار علیه کشورهای مختلف از جمله چین و روسیه استفاده کرده است. آنچه که طی یک سال اخیر در داخل روسیه و همچنین اوکراین رخ داده، نشانگر همین مسئله است. با اینکه بحران‌های این کشور از سوی آمریکا سازماندهی و آغاز شد، اما کم‌کم به مبنایی علیه روسیه به کار رفت که اکنون به جنگ تحریم‌ها تبدیل شده است.
آنچه که امروز در خصوص کاهش قیمت نفت گفته می‌شود، بازتابی از همین تنازع قدرت است. عربستان سعودی با چراغ سبز و حتی فرمان آمریکا توانسته است تنها طی چند روز، 30 درصد از قیمت این انرژی پر اهمیت را کاهش دهد. نشست هفته گذشته اوپک نیز نتوانست سعودی‌ها را قانع کند که به کاهش تولید نفت رأی بدهند. این نشانه‌گیری در قدم اول در مقابل روسیه انجام شده است. به این دلیل که این کشور همچون برخی دیگر از کشورهای حاضر در نظام بین‌الملل، از اقتصاد تک‌محور استفاده می‌کند و هرگونه تنظیم قیمت بازار انرژی، بر اقتصاد و قدرت روسیه تأثیر می‌گذارد.
البته نباید فراموش کرد که همراه با فرمان آمریکا در کاهش قیمت نفت، عربستان نسبت به روسیه اقدام واکنشی نشان داده است، چرا که آخرین باری که بندربن‌سلطان به مسکو سفر کرد تا مقامات آن را به ضدیت با دولت بشار اسد متقاعد کند، با پاسخ منفی روس‌ها مواجه شد. به همین دلیل به تهدیدات امنیتی و تروریستی علیه روسیه روی آورد که مسکو نیز در واکنش، عربستان را به حمله تهدید کرد. همین موضوع تأثیر قابل توجهی در تغییر بندربن‌سلطان داشت، اما این موضوع سبب نشد که سیاست‌های عربستان در قبال اقدامات ضد روسی تغییر کند. حال بازی با سلاح نفت در همین راستا انجام می‌شود و در حالی که به اقتصاد غرب و آمریکا بسیار کمک کرده، اقتصاد روسیه را تحت تأثیرات زیادی قرار داده است.
با این وجود، اقدامات حقوق بشری علیه روسیه و همچنین چین بسیار پررنگ‌تر است و آمریکا به هیچ عنوان علاقه ندارد از این ابزار پر قدرت دست بردارد، به‌گونه‌ای که در تحولات اوکراین و اتفاقات شرق این کشور همچنان بر طبل اقدامات ضد بشری علیه مسکو می‌کوبد. این در حالی است که ابتدا، غرب‌گرایان اوکراین دولت شرق‌گرا را مجبور به ترک قدرت کردند و پس از آنکه با واکنش‌های تند شرق‌گرایان مواجه شدند، به روی آنها آتش گشودند.
جدای از این مسئله، غرب و به‌خصوص آمریکا هر ساله علیه سیاست‌های روسیه در حوزه داخلی از فشارهای حقوق‌بشری استفاده می‌کنند، به‌خصوص زمانی که در روسیه اعتراضات ضد دولتی دیده شود. این رویکردی است که آمریکا در قبال چین نیز دارد. در این باره می‌توان به تحولات سین‌کیانگ و همچنین رخدادهای کنونی هنگ‌کنگ اشاره کرد. در روزهای اخیر مشاهده می‌شود که شهروندان چینی در هنگ کنگ دست به اعتراضاتی زده و خواهان برگزاری انتخابات داخلی بدون دخالت پکن هستند، این در حالی است که چین هرگز آن را نمی‌پذیرد و با توجه به توان اقتصادی هنگ‌کنگ و همچنین نگاه منفی پکن به بحث جدایی و تجزیه، که آن را طاعون سرزمین خود می‌داند، به دنبال کنترل و مدیریت این اعتراضات است.
این موضوع سبب شده تا بین پلیس چین و همچنین برخی از مردم درگیری‌هایی ایجاد شود. در چنین وضعیتی، برخی از تحلیلگران تأکید کرده‌اند که آمریکا به دنبال استفاده از این موضوع و تبدیل آن به جریان‌های ضد دولتی هستند تا از این طریق پکن را زیر فشار قرار دهند و همچون اوکراین در شرق اروپا، چین را با مشکلات امنیتی مواجه کند.
بی‌شک آمریکا در این مسیر بار دیگر از ابزارهای حقوق بشری استفاده می‌کند و تأکید دارد که چین باید به خواسته‌های مخالفان گوش داده و تمایلات آنها را برآورده کند. در حالی که طی ماه‌های اخیر خود دچار بحران و اعتراضات شدید ضدنژادپرستی شده است که اگر چه از شهر فرگوسن در ایالت میسوری آغاز شده، اما تا کنون بیش از 180 شهر کوچک و بزرگ آمریکا را در نوردیده و شهروندان آمریکایی از سیاه‌پوست تا سفیدپوست بر این قرار مانده‌اند که اعتراضات 190 هزار کیلومتری را علیه اقدامات نیروهای امنیتی آمریکا برگزار کنند.
به‌نظر می‌رسد که چین و روسیه هم می‌توانند همچون آمریکا از ابزار حقوق بشر استفاده کرده و مقامات این کشور را تحت فشار قرار دهند؟ و این البته موضوعی است که مسکو و پکن نباید آن را به حال خود رها کنند، زیرا تصاویر منتشر شده حاکی از برخوردها و سرکوب‌هایی در آمریکاست که بسیار جای کار دارد! بنابراین ابزار حقوق بشر آمریکا علیه روسیه و چین امروز می‌تواند به ابزار فشار این کشورها علیه واشنگتن تبدیل شود.