* تا یک ماه دیگر، دو سال از آغاز به کار دولت یازدهم با هدایت حسن روحانی می‌گذرد. در این مدت دو ساله، روابط تهران و مسکو چگونه بوده است؟
** مقدم بر هر چیز، از تشریف‌فرمایی شما تشکر می‌کنم. به ساختمان تاریخی سفارت فدراسیون روسیه در جمهوری اسلامی ایران خوش آمدید. من از گفت‌وگو با خبرنگاران ایرانی برای ارایه دیدگاه‌های روسیه چه در خصوص روابط دوجانبه و چه در خصوص مسائل منطقه‌ای استقبال می‌کنم. در رابطه با سوال شما درباره روابط دوجانبه ایران و روسیه در طول دو سال گذشته باید بگویم که ما چه در زمان دولت آقای روحانی و چه در زمان قبل از دولت آقای روحانی، روابط خوبی با جمهوری اسلامی ایران داشته‌ایم و فکر می‌کنم که روسیه در خط مشی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران جایگاه خاص و ویژه‌ای داشته باشد و باید خاطرنشان کنم که رفت و آمدهای دوجانبه بعد از آنکه جناب روحانی به عنوان رییس‌جمهور انتخاب شدند، بسیار افزایش یافته است.
ما در ابعاد سیاسی و در خصوص موضوعات مختلف همکاری‌های خوبی را داریم؛ به طور مثال، در مورد سوریه، عراق، افغانستان، یمن و خزر، مسکو و تهران همکاری‌های خوبی با یکدیگر دارند. باید یادآور بشوم که اکثر دیدگاه‌های روسیه و ایران بسیار به یکدیگر نزدیک و با هم منطبق هستند. همچنین باید اشاره کنم در مراسم تحلیف آقای روحانی، آقای نارشکین، رییس مجلس دومای روسیه حضور داشتند. باید خاطرنشان کرد در ماه آوریل سال جاری، چند هیات عالیرتبه روسی از تهران بازدید کردند؛ معاون رییس شورای عالی امنیت ملی روسیه به تهران آمد و ملاقات خوبی با آقای شمخانی و معاون‌شان آقای ایروانی داشتند که بعد آقای شمخانی به روسیه سفر کردند.
سپس یک هیات عالیرتبه که در راس آن دستیار آقای پوتین بود بنا به دعوت آقای ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به ایران آمدند که در زمینه‌های فناوری و آموزش با یکدیگر به رایزنی و مذاکره پرداختند که امیدوارم به نتایج خوبی دست یابند. پس از این هیات، هیاتی از سازمان انرژی اتمی روسیه (روس اتم) از ایران بازدید کرد که در راس آن، معاون مدیرکل روس اتم قرار داشت که مذاکرات بسیار مثبتی با آقای صالحی رییس سازمان انرژی اتمی و معاون ایشان، آقای کمالوندی داشتند.
* پس می‌توان گفت در این مدت شاهد افزایش روابط میان دو کشور بوده‌ایم.
** بله، اما باید یادآوری کنم در زمانی که ما از سطح حجم روابط، مراودات و همکاری‌های سیاسی میان دو کشور راضی هستیم اما از سطح و حجم همکاری‌های‌مان در حوزه مسائل اقتصادی ناراضی هستیم چراکه در حال حاضر این سطح همکاری‌های اقتصادی دو کشور با ظرفیت‌های دو کشور منطبق نیست.
* به نظر شما چه مسائلی موجب شده است تا این سطح همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه همانند مسائل سیاسی نباشد؟
** عوامل مختلفی برای این مساله وجود دارد؛ هم مسائل عینی و هم مسائل انتزاعی. شما اطلاع دارید روسیه تحریم‌های اعمال شده یکجانبه‌ای که از سوی امریکا و اتحادیه اروپا صورت گرفته است را قبول ندارد و آنها را محکوم کرده ولی ما نمی‌توانیم برای خرید و فروش از دلار و یورو استفاده کنیم. از طرفی، مشکلات فنی نیز در این باره زیاد است. من امیدوار هستم که رفت‌و آمدهای تجار ایران و روسیه برای اصلاح این روند منفی کمک کننده باشد. ما هم اینک در آستانه برگزاری دومین کمیسیون همکاری‌های مشترک هستیم که در فصل پاییز در روسیه برگزار می‌شود و امیدوارم به زودی تاریخ دقیق و مشخص این اجلاس اعلام شود.
* در صحبت‌های‌تان بیان کردید که روسیه جایگاه خاصی برای سیاست خارجی ایران دارد. ایران چه جایگاهی در سیاست خارجی روسیه دارد؟
** ایران برای روسیه، جایگاه مهمی دارد. به هر حال ایران همسایه جنوبی روسیه است. ایران یک کشور قدرتمند و پرنفوذ است و شک ندارم که می‌تواند نقش بسیار سازنده و مثبتی برای حل و فصل مناقشات سوریه، افغانستان، یمن و عراق داشته باشد و لذا در این زمینه‌ها ما با جمهوری اسلامی ایران همکاری می‌کنیم.
* اگر بخواهید عنوانی برای این نوع همکاری میان تهران و مسکو داشته باشید، از آن به عنوان همپیمان و متحد استراتژیک یا قدرت منطقه‌ای یا یک همسایه اسم می‌برید؟
** طبیعتا ایران متحد نظامی روسیه نیست. متحد نظامی روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس هستند ولی در عین حال، بی تردید یک کشور قدرتمند و مستقل است که موجب شده تا ما با کشور مستقل ایران برای بهبود روابط با کشورهای همجوار و منطقه همکاری داشته باشیم.
* پس برداشت من این است که روسیه، ایران را یک قدرت منطقه‌ای می‌داند.
** بله؛ در نوبه اول ایران را قدرت منطقه‌ای می‌داند ولی ایران فقط در این منطقه فعال نیست بلکه فراتر از منطقه فعال است. ما می‌دانیم که ایران در آفریقا بسیار فعال است و چند روز پیش نیز وزیر خارجه آفریقای جنونی به تهران آمده بود. همچنین ایران در امریکای لاتین و جنوب شرق آسیا بسیار فعال است پس ایران را می‌توان کشوری جهانی دانست.
* از عدم انطباق همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه در سطح اقتصادی گلایه داشتید، به مساله تحریم‌ها اشاره کردید. در این پرونده روسیه نیز به نوعی پایش گرفتار است چراکه روسیه تقریبا از ابتدای فعالیت هسته‌ای کشورمان در ایران فعالیت داشته و با ایران همکاری کرده است ولی هنگامی که پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان می‌رود، به قطعنامه‌های تحریمی شدید‌اللحن علیه این پرونده رای مثبت می‌دهد. آیا این یک نوع رویکرد دوگانه و متضاد با یکدیگر نیست؟
** هیچ دوگانگی در این باره وجود ندارد. اگر بخواهیم آن زمانی که این تحریم‌ها اعمال شد و این زمان که در حال مذاکره هستیم را مقایسه کنیم باید بگویم که تغییرات بسیار زیادی در این مدت رخ داده است.
* قبلا که تحریم‌ها اعمال شد، زمان و شرایط چطور بود؟
** آن‌طور که من اطلاع دارم، دولت روسیه مجبور بود تا با کشورهای غربی و چین در خصوص تحریم‌ها با یکدیگر متحد شوند.
* مجبور بود؟
** منظورم الزام و اجبار نیست بلکه ما در این باره تصمیم گرفتیم. این مساله، اراده دولت روسیه بود و من نمی‌توانم سیاست دولت روسیه را تفسیر کنم.
* اگر به مقطع حداقل چهار سال پیش برگردیم باز. . .
** این مساله برای چهار سال گذشته نبوده است.
* اولین تحریم‌ها علیه ایران در سال‌های ٢٠٠٦ و ٢٠٠٧ میلادی اعمال شد که این پروسه تا سه، چهار سال قبل ادامه داشت. در آن سال‌ها، کشورهای غربی بهانه شان برای تحریم‌ها، نگرانی‌هایی بود که از پرونده هسته‌ای ایران داشتند. آیا روسیه نیز از فعالیت هسته‌ای ایران نگرانی داشت؟
** من به شما یک پیشنهاد می‌کنم. ما در حال حاضر، در آستانه امضای توافق همه‌جانبه هستیم و در این زمینه، روسیه بسیار تلاش می‌کند تا این مذاکرات، هم سازنده باشد و به یک نتایجی دست یابیم. رفت و آمدهای متخصصان روسیه در این زمینه بسیار افزایش یافته است. شما چرا به زمانی که گذشته است، نگاه می‌کنید؟ شما به جلو نگاه کنید. باید برای آینده بیشتر فکر کنیم. شما ببینید که موضوع سامانه اس-٣٠٠ که روسیه داوطلبانه این را پذیرفته آن را تحویل دهد. همزمان با تحریم‌های چند جانبه این سامانه ممنوع شده بود ولی ما در این باره تجدیدنظر کردیم. مشاهده کردیم که دورنمای بسیار مثبتی در این باره به وجود خواهد آمد. ما تصمیم گرفتیم ممنوعیت تحویل را لغو کنیم و آمادگی کامل داریم تا تعهدات خود را به صورت کامل رعایت کنیم.
* ایران در سال ٢٠٠٧ قراردادی در خصوص سامانه موشکی اس- ٣٠٠ با روسیه منعقد کرد ولی در زمان آقای مدودف با آنکه این قرارداد امضا شده بود ولی تحویل آن به حالت تعلیق درآمد. دلیل لغو تحویل یکجانبه این مساله از سوی مسکو چه بود؟
** آقای پوتین در این باره توضیحات کاملی را بیان کردند. من به شما توصیه می‌کنم تا بیانیه آقای پوتین را در این باره به دقت بخوانید.
* به خاطر تحریم‌های صورت گرفته علیه ایران بود؟
** این تصمیم داوطلبانه روسیه بود. در آن زمان، یک دولت دیگری در ایران بر سرکار بود. درست است؟ الان یک دولت جدید برسرکار است. آیا شما هیچ تغییراتی را در روند مذاکرات هسته‌ای احساس نمی‌کنید؟ آیا در این باره تفاوتی را بین دولت پیشین و دولت فعلی در این باره نمی‌بینید؟
* بله. تفاوت‌هایی در این باره وجود دارد ولی سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در مساله هسته‌ای همواره یکسان بوده است.
** آیا پیشرفتی صورت گرفته؟
* بله. پیشرفتی نیز انجام شده است ولی تحریم‌هایی نظامی علیه ایران در مورد تسلیحاتی با کاربرد دوگانه و تهاجمی بوده است ولی اس- ٣٠٠، یک سامانه دفاعی است. خیلی‌ها این تصمیم از سوی دولت وقت روسیه را نشات گرفته از نزدیکی روسیه و امریکا در سال‌های ٢٠٠٩ و ٢٠١٠ می‌دانستند. این تحلیل را چقدر قبول دارید؟
** من فکر می‌کنم ما مشاهده می‌کنیم که با ریاست‌جمهوری آقای روحانی، یک روند خیلی مثبت جدی به وجود آمده است؛ ما امیدواریم به توافق نهایی برسیم و لذا درباره تحویل اس- ٣٠٠ تصمیم به تجدیدنظر گرفتیم.
* بسیاری در ایران اعتقاد دارند که با ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد در سال ٢٠٠٥، دستگاه دیپلماسی ایران بیش از هر زمانی به شرق و به خصوص روسیه نزدیک‌تر شد. می‌خواهم بگویم اگر تغییراتی در دولت جدید ایران رخ داده که دولت روسیه به خاطر آن چنین تصمیماتی را اتخاذ کرده، در دولت قبلی، روابط ایران و روسیه بیش از هر زمانی افزایش یافته بود.
** منظور من از تفاوت فقط در مساله روند هسته‌ای و مذاکرات است. در آن زمان آقای احمدی‌نژاد که مسوولیت مذاکرات برعهده شورای عالی امنیت ملی بود ولی در حال حاضر مذاکره کنندگان چه کسانی هستند، وزارت امور خارجه. ما می‌بینیم که در آن زمان پیشرفتی در بعد هسته‌ای نبوده است ولی اکنون مشاهده می‌کنیم در دولت آقای روحانی که این پرونده از شورای عالی امنیت ملی گرفته شده و به وزارت خارجه برگشته و مذاکرات روند مثبتی به خود گرفته است.
* موضع روسیه نسبت به مذاکرات هسته‌ای ایران و ١+٥ چیست؟
** آقای پوتین چندین بار تاکید کردند که ایران حق استفاده از فعالیت اتمی دارد و ما این مساله را با گسترش همکاری اتمی روسیه با ایران نشان می‌دهیم. ما در حال حاضر درباره راکتور شماره دو و سه در بوشهر در حال همکاری هستیم. از سویی، ایران حق غنی‌سازی دارد ولی این مساله همراه با رعایت تعهدات نظامی و همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
* برخی منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران بیان می‌کنند که روسیه و چین، دو هیاتی هستند که نظرات و مواضع نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارند. شما این مساله را تایید می‌کنید؟
** ما با هیات ایرانی هم مذاکرات دوجانبه داشته‌ایم؛ چه در ایران و چه در مسکو و چه در پایتخت‌های دیگر و شباهت بسیاری میان برخوردهای ما و ایران وجود دارد ولی در عین حال، شما اطلاع دارید که ما طرفدار این مساله هستیم که یک برخورد و صدای واحدی در میان کشورهای ١+٥ وجود دارد و نمی‌خواهیم سوءتفاهمی در این زمینه میان کشورهای غربی از یک طرف و روسیه و چین در طرف دیگر ایجاد شود. دوستان ایرانی نیز این مساله را قبول دارند و تبلیغ هم می‌کنند و می‌گویند برای ما آسان‌تر است که با ١+٥ یکصدا صحبت کنیم.
* از تمایل صدای واحد در ١+٥ سخن گفتید. آیا این صدای واحد، هم اینک در این گروه شنیده می‌شود؟
** ما در این زمینه می‌بینیم که پیشرفت‌های بسیار مثبتی به وجود آمده است. ما تلاش می‌کنیم که هم‌صدا باشیم چراکه این مساله روند مذاکرات را آسان‌تر می‌کند. اگر این مساله وجود نداشت، به هیچ پیشرفتی نمی‌رسیدیم.
* هم اینک در خصوص دستیابی به توافق چقدر امیدوار هستید؟
** به شکلی که من اطلاع دارم، هم نمایندگان عالیرتبه امریکا با ایران به طور مستقل مذاکره می‌کنند که این قبلا نبوده است. درست است؟ این دیگر تابو نیست. این خیلی خوب است ولی مشاهده می‌کنیم طرحی که اکنون وجود دارد، پرانتزهای بسیاری وجود دارد و وظیفه عمده ما، شما و کشورهای غربی و چین است تا هر چه سریعتر تمامی این پرانتزها را برطرف کنیم.
* نظری در ایران وجود دارد که روسیه در مذاکرات، تمایل چندانی برای دستیابی به توافق نهایی ندارد. شما این مساله قبول دارید.
** خیر. کسانی می‌توانند این ادعا را بکنند که مخالف خوب بودن و بهبود روابط ایران و روسیه هستند. من این مساله را تکذیب و به طور قطع، رد می‌کنم.
* پس روسیه خواهان دستیابی به توافق است؟
** بله. اگر اینگونه نبود، پس چرا هیات‌های روسی مکررا رفت و آمد می‌کنند؟
* به نظر روسیه، توافق هسته‌ای خوبی که در مذاکرات باید به دست آید، چه توافقی است؟
** توافقی است که هم منافع ایران را به شکل کامل مدنظر بگیرد و از سویی، نگرانی‌هایی که در خصوص پرونده هسته‌ای ایران وجود دارد، به شکل کامل حذف بشود؛ هم به نفع کشورهای غربی و هم به نفع ایران باشد.
* یعنی همان بازی برد- برد که آقای روحانی مطرح کردهاند؟
** بله.
* روسیه نیز به دنبال بازی برد - برد است؟
** بله. ما از اول نیز دنبال همین مساله بوده‌ایم.
* به نظر می‌رسد با دستیابی ایران و ١+٥ به یک توافق جامع هسته‌ای، بسیاری از موانعی که در روابط ایران و غرب وجود دارد، از بین می‌رود. آیا این مساله برای روسیه هم یک برد محسوب می‌شود؟ نظر روسیه از نزدیکی ایران و غرب پس از دستیابی به توافق چیست؟
** خیلی مثبت است. زیرا این تحریم‌های یکجانبه اعمال شده علیه ایران، موانعی را برای تجار روسیه ایجاد کردهاند و این نقش خیلی منفی را دارد. دوم، این مساله ثابت خواهد بود و ما دیگر شاهد شنیدن تهدیدها علیه ایران که بمباران و حمله نظامی می‌کنیم، نخواهیم بود.
* نظر روسیه نسبت به این تهدیدات چیست؟ در صورت وقوع چنین مسائلی، واکنش روسیه چه خواهد بود؟
** ما همیشه مخالف حل و فصل نظامی مناقشات موجود هستیم. به نظرم فقط باید از طریق گفت‌وگو و مذاکرات در پی حل آنها باشیم. ما چنین تهدیداتی را محکوم می‌کنیم.
* به فضای حاصل شده در پی مذاکرات صورت گرفته هسته‌ای در دوران آقای روحانی اشاره کردید که نقش مهمی در تصمیم‌گیری رییس‌جمهور پوتین در خصوص لغو ممنوعیت تحویل سامانه اس- ٣٠٠ به تهران داشته است. برخی، از رایزنی‌های گسترده روسیه با رژیم اسراییل در این باره خبر می‌دهند. آیا این مساله صحت دارد؟
** خیر. روسیه یک کشور مستقل است که مستقلانه تصمیم می‌گیرد.
* اطلاع هم نداده بودید؟
** ما با آنها مشورت نکردیم. فقط به آنها اطلاع دادیم و آنها را در جریان گذاشتیم.
* نظر آنها چه بود؟
** طبیعتا منفی است.
* آیا آنها با همراهی غرب فشارهایی را بر روی روسیه آورده‌اند تا مسکو از تصمیم خود منصرف شود؟
** هیچ‌کس نمی‌تواند بر روسیه فشار بیاورد. روسیه یک کشور قوی و قدرتمند است و به کسی اجازه فشار بر خود را نمی‌دهد. فقط آنها ابراز نگرانی کردند ولی ما جواب دادیم که ایران هیچ کشوری را تهدید نمی‌کند و تهدیدی نیست.
* با علم به این موضوع که ایران تهدید نیست، چرا روسیه از دادن سامانه دفاعی اس- ٣٠٠ به ایران خودداری کرد؟
** من از شما می‌خواهم که بیانیه آقای پوتین را به دقت بخوانید.
* حال که شما مرا به بیانیه آقای پوتین ارجاع می‌دهید، با توجه به دستور ایشان، زمان تحویل این سامانه دفاعی به ایران در چه مقطعی خواهد بود؟ آیا در مقطعی هشت ساله است؟
** خیر. این موضوع بسیار حساس است و ساختارهای مربوطه هر دو کشور در این رابطه در حال رایزنی هستند. مهم این است که ما بتوانیم در این باره هر چه سریعتر به یک توافقی دست‌یابیم ولی ما این را علنی نمی‌کنیم.
* پس می‌توان انتظار داشت که این سامانه دفاعی در زمانی کوتاه به ایران تحویل داده شود؟
** من در رابطه با زمان‌بندی نمی‌توانم اظهارنظری بکنم. فقط کسانی که در این رابطه مسوولیت دارند، باید در این خصوص مذاکره بکنند، یعنی مسوولان وزارت دفاع هر دو کشور و ساختارهای دیگر. وارد جزییات نمی‌شویم چون موضوع بسیار بسیار حساس است.
* در صورت دستیابی به توافق، روابط تهران و مسکو با چه جهشی روبه‌رو خواهد شد؟
** روابط دو کشور گسترش خواهد یافت. دو کشور می‌توانند در موضوعات مختلف همکاری‌های گسترده‌تر با یکدیگر داشته باشند. برخی شرکت‌های بزرگ روسیه مانند شرکت‌های نفتی در حال حاضر نمی‌توانند به ایران بیایند ولی در صورتی که این تحریم‌ها لغو شوند، آنها چنین امکانی را به دست خواهند آورد.
* یکی از پرونده‌هایی که تهران و مسکو با یکدیگر همکاری و همگرایی بسیاری در آن دارند، پرونده بحران سوریه است. دلیل همکاری و همگرایی دو کشور در این پرونده را چه می‌دانید؟ چه دلیلی موجب حمایت روسیه از دولت بشار اسد شده است؟
** چند مساله در این باره وجود دارد؛ اول، کسی نمی‌تواند اصرار کند که بشار اسد باید برود و فقط مردم سوریه باید تصمیم‌گیری کنند که چه کسی باید رییس‌جمهور باشد و روسیه و ایران نسبت به این مساله هم‌عقیده هستند. دوم، هم تهران و هم مسکو مخالف هر گونه مداخله در امور داخلی سوریه هستند. سوم، زمانی که سازمان‌های تروریستی که در سوریه در حال فعالیت هستند تا دولت قانونی بشار اسد را سرنگون کنند، یعنی داعش و جبهه النصره، تا زمانی که فقط در خاک سوریه محدود بودند، بچه‌های خوبی برای کشورهای غربی و برخی کشورهای منطقه حساب می‌شدند ولی هنگامی که آنها به عراق آمدند و علیه دولت قانونی عراق وارد جنگ شدند، این سازمان‌های تروریستی به بچه‌های بد تبدیل شدند. این نشانگر چیست؟ نشانگر برخورد دو گانه غرب نسبت به مساله تروریسم است.
* نشست‌هایی از سوی روسیه برای حل بحران سوریه در حال پیگیری است. در روزهای اخیر نیز شاهد برگزاری اجلاس مذاکرات صلح در ژنو از سوی نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه هستیم. مسکو چه تصمیماتی برای حل و فصل هر چه زودتر بحران سوریه دارد؟
** در مسکو در این باره، دو اجلاس برگزار شد که فرصت خوبی بود تا نمایندگان معترضان دولت سوریه بیایند و آزادانه نظرات خود را بیان و به تبادل نظر بپردازند. متاسفانه برخی معترضان به این اجلاس نیامدند اما نمایندگان دولتی روسیه در این اجلاس شرکت نکردند و فقط دانشمندان و کارشناسان روسی در این اجلاس بودند. ما فقط این اجلاس را افتتاح کردیم و سپس هیچ دخالتی در این باره نکردیم. فقط اجلاس را افتتاح کردیم تا امکان تبادل نظر در‌این‌باره به وجود بیاید.
* یکی دیگر از بحران‌های کنونی منطقه خاورمیانه، بحران یمن است. نظر روسیه نسبت به این بحران و حمله نظامی چند کشور به رهبری عربستان به یمن چیست؟
** لازم است در این باره به مردم یمن هم فکر کنیم. روسیه پیشنهاد کرده است تا یک وقفه (آتش‌بس) انسان‌دوستانه اعلام شود تا امکانی به وجود آید که هم سازمان‌های بین المللی و هم کشورهای ثالث کمک‌های انسان‌دوستانه خود را به یمن و مردم این کشور ارسال کنند. از طرفی، ما طرفدار شروع گفت‌وگوها میان تمامی جریان‌های یمنی و طرفین درگیر هستیم، از جمله جنبش حوثی. حوثی‌ها حتما باید در این مذاکرات شرکت کنند و هر نیروی داخلی که در یمن نقشی دارد، در این مذاکرات باید باشند البته به غیر از تروریست‌ها مانند القاعده.
* آیا دولت مسکو تصمیمی برای ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه به یمن دارد؟
** ما چند فروند هواپیما به صنعا فرستاده‌ایم و کمک‌های انسان‌دوستانه‌مان را با این پروازها منتقل کرده‌ایم، ولی در حال حاضر از چنین امکانی برخوردار نیستیم چون در آنجا عملیات جنگی در حال انجام است؛ ولی پس از تامین صلح پایدار فکر می‌کنم روسیه کمک‌های انسان‌دوستانه خود را حتما می‌فرستد.
* آیا روسیه قطعنامه‌ای برای پایان بحران یمن یا ایجاد همین وقفه به شورای امنیت خواهد برد؟
** در این باره صحبت‌های زیادی صورت گرفت و در همین خصوص یک قطعنامه تصویب شد که فکر می‌کنم قطعنامه ٢٢١٦ باشد.
* آنچنان به نفع مردم یمن نبود.
** ما به آن رای ممتنع دادیم.
* دلیل این رای ممتنع چیست؟
** ما در این باره هم به دوستان ایرانی و هم به حوثی‌ها توضیحات لازم را داده‌ایم و آنها در جریان هستند.
* به حوثی‌ها هم گفته‌اید؟
** بله. ما با حوثی‌ها نیز تماس داریم. سفارت ما در صنعا فعال است و این پیام منتقل شده است.
* واکنش حوثی‌ها نسبت به این مساله چه بود؟
** اگر صادقانه بگویم راضی نیستند ولی باید خاطرنشان کنم که ما با دوستان ایرانی در این‌باره گفت‌وگوها و رایزنی‌های مستمری داریم. آقای امیرعبداللهیان و همتای روسی ایشان، آقای باگدانف رایزنی‌های تلفنی منظمی دارند. اینجانب هفته‌ای یک‌بار در وزارت امور خارجه هستم و درست مانند خانه دوم ما شده است.
* واکنش ایران نسبت به رای ممتنع روسیه چه بود؟
** دولت ایران نیز نظرات خود را دارد. ممکن است در این خصوص اختلاف نظری هم وجود داشته باشد ولی فکر نمی‌کنم مانعی برای رایزنی‌ها در خصوص یمن برای تهران و مسکو باشد.
* پس این برداشت را می‌توان داشت که ایران نسبت به رای ممتنع روسیه به آن قطعنامه ناراضی باشد؟
** بله.
* چقدر خوشبین هستید که بحران‌های منطقه‌ای نظیر سوریه و یمن در بازه یک سال آینده حل و فصل شوند؟
** من دیپلمات هستم و باید خوشبین باشم. البته در این باره تلاش خواهیم کرد. آنچه مربوط به ابتکارات آقای استفان دی میستورا است، ما از آن تلاش‌ها اعلام حمایت کردیم و از هر تلاشی که کمک به حل و فصل مناقشه سوریه کند، حمایت می‌کنیم.
* اگر موافق باشید، نگاهی هم به بحران‌های دیگر منطقه‌ای مانند بحران اوکراین داشته باشیم. آیا این تنش که میان روسیه و غرب ایجاد شد، موجب نزدیکی روسیه به ایران شده است؟
** روابط تهران و مسکو هیچ ربطی به بحران اوکراین ندارد. غربی‌ها در این باره تحریم‌هایی را انجام دادند که ما نیز نسبت به این مساله پاسخ قطعی دادیم، هر چند در این باره همکاری‌های ما با ایران در خصوص مسائل کشاورزی و شیلات افزایش یافته است.
* آیا اختلاف نظر روسیه و غرب در خصوص بحران اوکراین می‌تواند خود را در مساله هسته‌ای نیز به نمایش بگذارد؟
** خیر. روس‌ها ضرب‌المثلی دارند که محتوایش این است که هر چیز به خودش ربطی دارد و تنش روسیه با غرب در اوکراین هیچ ربطی به مساله هسته‌ای ندارد. این دو موضوع جداگانه از هم هستند. ما در مساله هسته‌ای همکاری کرده‌ایم، می‌کنیم و خواهیم کرد. آنچه در اوکراین پس از یک سال و نیم گذشته است، این بود که شاهد برکناری آقای یانکوویچ، رییس‌جمهور قانونی این کشور با زور هستیم. این یک کودتای نظامی بود که غیرقانونی صورت گرفت. کشورهای غربی از این کودتا حمایت کردند.
ما این مساله را با مساله یمن مقایسه می‌کنیم. آقای هادی، رییس‌جمهور یمن با اعتراض مردم این کشور به عربستان فرار کرد و غربی‌ها اعتراض کردند و گفتند که او رییس‌جمهور قانونی است. ما از آنها می‌پرسیم که چطور از آقای یانکوویچ حمایت نکردید؟ من خودم به عنوان ناظر از سوی سازمان همکاری و امنیت اروپا در انتخابات اوکراین در سال ٢٠١٠ شرکت کردم که یانکوویچ به عنوان رییس‌جمهور انتخاب شد. چرا او را برکنار کردید؟ لذا برخورد کشورهای غربی نسبت به مناقشه اوکراین برخوردی دوگانه است.
* ارزیابی شما از موضع‌گیری ایران در برابر بحران اوکراین چگونه بود؟
** خیلی مثبت و خیلی سازنده. ما از برخورد ایران نسبت به بحران اوکراین راضی هستیم.
* در پی بحران اوکراین، امریکا و برخی کشورهای اروپایی یکسری تحریم‌هایی را نسبت به روسیه اعمال کردهاند که شما از پاسخ محکم روسیه سخن گفتید که خود را در مساله نفت و گاز نشان داده. . .
** هنوز نه.
* ولی در مورد نفت و گاز تهدید که کرده‌اید.
** ما هیچ کشوری را تهدید نکرده ایم. روسیه تهدید نمی‌کند؛ ما مثل غربی‌ها نیستیم که بخواهیم تهدیدی بکنیم.
* یعنی روسیه می‌خواهد سیاست خود برای فروش نفت و گاز را به کشورهای اروپایی همچنان ادامه بدهد؟
** ما آمادگی لازم را داریم؛ آنها هستند که آمادگی ندارند. آنها تمایل دارند تا در این باره تحریم بکنند. ما در این باره مشکلی نداریم.
* با وقوع این بحران، خیلی‌ها معتقدند که اتحادیه اروپا در پی یافتن جایگزینی برای تامین نفت و گاز خود است و برای همین خیلی از نگاه‌ها متوجه ایران شده است. واکنش مسکو به این مساله چیست؟
** این مساله برای ما تهدیدی نیست چون ما جایگاه خاصی در بازار اروپا داریم و ثابت کرده‌ایم که روسیه تامین کننده مطمئنی برای کشورهای غربی است. شما اشاره درستی کردید که برخی کشورها در جست‌وجوی جایگزین گاز روسیه هستند چون می‌خواهند فشار خود نسبت به روسیه را افزایش دهند ولی آنچه مربوط به انتقال گاز از ایران به اروپا می‌شود، ما صحبت‌های بسیاری را قبلا شنیده‌ایم؛ در مورد خط انتقال نابوکو. ولی با این وجود، از زمان حرف و جست‌وجو تا زمان فاز اجرایی، زمان بسیاری وجود دارد. ضمنا باید در مساله هسته‌ای نیز به نتیجه‌ای دست‌یافت. ما نسبت به این مساله امیدوار هستیم ولی کسی نمی‌تواند تضمینی بدهد که این مساله تا آخر ماه ژوئن محقق خواهد شد.
* برخی منابع خبری ایرانی و منابع غربی از مخالفت‌های گاه بی گاه روسی در روند مذاکرات سخن می‌گویند. دلیل این اقدام روسیه چیست؟ به عبارتی، خط قرمز راستین روسیه در پرونده هسته‌ای ایران چیست؟
** من گفته‌ام که روسیه به دنبال نتیجه بازی برد- برد است تا دو طرف راضی باشند. آن کسی که می‌گوید روسیه از خود در مذاکرات جدیت نشان نمی‌دهد، من این مساله را به‌شدت تکذیب می‌کنم.
* ایران از سال ٢٠٠٤ میلادی عضو ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای است و روسیه نیز یکی از اعضای اصلی آن. روسیه در راستای هموارسازی عضویت ثابت ایران در این سازمان همکاری، چه اقداماتی را انجام داده است؟
** چندی پیش معاون وزیر امور خارجه آقای مارگونف در این باره مذاکرات مفصلی را انجام دادند. موضع روسیه در این باره بسیار روشن است و ما طرفدار عضویت دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای هستیم.
* به نظر شما، آیا این حق عضویت به شکل کامل به ایران در اجلاس بعدی این سازمان داده خواهد شد؟
** این خیلی زود است. نه ایران و نه پاکستان و نه هند این عضویت را در نشست شهر اوفا که نهم ماه جولای برگزار می‌شود، دریافت نمی‌کنند. ما از آقای روحانی دعوت کرده‌ایم تا در این نشست به عنوان رییس‌جمهوری اسلامی ایران و به عنوان عضو ناظر شرکت کنند. در آن نشست تصمیم نمی‌گیرند که حق عضویت داده می‌شود. آنها باید اعلام کنند که این روند شروع شده و این روند بسیار طولانی است چراکه کشوری که می‌خواهد این عضویت را دریافت کند باید ٢٧ تفاهمنامه و سند همکاری را امضا کند. از سویی، روسیه در آنجا نقش مهمی دارد ولی برای تصمیم نهایی برای عضویت قطعی کشوری، نیاز به اتفاق آراست که لازم است تمامی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای این را بپذیرند و اینگونه نیست که روسیه دستور بدهد تا ایران عضو شود و تمامی کشورهای عضو چنانچه کوچک هم باشند، همگی از حق رای یکسانی برخودار هستند.
* فکر می‌کنید زمان قطعی پیوستن ایران به این سازمان کی باشد؟
** این مساله نیازمند رفع تحریم‌های اعمال شده از سوی شورای امنیت است.
* حتی اگر توافق هسته‌ای نیز تا پایان ماه ژوئن به دست بیاید، این امکان فراهم نیست؟
** این خیلی زود است و باید یک روند نسبتا طولانی پیموده شود. روند کار و عضویت نیز مرحله به مرحله است. با این وجود و با توجه به سوال شما، روسیه بسیار تلاش می‌کند و تلاش نیز خواهد کرد ولی به این مساله اشاره کنید که برای عضویت، نیاز به اتفاق آراست.
* از تلاش روسیه سخن گفتید. آیا روسیه در این خصوص لابی و رایزنی کرده است؟
** ما در حال رایزنی هستیم.
* در پی این رایزنی‌ها توانسته‌اید نظر مثبتی را هم جلب کنید؟
** ما در حال تلاش هستیم و بدانید که دوستان ایرانی ما، چه در وزارت امور خارجه و چه در ساختارهای دیگر در جریان این تلاش‌ها هستند.
* چشم‌انداز روابط تهران و مسکو را چگونه می‌بینید؟
** به نظر چشم‌انداز مثبتی وجود دارد و من نسبت به این مساله بسیار خوشبین هستم. ما تلاش کرده و خواهیم کرد. چه من و چه دوستان ایرانی ما در ساختارهای دولتی دو کشور در حال تلاش برای ارتقای همکاری‌ها هستند.
* و بر سر این چشم‌اندازها، چه موانعی وجود دارد که باید از سر راه برداشته شود؟
** موانع عینی آنچنانی‌ای وجود دارد اما چند مورد غیر عینی (انتزاعی) است که ما می‌توانیم با همکاری‌های مشترک آنها را از سر راه برداریم. ما باید بیشتر و بهتر یکدیگر را بشناسیم. رفت و آمدها باید بیشتر شود. به طور مثال، ما در حال تلاش برای تسهیل روند صدور روادید برای عده‌ای از شهروندان دو کشور هستیم؛ که در مرحله اول برای تجار، دانشمندان و دانشگاهیان است. آقای چگینی، مدیرکل کنسولی وزارت امور خارجه در این باره سفری به روسیه خواهند داشت و ما تلاش کردیم تا این سفر انجام شود و ان‌شاء‌الله از فصل پاییز سرویس‌های کنسولی هر دو کشور به مذاکره بپردازند.
ما طرحی را پیشنهاد کردیم که کمک خواهد کرد. رفت و آمدها میان دانشجویان و دانشگاهیان بیشتر خواهد شد. ما پیشنهاد کردیم در فصل پاییز نشستی میان روسای دانشگاه‌های برجسته دو کشور زیر نظر رییس دانشگاه دولتی مسکو برگزار شود. ما برای رفع این موانع گام‌های گسترده‌ای را برداشته‌ایم.
* شما در صحبت‌های‌تان از موانع انتزاعی هم گفتید. خیلی از ایرانی‌ها از عدم خوش قولی روس‌ها در تعهدات‌شان سخن می‌گویند.
** مثلا؟
* نیروگاه بوشهر. روس‌ها چه تصمیمی برای رفع این مساله دارند؟ آیا می‌توان انتظار داشت که تهران و مسکو در افق جدید همکاری‌های خودشان نسبت به تعهدات‌شان پایبندتر باشند؟
** شکی ندارم. آنچه مربوط به مساله بوشهر می‌شود از سپتامبر ماه جاری پیش‌بینی می‌شود مراسمی برگزار شود تا مسوولیت آن به طور کامل به طرف ایرانی سپرده شود. دوم، من دو ماه پیش از بوشهر بازدید کردم و متخصصان روسیه در حال انجام کار در خصوص رآکتور دو و سه بوشهر هستند و ما به ایران پیشنهاد کرده‌ایم روسیه آمادگی ساخت راکتور چهار و پنجم بوشهر را هم دارد.
* در ماه نوامبر سال میلادی گذشته، آقای صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران سفری به روسیه داشتند و چند قرارداد مهم هسته‌ای میان تهران و مسکو به امضا رسید. در این مدت نیز شاهد رفت‌و‌آمدهای مقامات هسته‌ای دو کشور به تهران و مسکو بوده‌ایم. افق همکاری‌های هسته‌ای دو کشور را چگونه می‌بینید؟
** خیلی مثبت.
* آیا در این رفت و آمدها و گفت‌وگوها در خصوص ارسال سوخت مصرف شده هسته‌ای ایران به روسیه نیز صحبتی شده است؟
** ما در خصوص طیف وسیعی از مسائل مختلف و در سطح کارشناسی در حال رایزنی هستیم که من نمی‌توانم وارد جزییات بشوم.