سربازگیری داعش از جوانان آسیای‌میانه

گاردین / مترجم: حسین خلیلی

گلرو اولیمووا در تاجیکستان و در منطقه‌ای در نزدیکی مرز با افغانستان بزرگ شد. در دوران کودکی رویای دکتر یا پرستار شدن را در سرش می‌پروراند، اما زمانی که 16 ساله بود، با فردی به نام لوئیک رجب‌اف آشنا شد و پس از مدت کوتاهی با او ازدواج کرد.

این زوج به همراه 3 فرزند خود در حومه شهر کولیاب زندگی می کردند. همانند بسیاری از جوانان تاجیکی، رجب اف مجبور بود برای تامین مخارج زندگی هر چند ماه یکبار برای انجام کارهای مختلف به مسکو برود.

آن طور که مادر گلرو می گوید، رجب اف در بازگشت از یکی از همین سفرها، پرچم سیاه داعش را با خود آورد و بر بالای خانه شان نصب کرد. در پاییز 2014، رجب اف همراه همسر و فرزندانش عازم مسکو شد. چند ماه بعد او از یک شماره ناشناس تماس گرفت و اعلام کرد با خانواده اش وارد سوریه شده است. مادر گلرو می گوید با این که این موضوع را به اطلاع مقام های تاجیک رسانده، اما تاکنون هیچ کار مشخصی انجام نشده است.

بنا بر گزارش های موجود، بسیاری از اعضای تاجیکی داعش همچون رجب اف، درواقع افرادی هستند که به عنوان نیروی کار مهاجر در پروژه های ساخت و ساز در مسکو مشغول به کار بوده و توسط گروه های چچنی جذب شده اند.

گفته می شود این گروه ها تاکنون توانسته اند بیش از 4000 نفر از مهاجران آسیای میانه را جذب کنند و به سوریه ببرند.

مادر گلرو می گوید دخترش چند بار از سوریه با او تماس گرفته است. در یکی از تماس های طولانی در ماه آوریل، گلرو به مادرش گفت داعش به خانواده شان برای سفر به حلب 30 هزار دلار داده است. آنها در یک خانه چهار خوابه و تقریبا مبله ساکن شده اند. آن طور که گلرو گفته، شوهرش به هیچ وجه در فعالیت های نظامی شرکت نمی کند و مسئولیتش بررسی ماشین ها برای داشتن مشروبات الکلی یا سیگار است. بنا به گفته او، داعش به ازای هر فرزند، ماهانه 35 دلار به خانواده ها می دهد.

نقش پررنگ تاجیک‌ها

در ماه دسامبر 2014 امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان داعش را طاعون قرن و تهدیدی جدی برای کشورش دانست. او اعلام کرد این گروه تروریستی فعالانه در حال یارگیری در افغانستان و اعزام آنها برای انجام اقدامات تروریستی در تاجیکستان است. در این میان روسیه قول داده با ارسال تجهیزات و سلاح، امنیت مناطق مرزی با افغانستان را تامین کند. این منطقه مرزی حدود 1400 کیلومتر است و حفاظت چندانی نیز ندارد.

احمد ابراهیم، سردبیر یکی از روزنامه های محلی تاجیکستان در این زمینه می گوید: در حال حاضر حدود 100 نیروی داعش در مناطق مرزی افغانستان حضور دارند که بیشترشان تاجیکی یا ازبک هستند. بنا به گفته ابراهیم، رهبری مبارزان تاجیکی داعش را نصرت نظراف (اهل منطقه کولیاب تاجیکستان) به عهده دارد. در پیام ویدئویی که اوایل فروردین ماه در فضای مجازی منتشر شد، نظراف در کنار تعدادی از نیروهای نظامی ایستاده بود و اعلام کرد تعداد تاجیک های داعش هم اکنون به2000 نفر رسیده است. وی در پایان این ویدئو ادعا کرد پیام بعدی را از تاجیکستان یا کرملین منتشر می کند.

نظراف طی ماه های گذشته آن قدر در کولیاب مشهور شده که پیدا کردن بستگانش کار چندان سختی نیست. خیرالله نظراف، برادر بزرگ تر او راننده تاکسی در این منطقه کوچک است. سازمان امنیت ملی تاجیکستان تابستان 2014 او را فرا خواند تا در مورد نصرت سوالاتی کند. آنها به خیرالله تصاویری از برادرش را نشان دادند که ریش بلندی داشت و در کنار چند فرد مسلح ایستاده بود. خیرالله از شنیدن این خبر که برادرش رهبر تاجیکی های داعش شده به هیچ وجه تعجب نکرد، زیرا می گوید نصرت از همان نوجوانی فردی خشونت جو و خلافکار بود.

نصرت نظراف سال 1993 به سربازی رفت، اما با گذشت فقط 5 روز از خدمت فرار کرد و به مسکو رفت. او 6 سال بعد به تاجیکستان بازگشت و کارش قاچاق مواد مخدر شده بود. در سال 2005 به دلیل همین کارهای خلاف دستگیر و یک سال بعد آزاد شد. طی این سال ها او چند بار به مسکو رفت. بنا بر گفته خیرالله، نصرت کم کم به سمت گروه های افراطی چچنی گرایش پیدا کرد. او سال 2013 به کولیاب بازگشت و اعلام کرد تمامی افراد این منطقه کافر هستند. او می گفت در مسکو با گروهی از مبلغان چچنی آشنا شده و توانسته تعالیمی از آنها بیاموزد. نصرت در بیشتر سخنانش از تغییر ساختار تاجیکستان سخن می گفت. نصرت حتی دیگر افراد را تشویق به پیوستن به داعش می کرد: «شما در اینجا تا زمانی که قانون را زیر پا نگذارید، نمی توانید پول درآورید. این در حالی است که داعش قول پرداخت پول را به همه اعضایش داده است. پس چه دلیلی دارد اینجا بمانیم؟»

نزدیکان نصرت می گویند او از طریق مسکو و سپس ترکیه وارد مناطق مرزی سوریه شده است. او هم اکنون در شهر رقه در شمال سوریه است و عنوان امیر ولایت خراسان را یدک می کشد؛ ولایتی که بنا بر ادعای داعش بخش هایی از افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان را شامل می شود. در اوایل سال 2015، نظراف با ابراهیم تماس گرفت و گفت در صورتی که روزنامه او تصاویر مبارزان تاجیکی داعش را منتشر کند، تمام اعضای خانواده اش را سر خواهد برید.

عضوگیری از میان کارگران مهاجر

پشت مغازه های ابتدای بازار کولیاب که نان، گوشت و میوه می فروشند، غرفه های کوچکی وجود دارد. اینجا محل اصلی فعالیت قاچاقچیان مواد مخدر و دلالان ارزی است. 4 مردی که پیشتر در پروژه های ساختمانی در مسکو کار می کردند، می گویند چند ماه پیش یک گروه چچنی به آنجا آمد و از رهبران این باندهای خلافکار خواست به داعش بپیوندند. براساس گفته های این افراد، رفت و آمد چچنی ها طی چند ماه گذشته در این مکان زیادتر شده است. آنها در گروه های 4 یا 5 نفر بوده و معمولا پس از تاریک شدن هوا می آیند.

این چچنی ها برای تشویق افراد می گویند اجباری به حضور افراد در نبردهای داعش نیست و آنها می توانند زندگی راحتی در ساختار این خلافت داشته باشند.هنوز به طور دقیق مشخص نیست که این گروه ها متعلق به کدام بخش چچن هستند؛ اما احتمالا بیشتر آنها از منطقه پانکسی جورج هستند. این همان منطقه ای است که عمر الشیشانی (یکی از سرکردگان سرشناس داعش) در آنجا رشد کرد و به سمت گروه های افراطی رفت. در دسامبر 2013، سفیر سوریه در مسکو اعلام کرد حدود 1700 چچنی در حال مبارزه در سوریه هستند.

گل نظر خلدی ـ که نویسنده سرود ملی تاجیکستان است ـ عقیده دارد فقر یکی از دلایل اصلی پیوستن این جوانان تاجیک به نیروهای افراطی است.

وی می افزاید: بسیاری از جوانان ما که خارج از کشور زندگی می کنند، شرایط مالی و زندگی مناسبی ندارند. بنابراین وعده هایی همچون درآمد بالا و زندگی راحت، بزودی آنها را جذب نیروهای تروریستی همچون داعش می کند.

پیوندی شوم و خطرناک

گروه بین المللی بحران در آخرین گزارش خود اعلام کرد: طی 3 سال گذشته بین2000 تا 4000 تاجیکی برای پیوستن به داعش وارد سوریه و عراق شده اند. در این گزارش آمده است داعش با اعلام این که در کنار مبارز، به معلم، پرستار و دکتر نیز برای خلافت خود نیاز دارد، فرصت های بیشتری برای این افراد به وجود آورده است. براساس این گزارش، مهاجران ساکن در روسیه احساس می کنند افرادی در حاشیه هستند که وضع مالی و زندگی خوبی ندارند.

گروه بین المللی بحران عقیده دارد وضعیت در آسیای میانه بشدت وخیم تر خواهد شد، زیرا داعش اخیرا با جنبش اسلامی ازبکستان متحد شده است. این جنبش که سال 1996 تاسیس شده، هدفش ایجاد دولت اسلامی در دره فرغانه (منطقه ای بین ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان) است. این گروه بارها مسئولیت بمبگذاری و انجام حملات علیه نیروهای امنیتی افغان را به عهده گرفته است.

خبر اتحاد این دو گروه تروریستی را اسامه قوزی، رهبر جنبش اسلامی ازبکستان در 26 سپتامبر گذشته اعلام کرد. سازمان های امنیتی ازبکستان نیز در ماه اکتبر این موضوع را تائید کردند.

بنا بر اطلاعات آنها، اردوگاه های نظامی این جنبش در حال عضوگیری برای داعش در مناطق مرزی افغانستان و پاکستان هستند. در ژانویه 2015 خبر دستگیری ده ها عضو این جنبش اعلام شد که قصد داشتند حمله همه جانبه ای را علیه یک ایستگاه پلیس در تاجیکستان انجام دهند. سرویس های امنیتی تاجیکستان گفتند رهبری این حمله به عهده یک کارگر مهاجری بود که در روسیه به استخدام داعش درآمده بود.

این جوانان تاجیک در حالی به داعش پیوسته اند که خانواده هایشان به هیچ وجه رضایتی در این زمینه نداشته اند. ابراهیم و خانواده اش یکی از همین افراد است که در یک روستای کوچک در مرز افغانستان و تاجیکستان زندگی می کند. پسر او باباجان قربانف، از اعضای داعش بود که در اکتبر 2013 در درگیری های رقه کشته شد.

ابراهیم این روزها اصلا دوست ندارد در مورد پسرش صحبت کند. او می گوید باباجان با ترک خانواده و 4 فرزندش، ظلم بزرگی به ما کرد. ابراهیم در حالی که بغضی در صدایش وجود دارد، می گوید: تا همیشه افسوس این را می خورم که چرا نتوانستم مانع پیوستن پسرم به این تروریست ها بشوم.