مرجان توحیدی
ساعت، اندکی از ٩صبح گذشته بود که تالار همایش‌های پژوهشکده فرهنگ و هنر مملو از جمعیت شد. طبقه پایین اشباع شده بود و طبقه قوفانی تالار هم با اعضا و میهمانان هفتمین‌کنگره حزب اصلاح‌طلب «اراده ملت» پر شده بود. طبقه پایین، حتی جایی برای ایستادن نداشت. ایستایی هوای سالن هم سنگینی خود را بر جمعیت تحمیل می‌کرد.
حسن رنجبر، دبیر اجرایی هفتمین‌کنگره حزب اصلاح‌طلب اراده ملت، درحال سخنرانی و گلایه از وزارت کشور بود. به‌گفته او باوجود قراردادی که وزارت کشور با حزب متبوع آنها داشته تا سالن هزارو٥٠٠نفری این وزارتخانه را برای برگزاری کنگره دراختیار این حزب و مدعوین آن قرار دهد، در آخرین لحظات اعلام‌کرده به‌دلایل فنی و قطع برق، نمی‌تواند سالن را دراختیار آنها قرار دهد.
بعد از آن نوبت به احمد حکیمی‌پور، دبیرکل این حزب، رسید تا قبل از آنکه بخواهد به شرح فعالیت حزب متبوعش بپردازد، زبان به گلایه از وزارت کشور باز کند. او گفت: «وقتی وزارت کشور در برگزاری یک‌همایش چنین رفتاری نشان می‌دهد، در برنامه‌های دیگر چگونه می‌خواهد عمل کند، که مردم مطمئن باشند حقشان را می‌گیرند؟ تا الان برخی دوستان آدرس را اشتباهی رفته‌اند، تلفن‌ها آنتن ندارند و دوستان سرگردان هستند.»
گلایه‌ها اگرچه به‌طور رسمی از وزارت کشور به‌پایان رسید، اما همین موضوع جابه‌جایی محل کنگره، باعث شد تا سخنرانان این مراسم یعنی محمدرضا عارف و حجت‌الاسلام موسوی‌لاری هم هرکدام به سهم خود و از زاویه‌ای دیگر به این موضوع نگاه کنند. طرح موضوع خانه احزاب و رعایت سیاستی که مبنای آن اخلاق باشد از این منظر صورت گرفت: دغدغه‌هایی ریشه‌دار و فراتر از انتخابات...
هفتمین‌کنگره حزب اراده ملت با قرائت پیام آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رییس دولت اصلاحات کار خود را آغاز کرد و محمدرضا عارف که اولین سخنران کنگره بود، با اشاره به وقایع پیش‌آمده، موضوع سیاست اخلاقی را موردبحث قرار داد.
او گفت: «از پریشب فکر می‌کردم چه موضوعی را در کنگره مطرح کنم، اما وقتی بحث جابه‌جایی محل کنگره اتفاق افتاد، به ذهنم رسید چنددقیقه‌ای در رابطه با اخلاق صحبت کنم. یکی از موضوعاتی که باعث شده امروز، ما در کشور با مسایل و مشکلاتی روبه‌رو باشیم، بی‌اخلاقی است. باور من این است که ما نباید به‌دنبال سیاست اخلاقی باشیم، بلکه باید به‌دنبال سیاستی باشیم که مبنای آن اخلاق باشد. امروز اخلاقی‌عمل‌کردن و مبناقراردادن اخلاق را یک‌زیرساخت می‌دانم، که باید حتی در درون یک‌جبهه اخلاق مبنای حرکت و رسیدن به اجماع قرار گیرد.»
حجت‌الاسلام موسوی‌لاری، وزیر کشور دولت اصلاحات هم در همین باره به موضوع خانه احزاب اشاره کرد و گفت: «هنگام راه‌اندازی خانه احزاب فکر می‌کردیم که خانه یک چتری باشد برای احزاب و پاتوقی برای آنها. فکر می‌کردم خانه احزاب می‌تواند جایی باشد که به اعضای خود سرویس بدهد. این کار صورت نگرفت. تقویت و بازسازی خانه احزاب باید در دستور کار باشد تا زمانی که یک حزبی می‌خواهد چنین برنامه‌ای را برگزار کند، دیگر دنبال جا نروند و به آنها نگویند که جا نداریم.»
اما فارغ از این موضوع، جو غالب بر این کنگره هم به‌مثابه دیگر نشست‌های اصلاح‌طلبانه، معطوف به انتخابات اسفندماه٩٤ بود. این کنگره هم به مانند دیگر همایش‌های اصلاح‌طلبانه با روسای جمهور دولت سازندگی و اصلاحات آغاز به کار کرد.
سخنرانان هم، همان چهره‌های شاخص و ثابت جمع‌های اصلاح‌طلبانه بودند، از حجت‌الاسلام موسوی‌لاری و حجت‌الاسلام محسن رهامی از اعضای شورای مشورتی گرفته تا محمدرضا عارف و حجت‌الاسلام هادی خامنه‌ای، دبیرکل مجمع نیروهای خط امام(ره) و البته فائزه هاشمی که لحظات پایانی کنگره به جمع میهمانان اضافه شد. فائزه هاشمی به دعوت حکیمی‌پور به‌طور ناگهانی به روی سن رفت و به‌جای سهیلا جلودارزاده که نیامده بود، دقایق کوتاهی سخنرانی کرد.
مصطفی کواکبیان، محمد سلامتی و عبدالله ناصری و شهربانو امانی به همراه شیخ قدرت‌الله علیخانی از دیگر میهمانان مراسم بودند. تاکید بر موضوع اجماع و ائتلاف جبهه‌ای از مواردی بود که مورد اشاره عارف و موسوی‌لاری قرار گرفت. صحبت‌هایی که هرکدام بر وجهی از ائتلاف تاکید داشت. موسوی‌لاری اما بر ائتلافی تاکید داشت که ممکن است در مکانیسم‌های حزبی نگنجد، اما هم احزاب و هم اشخاص و چهره‌های حزبی را دربر بگیرد. او همچنین نسبت به تحرکاتی تفرقه‌افکنانه برای ازبین‌بردن وحدت اصلاح‌طلبان هم هشدار داد. عارف اما بر ائتلافی تاکید داشت که احزاب نقش محوری را در آن بازی می‌کنند.
منیت‌ها را کنار بگذاریم
عارف بر همین اساس، به هم‌زبانی کنگره‌های مزبور با مباحث انتخاباتی اشاره کرد و بار دیگر چون سخنانش در کنگره حزب مردم‌سالاری بر ضرورت حرکت جبهه‌ای و ائتلافی تاکید کرد. عارف البته بر حضور احزاب تاکید داشت و این نکته که احزاب بدون کمک یکدیگر نمی‌توانند اکثریت مجلس را به دست بگیرند. او ادامه داد: «نباید در مسیر حرکت ائتلافی برای دستیابی به اهداف بلند از فعالیت‌های اعضای هر حزب غافل شویم.»
عارف گفت: «ما نباید برای پیروزی و رسیدن به هدفمان از هر روشی استفاده کنیم، زیرا در حکومت الهی، هدف به‌هیچ‌وجه وسیله را توجیه نمی‌کند. نمی‌توانیم برای رسیدن به یک هدف کوتاه‌مدت، اخلاق را کنار بگذاریم. پایبندی به اخلاق ایجاب می‌کند من و منیت‌ها را کنار بگذاریم و ملاک عمل «ما» قرار گیرد.» او ادامه داد: «در حرکت جبهه‌ای تصمیمات توسط خردجمعی گرفته می‌شود و یک گروه خاص بر دیگری ارجحیت ندارد.»
او در نهایت گفت: «مهم‌ترین مساله سیاسی همه احزاب انتخابات سال آینده است که باید برای حضوری جدی برنامه‌ریزی کنیم و در این حضور در کنار اهداف کوتاه‌مدت باید اخلاق را نیز در نظر بگیریم.» عارف پس از این بلافاصله کنگره را ترک کرد و گفت باید در مراسم دیگری شرکت کند.
موسوی‌لاری: مکانیزم‌های ائتلاف گاهی فراتر از احزاب
بعد از سخنان عارف، حجت‌الاسلام موسوی‌لاری روی سن فراخوانده شد. وزیر کشور دولت اصلاحات در سخنانش هم به انتخابات اشاره کرد و هم به موضوع فعالیت‌ها و انجام کارویژه‌های احزاب. موسوی‌لاری در این سخنان با اشاره به اینکه تحزب در ایران موفق نبوده است، گفت: «ما باید امروز بدانیم برای نهادینه‌کردن دموکراسی و پایبندی به دموکراسی راهی جز احزاب پروانه‌دار نداریم و باید بتوانیم فرهنگ را نهادینه کنیم و خود احزاب این مساله را باید دنبال و برای نهادینه‌کردن دموکراسی و تعمیق آن گام‌هایی را بردارند.»
موسوی‌لاری با اشاره به تکثر احزاب گوناگون در کشور گفت: «این تکثر نشان از پذیرش سلایق گوناگون دارد، اما این مساله در مورد احزاب کوچک مطرح است که این احزاب باید برای تاثیرگذاری بیشتر در قالب ادغام و جبهه‌ای حرکت کنند و هر سه، چهارحزب بتوانند در قالب یک‌حزب فراگیر قدرتمند حرکت کنند که این بسیارخوب است. به جز ادغام، راه دیگر برای تاثیرگذاری، حرکت به سمت ائتلاف و جبهه‌ای حرکت‌کردن است که ما مشاهده می‌کنیم در این روز‌ها راه دوم در جامعه ما بیشتر موردتوجه قرار گرفته است.»
این عضو جامعه روحانیون مبارز در رابطه با ائتلاف‌های احزاب گفت: «این نوع ائتلاف‌ها نباید به معنی فروکش‌کردن فعالیت احزاب در راستای کارهای خودشان باشد، هرچند ما مجبوریم برای رسیدن به ائتلاف مکانیسم‌هایی را ترتیب دهیم که در قالب حزبی نمی‌گنجد.»
او گفت: «احزاب اصلاح‌طلب، شخصیت‌های اصلاح‌طلب و‌نمایندگان احزاب امروز می‌خواهند زیر چتر اصلاح‌طلبی ائتلافی را شکل دهند و همه زیر این چتر فعالیت کنند اما در این مسیر باید همه احزاب عضو، فعالیت‌های خودشان را دنبال و از این فرصت برای عضو‌گیری و یارگیری استفاده کنند.»
عضو ارشد مجمع روحانیون مبارز با تاکید بر اینکه احزاب اصلاح‌طلب باید به سمت همگرایی حرکت کنند، گفت: «حالا که اصلاح‌طلبان مدبرانه شورای اصلاح‌طلبان را در استان‌ها تشکیل داده‌اند، باید تلاش کنیم وحدت و اجماع را حفظ و البته فعالیت‌های حزبی را هم تقویت کنیم.»موسوی‌لاری با بیان اینکه باید جریان انتخابات را با نگاهی جمعی بنگریم، عنوان کرد: «باید از حرکت‌های تفرقه‌افکنانه پرهیز شود. چراکه برخی‌ها می‌خواهند در میان اصلاح‌طلبان تفرقه بیفکنند و ما باید ضمن هویت‌های حزبی حرکت‌های اجماعی را سامان دهیم.»
مردم بهترین انتخاب‌کنندگان هستند
حجت‌الاسلام هادی خامنه‌ای، دبیرکل مجمع نیروهای خط امام(ره) که به نظر می‌رسید نظراتش همسو‌تر با نظرات عارف است، در سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که «احزاب اصلاح‌طلب از سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب حضور داشته‌اند و به‌تدریج احساس شد که باید مجموعه‌های دیگری با عقاید و سلیقه‌های مختلف هم فعالیت داشته باشند. این اندیشه‌های گوناگون چه هنگام باید به وحدت برسند؟ پاسخ به این سوال معلوم نیست. ما هم موظف نیستیم برای یکی‌کردن افکار، اقدامات غیرمعمول انجام بدهیم.»
او افزود: «وظیفه جامعه مردمسالار این است که اندیشه‌ها را پرورش دهد و ما آنها را عرضه کنیم، چراکه مردم بهترین انتخاب‌کنندگان هستند و خوب‌ها را انتخاب می‌کنند.»خامنه‌ای با اشاره به فعالیت اصلاح‌طلبان در قالب شورای هماهنگی جبهه اصلاحات، گفت: «احزاب اصلاح‌طلب در کنار هم هستند و جلسات مرتبی را تشکیل می‌دهند. آنچه مسلم است، اینکه این شورا اصلی‌ترین نهاد برای فعالیت سیاسی اصلاح‌طلبان محسوب می‌شود و همین‌ها مردم، نخبگان و مسوولان را جمع می‌کنند و ما نیاز به نهاد دیگری نداریم تا این کار را بکند؛ چراکه این کار در حال عملی‌شدن است.»
دبیرکل مجمع نیروهای خط امام گفت: «شورای هماهنگی با دوستان و نخبگان و فعالان چه در تهران و چه در استان‌ها در ارتباط است و خلأ ارتباط با نخبگان پر شده است.» او گفت: «مهم‌ترین رکن یک نظام مردمسالار، حفظ و رعایت بازی‌های سیاسی است و این قواعد باید موبه‌مو مورد ملاحظه قرار گیرد چراکه خارج‌شدن از قواعد، باعث خارج‌شدن اوضاع از امور می‌شود.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با بیان اینکه احزاب نباید فقط شعار دهند بلکه باید به آن شعار پایبند باشند، گفت: «مهم نیست که از حزب ما یا و ابستگان به ما به مقامی برسند. دوستان فکر نکنند که همه نخبگان، فقط در حزب آنها جمع هستند، ما عنوان تشکلمان را مجمع نیروهای خط امام گذاشتیم، اما نمی‌گوییم که خط امام فقط ما هستیم و ما باید به شایسته‌سالاری، تخصص و تعهد توجه داشته باشیم.»
او با تاکید بر اینکه هر کس باید بر سر جای خود باشد و خود را بیش از آنکه هست ارزیابی نکند، گفت: «در جامعه ما برخی‌ها حرف‌هایی می‌زنند که بیش از اندازه آنهاست و متاسفانه برخی افراد هستند که در همه‌چیز دخالت می‌کنند درباره کنسرت، هنر، دولت، اقتصاد و...، نظر می‌دهند، این در حالی است که اصلاحات می‌گوید هرکسی باید به اندازه خود حرف بزند؛ چراکه دخالت‌های بیجا به کشور ضربه می‌زند.»
این نکته‌ای بود که موسوی‌لاری هم در بخش پایانی سخنانش به آن اشاره کرده و گفت: «اخلاق در سیاست گمشده امروز ماست و احزاب اصلاح‌طلب می‌توانند مدعی آن باشند. چه شده که مسایل حاشیه‌ای بیش از هر چیز دیگری مطرح هستند؛ نوع لباس ارزش شده، ولی دفاع از حفظ بیت‌المال و مبارزه با فساد ارزش محسوب نمی‌شود؟ شما فساد‌ها را نگاه کنید؛ عدد‌ها عجیب و غریب شده، حالا برای برگزاری یک کنسرت زمین و زمان را به هم می‌دوزند اما به این فساد‌ها واکنش نشان نمی‌دهند.»
فائزه هاشمی: افزایش نقش زنان؛ نمود اعتدال
قرار بر این بود که سهیلا جلودارزاده از فعالان اصلاح‌طلب سخنران پایانی مراسم باشد. اما بنا به دلایلی که اعلام نشده بود، حضور نداشت. فائزه هاشمی که در دقایق پایانی مراسم به جمع مدعوین پیوسته بود، از طرف مجری برنامه به‌عنوان سخنران آخر به بالای سن دعوت شد. هاشمی که گویا از این دعوت غافلگیر شده بود در سخنان کوتاهی گفت: «من از آقای حکیمی‌پور سوال کردم که آیا سخنران خانم هم دارید یا خیر و اگر ندارید ما به نشانه قهر اینجا را ترک می‌کنیم که ایشان گفتند بله، اما نیامدند، اگر شما آمادگی دارید، سخنرانی کنید.»
این سخنان که با خنده حضار مواجه شد آغاز‌گر این بخش از سخنان فائزه درباره حضور زنان در فهرست‌های انتخاباتی و پست‌های مدیریتی بود. او گفت: «اگر در مورد اعتدال حرف می‌زنیم، باید نقش زنان در سیاست به‌خصوص در سطوح مدیریتی برایمان یک امر بدیهی باشد که متاسفانه این امر مغفول مانده است. احزاب در فهرست‌های انتخاباتی خود تعداد محدودی خانم در نظر می‌گیرند. مثلا از یک فهرست ۳۰نفره، پنج‌نفر خانم هستند و امروز وقتی تعداد خانم‌ها در دوره‌های مختلف مجلس را در نظر می‌گیریم، می‌بینیم که این تعداد در هر دوره مجلس‌شورای‌اسلامی کمتر می‌شود.
فائزه هاشمی ادامه داد: «ما وقتی این گلایه را به آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی گفتیم، ایشان گفتند این اتفاق تقصیر خودتان است؛ چرا که خانم‌ها به خانم‌ها رأی نمی‌دهند. این در حالی است که همه مسوولان از بالاترین جایگاه تا پایین‌ترین رده، آقایان هستند و رسانه‌ها نیز از اینها مطلب نقل می‌کنند و کمتر خانم‌ها در رسانه مطرح می‌شوند که این موضوع نشان می‌دهد این مساله از پایه ناقص است و مشکل دارد. احزاب باید این موضوع را از پایه حل کنند.»
این فعال اصلاح‌طلب با بیان اینکه وقتی آقای روحانی رییس‌جمهوری شد، احزاب عمدتا کمتر خانم‌ها را در فهرست مسوولیت‌ها پیشنهاد دادند، تاکید کرد: «احزاب باید در شورای مرکزی خودشان، خانم‌ها را در رئوس بالایی قرار دهند؛ چراکه زنان توانایی تصدی مسوولیت‌ها را دارند.» هاشمی در پایان گفت: «نباید در تصدی مسوولیت‌ها موضوع را جنسیتی کنیم و به تخصص خانم‌ها توجهی نداشته باشیم.» کنگره حزب اراده ملت که محفلی برای ارایه نظرهای مختلف درباره نحوه ائتلاف بین اصلاح‌طلبان بود، با سخنان فائزه هاشمی، پایان یافت. این نشست آخرین نشست از همایش‌های اصلاح‌طلبانه نخواهد بود و قطعا از این پس رنگ‌وبوی فعالیت احزاب بیش از پیش انتخاباتی خواهد شد.