اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، روز گذشته میهمان دانشگاه علامه‌طباطبایی بودند تا در همایش بررسی مذاکرات هسته‌ای به میزبانی این دانشگاه و انجمن علوم سیاسی ایران به سؤالات و انتقاداتی که در مورد مذاکره هسته‌ای و تفاهم لوزان مطرح است، پاسخ بدهند. آذر ماه سال گذشته نیز، پس از تمدید موقت توافق ژنو، همین دانشگاه با برگزاری همایش «دیپلماسی هسته‌ای» فرصتی فراهم آورد که وزیرخارجه، شنونده نظرات منتقدان و موافقان باشد و به سؤالات آنان پاسخ گوید. همایش «مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی؛ رویکردهای منتقد و موافق» در ادامه جریانی که در دانشگاه علامه‌طباطبایی از یک‌سال‌ونیم گذشته با تعامل استادان علوم سیاسی و مسئولان سیاست خارجی آغاز شده، برگزار شد. کاظم سجادپور، استاد دانشگاه، که نقش مجری برنامه را هم برعهده گرفته بود، گفت : «حسین موسویان، عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده ایران، ساعت پنج صبح دوشنبه به ایران آمده و در این همایش حضور یافته است.» جلسه با سخنرانی استادان علوم سیاسی آغاز شد و آنها نظرات و سؤالات خود را با اعضای تیم مذاکره‌کننده در میان گذاشتند. دو عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده در حالی در این همایش حضور پیدا کردند که فردا (چهارشنبه) باید مذاکرات هسته‌ای برای نگارش توافق نهایی را در وین با همتایان خود در ١+٥ از سر بگیرند.
موافقان و مخالفان
ابتدای برنامه با سخنان موافقان و مخالفان آغاز شد. حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی و رئیس انجمن روابط بین‌الملل، با بیان اینکه استادان شرکت‌کننده در این همایش از دو گروه موافقان و منتقدان تفاهم لوزان هستند، بر فراجناحی‌بودن موضع آنها تأکید کرد و گفت: «مذاکرات هسته‌ای لوزان از چهار جنبه تاریخی، حقوقی، تحول در روابط قدرت‌های بزرگ با دولت‌های دیگر و تبلور اهمیت کنش گفتاری در سیاست بین‌المللی، نقطه‌عطفی در روابط بین‌الملل است». قاسم افتخاری، استاد دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه در بحث هسته‌ای، این تکنولوژی پایین‌دستی است که در جهان رونق دارد و با تکنولوژی بالادستی که در برنامه نظامی کاربرد دارد، نمی‌توان امنیت به دست آورد، گفت: «ما باید به ملاک موافقان و مخالفان بیانیه لوزان توجه کنیم. اگر دنبال تکنولوژی بالادستی باشید، با بیانیه لوزان مخالفید و اگر تکنولوژی پایین‌دستی را بخواهید با آن موافقید».
مجتبی مقصودی، استاد دانشگاه نیز به‌عنوان موافق تفاهم لوزان، از منظر جامعه‌شناسی سیاسی به مذاکرات پرداخت و گفت: «مذاکرات لوزان رویکرد جامعه سیاسی ایران را نسبت به سیاست خارجی واقع‌بینانه کرده است». یکی از حضار که به‌عنوان استاد علوم سیاسی یکی از دانشگاه‌های آمریکا، معرفی شد نیز گفت: «عکس‌العمل‌ها در ایران جالب است؛ از این تفاهم به‌عنوان «مصالحه معقول» نام برده می‌شود نه یک «پیروزی» و پرسیده می‌شود که گزینه بعدی چیست؟» فؤاد ایزدی، استاد دانشگاه هم که به‌عنوان مخالف بیانیه لوزان سخن می‌گفت، با بیان اینکه به نظر می‌رسد هدف، برداشته‌شدن تحریم‌ها نیست، بلکه دستیابی به توافق است، گفت: «توافق وقتی باید نهایی شود که کنگره آمریکا هم آن را تصویب کرده باشد، در غیر این صورت با تصویب طرح «کروکر منندز»، تحریم‌های اصلی بانکی و نفتی باقی خواهد ماند».
سپس دکترمحمد جمشیدی با اعلام موضع خود به‌عنوان «ناصح مشفق» گفت: «ابتدای بیانیه با انتهای آن که بحث تحریم‌های ثانوی آورده شده، نمی‌خواند... من خروج ایران از فصل ٧ را در بیانیه نمی‌بینم». ابراهیم متقی نیز از این زاویه که کار حساس دیپلماتیک در ایران باید بوروکراتیک باشد و دیدگاه تمام جامعه در آن لحاظ شود، گفت: «من فکر می‌کنم اهداف آمریکایی‌ها محقق شود و ظرفیت غنی‌سازی ما به نقطه صفر برسد.»
روانچی: با چشم باز مذاکرات را ادامه می‌دهیم
«مجید تخت‌روانچی»، عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران، در این همایش ضمن قدردانی از پشتیبانی‌های مقام‌معظم‌رهبری و رئیس‌جمهوری و همچنین حمایت‌های مردمی گفت: «هدف از این مذاکرات این بود که ما تضمین بدهیم که برنامه‌های هسته‌ای ما صلح‌آمیز است و همچنین تحریم‌ها هم برداشته شود، حال نام این را هرچه می‌خواهید، بگذارید.»او با بیان اینکه با چشم باز مذاکرات را ادامه می‌دهیم، گفت: «اگر طرف مقابل زیاده‌خواهی نکند، می‌توانیم به توافق برسیم.» او ادامه داد: «ما به‌دلیل اینکه دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و چون فتوای رهبری و هم دکترین دفاعی ما مبتنی‌بر سلاح هسته‌ای نیست، مشکلی برای تضمین‌دادن نداریم البته این تضمین‌ها در چارچوب احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشور است.»
«از طرف دیگر تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه هم برداشته شود و این کار هم عملی است اما در یک فرایند بده‌وبستان این کار انجام می‌شود و این‌طور نیست که سندی که آمده دربردارنده تمام نظرات ما باشد و از مذاکرات این درنمی‌آید.»«تخت‌روانچی» افزود: «در چارچوب خطوط قرمز باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که دستاوردهای جمهوری‌اسلامی‌ایران حفظ شود و خون شهدا پایمال نشود و این از دید ما برد است و آنها هرچه می‌خواهند بگویند، ما می‌دانیم که دنبال چه هستیم.»
٢ماه سخت
او با بیان اینکه در ماه آینده، مذاکرات سختی پیش‌رو داریم، ادامه داد: «ما در لوزان راه‌حل‌ها را پیدا کرده‌ایم. اینکه قطعا تا پایان ماه ژوئن به توافق می‌رسیم را قطعا نمی‌توانم بگویم، ممکن است طرف مقابل بازی درآورد اما چشم ما باز است و دقیق نگاه می‌کنیم.» «تخت‌روانچی» ضمن قدردانی از منتقدان و پیشنهادهایی که آنها ارائه می‌دهند، گفت: «اینکه گفته می‌شود بیانیه سوئیس زمینه‌ساز حمله نظامی است، مطلبی توهین‌آمیز است.»او در بخش دیگری از سخنان خود درباره تحریم‌ها گفت: «مذاکرات ما تحریم‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای را دربر می‌گیرد ضمن اینکه تحریم‌های شورای امنیت از قطع‌نامه ١٦٩٦ تا ١٩٢٩ همگی مربوط به انرژی هسته‌ای است و تمامی اینها رفع خواهد شد.» معاون وزیر خارجه افزود: «بااین‌حال این مذاکرات فقط مربوط به مذاکرات هسته‌ای است و در مورد تروریسم و حقوق‌بشر و قطع‌نامه‌ها و تحریم‌هایی که از سوی آمریکا و اروپا صادر شده، طبیعی است که مذاکره‌ای نکردیم و نمی‌خواستیم مذاکره کنیم، معلوم است که می‌گویند تحریم‌های این بخش را نگه می‌داریم.»
او در پاسخ به سؤالی مبنی‌بر اینکه آیا ما با توافق، از ذیل فصل هفتم منشور ملل‌متحد خارج می‌شویم یا خیر، ادامه داد: «برای اینکه قطع‌نامه‌های گذشته شورای امنیت را لغو کنیم، نیاز به تحریم‌های فصل هفتم و در چارچوب ماده ٤١ داشتیم که براساس آن الزامی است که تحریم‌های قبل لغو شود و باید این مسئله لازم‌الاجرا شود.»معاون وزیر خارجه همچنین افزود: «به‌هیچ‌وجه این‌طور نیست که گفته می‌شود ما بعد از سال دهم بار دیگر مذاکره‌ای خواهیم داشت، اگر ما به توافق نرسیدیم، با مردم صادق هستیم و بعد از سال دهم مذاکره‌ای نخواهیم داشت.»
عراقچی: اگر سرمان کلاه رفته چرا کنگره به میدان آمده؟
«عباس عراقچی»، عضو دیگر تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نیز در این همایش درخصوص مذاکرات هسته‌ای جاری بین ایران و گروه ١+٥، گفت: «احتمالا کار آسان‌تر از گذشته است اما سختی‌های خود را هم دارد. ممکن است طرف مقابل تغییراتی از خود نشان دهد یا دست‌هایی که در کار است تا به‌هرشکلی مذاکرات را از کار بیندازد، کار را سخت‌تر کند.» او یکی از این نمونه‌ها را مصوبه تازه کنگره آمریکا ذکر کرد و گفت: «آخرین مورد آن، تلاش کنگره آمریکا برای ورود به مذاکرات است.» «عراقچی» افزود: «اگر مذاکرات آن‌گونه‌ای بود که عده‌ای می‌گویند؛ یعنی سر ما کلاه رفته بود که دیگر لازم نبود کنگره به میدان بیاید و بگوید تمام توافقات باید به تصویب ما برسد یا ٤٧ سناتور به مقامات ما نامه بنویسند با این مضمون که مواظب باشید در مذاکره سرتان کلاه نرود.» معاون وزیر خارجه بیانیه سوئیس را «مجموعه‌ای از راه‌حل‌ها» توصیف کرد و گفت: «البته این راه‌حل‌ها شاخص‌های ما در رسیدن به یک توافق خواهد بود.»
محدودیت‌های هسته‌ای به قیمت برداشته‌شدن همه تحریم‌های هسته‌ای
عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، با مطرح‌کردن این پرسش که خواسته و اهداف ما در مذاکره چه بوده است؟ گفت: «بیانات مقام‌معظم‌رهبری که فرموده‌اند و چارچوب و خط قرمزها را بیان کرده‌اند، همان‌ها مدنظر است که انتظار رعایت داشتند و مدنظر خواهد بود.» «عراقچی» افزود: «در برخی صحبت‌ها و انتقادات منتقدان نیز این اشتباه صورت می‌گیرد که هدف مذاکرات را برداشته‌شدن تحریم‌ها می‌بینند؛ باید بدانیم قیمت محدودیت‌های هسته‌ای، برداشته‌شدن همه تحریم‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران است.»عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای یکی از علت‌های ورود ایران به مذاکرات را «تثبیت داشته‌ها» بیان کرد و گفت: «آنچه باعث شد وارد مذاکرات شویم، این بود که در عرصه هسته‌ای به جایگاهی رسیده بودیم که قصد تثبیت بیشتر خود را داشتیم و خواهان این بودیم که نظام هسته‌ای ما مورد احترام بین‌الملل قرار گیرد.»
«عراقچی» تأکید کرد: «اینکه شش قدرت دنیا با ما وارد مذاکره شدند و از ما خواهان تعلیق بودند و ما آن را قبول نکردیم رمز قدرت است. اینکه ایستادگی کنیم و حق غنی‌سازی را برای جمهوری‌اسلامی‌ایران قبول کنند نشانه قدرت است.»او اضافه کرد: «برنامه هسته‌ای ما از نظر قطع‌نامه شورای امنیت تهدید علیه صلح و امنیت شناخته می‌شد و حال در پروسه بین‌المللی تبدیل به یک برنامه مورد احترام می‌شود.» «عراقچی» افزود: «در یک پروسه ١٠ الی ١٥ ساله ما به یک کشور دارای غنی‌سازی صنعتی مبدل می‌شویم که از نظر شورای امنیت مشروعیت دارد و مورد احترام است؛ این موضوع را با زمانی مقایسه کنید که میخواستیم بدون مذاکره راه را طی کنیم.»
آینده صنعتی برای غنی‌سازی
«عراقچی» با بیان اینکه غنی‌سازی ما باید آینده صنعتی داشته باشد، گفت: «این موضوع، مسئله‌ای بود که مقام‌معظم‌رهبری در سخنان خود درخصوص ١٩٠ هزار سو اشاره داشته‌اند و غنی‌سازی ما باید آینده صنعتی داشته باشد. غنی‌سازی صنعتی و تحقیق و توسعه ما باید تأمین شود. آینده غنی‌سازی ما را ماشین‌های IR١ رقم نخواهد زد. اگر هیچ مذاکره، تهدید و تحریمی هم در کار نبود و ما میخواستیم رو به غنی‌سازی صنعتی حرکت کنیم باید IR١ را جمع‌آوری و ماشین‌های پیشرفته‌تر را جایگزین می‌کردیم. نباید غصه بخوریم چرا ٢٠ هزار ماشین IR١ به انبار می‌رود؛ اینها جایگزین تحقیق و توسعه و پیشرفته‌تر خواهند شد. بحث اصلی ما ادامه تحقیق و توسعه بود.»او اضافه کرد: «آنچه با آن موافقت شده ادامه پیداکردن تحقیق و توسعه و ادامه فعالیت ماشین‌های IR٨ است. تحقیق و توسعه روی ماشین IR١ نیست. باید ماشین‌های جدیدتر کار کنند.»
عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران گفت: «با چشم‌اندازی که در حال حاضر در مذاکرات وجود دارد حتما در فاصله ١٠ ساله و پس از آنکه محدودیت تولید تمام شد، پس از تکمیل تحقیق و توسعه و در فاصله دو تا پنج ساله به ظرفیت غنی‌سازی یک میلیون سو می‌رسیم؛ البته هیچ نیازی در این فاصله از کشور معطل نمی‌ماند.» او در مورد رآکتور اراک افزود: «طبق طراحی دانشمندان ما قلب موجود آب سنگین درآورده می‌شود و قلب جدیدی ساخته می‌شود که میزان پلوتونیوم را به زیر یک کیلو می‌رساند».او درخصوص فردو و چرایی تأسیس آن نیز گفت: «فردو ارزش صنعتی برای ما ندارد؛ چراکه ظرفیت بیش از سه هزار ماشین در آن نیست. ارزش علمی هم نداشته است بلکه ارزش راهبردی دارد؛ چون نمی‌توان به فردو حمله کرد و جای مصونی است. به نوعی مصونیت برای غنی‌سازی در نطنز است و پشتوانه آن محسوب می‌شود».عراقچی با بیان اینکه برخی منتقدان نسبت به عملکرد فردو تمسخرآمیز رفتار می‌کردند، گفت: «همه باید بدانند که دستور بر این است ١٠٤٤ ماشین در فردو آماده است و بر این تأکید داریم.» او ادامه داد: «برگشت‌پذیری در فعالیت هسته‌ای ما یک ساعت زمان لازم دارد و ظرفیت راهبردی فردو نصف خواهد شد و ١٠٤٤ ماشین آماده به خدمت دارد».او با اشاره به بحث نظارت‌ها تأکید کرد که «دقت کردیم در نظارت سوءاستفاده نشود».
حسین موسویان: شکاف ایجادشده در داخل حاکمیت آمریکا استثنایی است
موسویان، عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران گفت: «دو امتیازی که باید بگیریم، یکی لغو تحریم‌ها است و دیگری به‌رسمیت شناخته‌شدن حق غنی‌سازی اورانیوم و ماهیت آب سنگینی رآکتور اراک. دو امتیازی که باید بدهیم، یکی سیستم راستی‌آزمایی بسیار وسیع و دیگری محدودیت در برنامه هسته‌ای ایران است. تا زمانی که این دو امتیاز را ندهیم، نمی‌توانیم به دو امتیاز دیگر دست یابیم». موسویان با تصریح بر اینکه «امتیازدادن ما فراتر از معاهده NPT است»، گفت: «مجلس ما معاهده NPT، منشور سازمان ملل و عضویت ایران در این سازمان بین‌المللی را تصویب کرده است. طبق این روال، پروتکل الحاقی و دسترسی نامحدود الزامی شده است.
البته این دسترسی تا زمانی است که اعتماد جامعه بین‌المللی حاصل شود».موسویان، دیپلمات اسبق کشورمان در ادامه گفت: مذاکرات هسته‌ای ایران و ١+٥ شکاف‌هایی در جامعه بین‌الملل ایجاد کرده که کم‌نظیر و استثنایی است؛ «شکاف موجود در داخل حاکمیت آمریکا، شکاف موجود در لابی یهودی بین APAC و JStreet، شکاف موجود در داخل حاکمیت اسرائیل، شکاف موجود در روابط آمریکا و اسرائیل، شکاف موجود میان قدرت‌های اروپایی مثل فرانسه با دیگران، شکاف موجود میان اسرائیل و کل جهان و شکاف موجود میان اعراب متحد آمریکا و واشنگتن و شکاف موجود میان اعراب».