پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: انتشار ویدئوی اعدام‌ دسته جمعی 21 کارگر مسیحی مصری توسط داعش در ساحل دریای مدیترانه در شمال لیبی، بار دیگر اخبار مربوط به این گروهک تکفیری را در رأس رسانه های جهان قرار داد. این بار داعش عراق و سوریه را جولانگاه حملات و جنایات خود قرار نداده است، بلکه به شمال آفریقا و از آن جا به اروپا چشم دوخته است. رهبر جلادان داعش پس از پایان اعدام خنجر خود را بالا ‌برده و اعلام کرد که جنگ روم آغاز شده و هدف بعدی آنها اروپاست. البته با توجه به حمایت های غرب از داعش، چنین شعاری عاری از واقعیت است، اما گسترش داعش در خاورمیانه و شمال آفریقا، نگرانی غربی ها را برانگیخته است. پیشینه داعش در شمال آفریقا چند ماه پیش یک روزنامه الجزایری از وجود بیش از دو هزار تونسی در گروه داعش و تصمیم این گروه برای ایجاد شاخه خود در مغرب عربی با نام «دامس» خبر داد. از آن زمان به بعد حضور داعش در شمال آفریقا رسمی شد. داعش در شمال آفریقا در واقع همان بازمانده های القاعده هستند که طی سال های گذشته با عناوین مختلف مشغول فعالیت بوده اند، اما اکنون به دلیل افول سازمان القاعده، به داعش پیوسته و با ابوبکر بغدادی بیعت کرده اند. شاخه داعش در مصر یا ولایت سینا، در حقیقت همان گروه «انصار بیت المقدس» است که نام خود را تغییر داده است. این گروه اولین بار در سال ۲۰۱۱ در جریان انقلاب مصر تشکیل شد. ولایت سینا مهم ‌ترین گروه جهادی است که تا به امروز در چارچوب داعش پذیرفته شده و از زمان پیوستن به این گروه در نوامبر سال ۲۰۱۴، با همان سرعت قبلی عملیات های خود را ادامه می‌دهد. البته گروه «انصار بیت المقدس» بلافاصله نام خود را عوض کرد و نشانه رسانه ‌اش را طوری تغییر داد که جایگاه جدیدش روشن باشد. عمده فعالیت‌های این گروه در صحرای سینا است، منطقه ای که چندی پیش شاهد حمله به تعدادی سرباز مصری بود. این گروه در قاهره و صحرای غربی مصر هم عملیاتی انجام داده که حاکی از ارتباطش با شاخه داعش در لیبی است. در لیبی شاخه داعش از ماه نوامبر که رسما به‌ عنوان شاخه ‌ای از داعش پذیرفته شد، فعالترین شاخه بوده و تبلیغاتش بسیار شبیه تبلیغات گروه داعش در سوریه و عراق است. شاخه لیبی در واقع سه گروه یا ولایت مجزاست که موجودیت‌ هر سه در ماه نوامبر اعلام شد: برقه در شرق، طرابلس در غرب و فزان در جنوب. داعش از سال‌ها پیش برای نفوذ در لیبی برنامه‌ریزی کرده و طی‌ سال‌های اخیر موفق شد گروه‌های سلفی تکفیری لیبیایی از جمله «انصار الشریعه» را جذب خود کند و بیعت آن ها را بدست آورد. بیشتر فعالیت‌های شاخه لیبی در کناره ساحلی این کشور رخ می‌دهد و این امر از تبلیغات مدام این گروه در مورد حکمرانی در این منطقه و حمله‌های وحشیانه و اعدام‌ هایش معلوم است. ولایت برقه بیشتر در دو شهر درنه و بنغازی فعال است. به نظر می‌ رسد این ولایت از دل گروه جهادی مجلس شورای شباب الاسلام برآمده باشد؛ گروهی که ماه اکتبر سال گذشته با دولت اسلامی بیعت کرد. مهم‌ترین عملیات شاخه لیبی تا به امروز حمله به هتل کورینتیا در طرابلس بوده که دست‌ کم ۹ نفر، از جمله ۵ نفر از اتباع خارجی در آن کشته شدند. در الجزایر نیز شاخه داعش همان گروه جندالخلافه است که در آبان ماه گذشته با ابوبکر بغدادی بیعت کرد و از آن زمان تا کنون چندان فعال نبوده است. این گروه سال گذشته از شاخه القاعده در شمال آفریقا جدا شد و به ولایت دولت اسلامی در الجزایر تغییر نام داد. بریدن سر هرو گوردل، توریست فرانسوی، کار این گروه بود، اما پس از آن فعالیت خاصی نداشته است. اهداف داعش در شمال آفریقا هدف رسمی داعش، بسط خلافت اسلامی مورد ادعای خود در اقصی نقاط جهان است. در این میان لیبی هدفی مهم برای این گروهک بشمار می ‌آید، به گونه ‌‌ای که داعش هسته‌ های‌ اولیه اش در لیبی را اواخر سال 2013 تشکیل داد. بسیاری از این هسته‌ ها تروریست ‌های لیبیایی بودند که در سوریه می‌ جنگیدند. بنا بر نقل منابع اطلاعاتی، عناصر داعش در لیبی را تنها لیبیایی‌ ها تشکیل نمی ‌دهند، بلکه تعداد قابل توجهی از ساکنان منطقه جزیره (منطقه میان رودهای دجله و فرات در شرق سوریه) نیز بین آن ها مشاهده می‌شود. پس از سقوط موصل و اعلام تشکیل خلافت اسلامی در آن، طرح گسترش نفوذ داعش در کشورهای شمال آفریقا از جمله لیبی مد نظر قرار گرفت. لیبی کشوری است که سرشار از نفت و سلاح است، لذا داعش برای بقا و مقابله با ائتلاف بین ‌المللی به رهبری آمریکا به این کشور نیاز مبرم دارد. در همین راستا ابوبکر البغدادی رهبر داعش چند ماه‌ پیش «ابو نبیل الانباری»، از سرکردگان بسیار نزدیک و مورد اعتمادش را برای فرماندهی داعش در لیبی و تشکیل امارت داعش در شمال آفریقا، به شهر درنه اعزام کرد. اسناد به دست آمده از داعش نشان می ‌دهد، مهمترین هدف این گروه از نفوذ به داخل لیبی و تصرف آن، اعزام عناصر تکفیری داعش بعنوان مهاجران غیرقانونی به کشورهای اروپایی از طریق دریا و آغاز حمله به این کشورهاست. این اسناد همچنین تاکید می‌کند، وجود انبارهای بسیار و سرشار از تجهیزات نظامی به جا مانده از قذافی به داعش کمک می‌کند تا در کشورهای همجوار لیبی یعنی مصر، تونس و الجزایر نیز نفوذ کند. مساحت گسترده لیبی در مقایسه با مساحت عراق و سوریه برای داعش جدابیت زیادی دارد و از طرفی لیبی از شمال به دریای مدیترانه و آب‌های آزاد راه دارد و این امر رویای داعش جهت ارتباط با جهان آزاد و خروج از انزوا را محقق خواهد کرد. محافل غربی به نقل از منابعی در گروه تروریستی داعش اعلام کردند که این گروه قصد دارد تا با ورود به لیبی و سپس تسلط بر تمام کشورهای واقع در شمال آفریقا و ساحل مدیترانه راهی به سوی جنوب اروپا و ایتالیا بگشاید و رؤیای تسلط کامل بر دریای مدیترانه و ورود به اروپا را برای خود محقق کند. طبق اسنادی که موسسه انگلیسی «کوییلیام» که یک اندیشکده ضد افراطی گری است، منتشر کرده است داعش برنامه‌هایی دارد که بر اساس آن اعضای این گروه قصد دارند از کشتی‌ها و قایق‌های مهاجرت غیر قانونی به اروپا استفاده کنند و خود را به ایتالیا و جنوب قاره اروپا برسانند. این اسناد همچنین نشان می‌دهد که داعش برای حمله به کشتی‌های باری و تجاری که در دریای مدیترانه به سمت اروپا و بالعکس حرکت می‌کند،‌ نقشه‌هایی در دست دارد. نگرانی غرب از توسعه طلبی داعش در شمال آفریقا همانند نگرانی از نفوذ این گروهک در عراق و سوریه است. به همین دلیل بود که حامیان اولیه داعش، پس از مدتی ائتلاف ضد داعش تشکیل دادند و حملاتی را علیه این گروهک در عراق و سوریه انجام دادند، اما کاملا معلوم است که ائتلاف ضد داعش تنها یک بازی برای فریب افکار عمومی و نیز مهار داعش که از محدوده خطوط قرمز آمریکا و متحدان منطقه ای آن خارج نشود، است نقش حمایت های خارجی نکته قابل توجه در این میان، حمایت های خارجی از داعش در شمال آفریقاست. داعش اساسا مولود اتحاد شوم غرب و برخی کشورهای منطقه است و اسناد بسیاری در حمایت های مالی و نظامی و اطلاعاتی این کشورها از داعش وجود دارد. آمریکا، فرانسه، ترکیه، قطر، امارات و عربستان از جمله کشورهایی بودند که پس از سقوط قدافی در پی تحقق اهداف و منافع خود در لیبی به رقابت با یکدیگر پرداختند. قطر آشکارا سلاح در اختیار گروه‌های سلفی - تکفیری مسلح قرار ‌داد و ترکیه کمک‌های سرّی خود را در قالب کمک‌ های سیاسی و لجستیکی به عناصر داعش در لیبی ارائه ‌کرد. همچنین مصر، امارات و عربستان از دولت منتخب لیبی به رهبری ژنرال حفتر حمایت کرده اند. مصر بر این باور بود که قدرت ‌یابی جریان سلفی تکفیری تندرو در لیبی به معنای ایجاد پناهگاهی امن برای سلفی تکفیری‌های مصر در کشور همسایه است. همان گونه که امارات و عربستان نیز به عنوان بخشی از استراتژی مقابله با محور ترکیه – قطر، از جریان‌های سلفی تکفیری تندرو منطقه حمایت می ‌کند و در ضمن از همین جهت مخالفت خود با قدرت ‌یابی این جریان در لیبی را اعلام کردند. واکنش مصر پس از اعدام قبطی های مصری، عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر در واکنش به این حادثه، هفت روز عزای عمومی اعلام کرد و قول داد که انتقام قربانیان را از داعش بگیرد. پس از آن نیروی هوایی ارتش مصر به شهر درنه، مقر داعش در لیبی حمله کرد. ژنرال سیسی تاکید کرده بود کشورش حق پاسخ به این اقدام را با روش مناسب و در زمان مناسب برای قصاص از قاتلان و مجرمان برای خود محفوظ می دارد. ارتش مصر در حال حاضر در صحرای سینا با داعش وارد جنگ شده، اما با این اتفاق، مصر وارد نوعی جنگ نامتقارن شده است. از طرفی داعش توان مقابله با ارتش مصر و حضور در فلات مرزی را ندارد، لذا اقدامات این گروهک منحصر به حملات پراکنده و تروریستی خواهد بود. مصر همچنین تصمیم دارد به ژنرال حفتر و ارتش ملی که در شرق لیبی مستقر است، کمک کند. مصر در تلاش است تا از کشتار 21 مسیحی مصری در لیبی از سوی گروهک داعش نهایت استفاده را ببرد. قطعا ارتش مصر وارد جنگ تمام عیار با داعش نخواهد شد، بلکه برای کمک به نیروهای داخلی لیبی اقدام می کند. مصر که با تشکیل ائتلاف غربی و آمریکایی علیه داعش و شرکت در این ائتلاف مخالفت کرده بود بعد از اقدام اخیر داعش تصمیم به تشکیل ائتلاف جدیدی گرفته است. به همین دلیل السیسی از شورای امنیت درخواست کمک کرده تا ائتلاف بین‌المللی علیه داعش را تشکیل دهد. اما برخی از کشورها از طریق صدور بیانیه ‌هایی مبنی بر حمایت از راهکار سیاسی در لیبی، راه نظامی را به روی سیسی بسته ‌اند. آمریکا با انتشار بیانیه ‌ای، از هیات سازمان ملل برای حمایت از لیبی، تاکید کرد که راهکار سیاسی تنها راه حل بحران لیبی است و بعید به نظر می ‌رسد که در شرایط فعلی از راهکار نظامی به عنوان یک گزینه بین‌المللی استفاده شود. در حالی که ژنرال حفتر بر بخش‌های قابل توجهی از ارتش لیبی نفوذ دارد و از حملات مصر حمایت می‌کند و حتی خواستار مداخله نظامی مصر شده است، اما شورای عالی دفاع دولت طرابلس اعلام کرد که دولت لیبی در نظر دارد شکایتی رسمی علیه مصر به سازمان ملل و سازمان‌های حقوق بشری به دلیل حملات هوایی جنگنده‌های مصری، ارائه دهد. جمع بندی در پایان باید گفت داعش که از ابتدا با حمایت های غربی و منطقه ای شکل گرفته است، روز به روز بر قلمروی خود افزوده و شمال آفریقا و به ویژه لیبی را بستر خوبی برای توسعه طلبی های خود می داند. لیبی که پس از سقوط قدافی شاهد شکاف و آشوب و ناامنی های فراوانی بوده، عرصه مناسبی برای نشو و نمای گروه های تکفیری و افراطی همچون داعش محسوب می شود. بافت بدوی و قبیله ای این کشور و وجود جوانان پرشور و افراطی نیز موجب شده داعش به یارگیری و بسط نفوذ خود در آنجا بپردازد. با توجه به این شرایط بغرنج، حامیان این گروهک همچنان مشغول بازی با برگه داعش هستند تا در هرج و مرج به وجود آمده در منطقه و خصوصا لیبی، اهداف و منافع خود را تحقق بخشند. مصر که تا پیش از این، درگیری زیادی با داعش نداشت و با ائتلاف ضد داعش نیز مخالفت کرده بود، پس از حادثه اعدام 21 کارگر مصری در لیبی توسط داعش، وارد صحنه شده است. ژنرال سیسی تلاش دارد جایگاه مصر را به عنوان یک کشور تاثیرگذار در منطقه بازسازی کند. مخالفت مصر با ائتلاف ضد داعش در گذشته حاکی از این استقلال طلبی بود. بهانه این کشور این بود که احتیاج دارد ظرفیت نظامی خود را صرف جنگ در صحرای سینا کند، اما در شرایط فعلی قاهره خواستار ائتلاف جدیدی با کمک بین المللی و با محوریت آمریکا علیه داعش در شمال آفریقاست. به عبارتی مصر قصد دارد ضمن تحکیم مناسبات خود با غرب، در برابر رقبایی چون عربستان در تحولات منطقه ای نقش کلیدی ایفا کند. دخالت مصر در لیبی تا حد حملات نظامی از جمله اهدافی است که قاهره سعی دارد در سایه حوادث اخیر آن را دنبال کند. نکته قابل توجه آن که مصر در آشوب هایی که طی مدت اخیر در لیبی رخ داده به نحوی سهیم بوده است تا بدین وسیله زمینه دخالت خود را در همسایه شرقی فراهم سازد. به نظر می آید برگه داعش این بار برای مصر نیز کارساز شده است./