پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: وضعیت برآمده از اخبار مذاکرات هسته ای نشان می دهد که موضوع هسته ای در شرایط فعلی در یک فضای حساس، پیچیده و خاصی قرار گرفته است، که کاملا با گذشته متفاوت است و این موضوع سؤالات وابهاماتی را به وجود آورده است. باید گفت که موضوع هسته ای یک متغیر مستقل نیست، بلکه متغیر وابسته ای است که باید در تجزیه و تحلیل آن مسائل مرتبط با آن را در نظرگرفت و به طور کلی مجموعه ای از مسائل را باهم دید. برای تبیین این موضوع باید چند نکته را درنظر گرفت: یکی از پیچیدگی های وضعیت شناسی مسائل هسته ای، ادبیات و رفتار وقیحانه دشمنان، به وی‍‍‍ژه آمریکاست که در چارچوب الگوی رفتاری تهاجمی قابل تحلیل است و چند جزء دارد: 1) روند رو به تزاید مطالبات آمریکائی ها؛ 2) نقض تعهدات گذشته به ویژه سه ماه گذشته(تعهدات بیانیه لوزان)؛ 3) کارشکنی های گسترده و بیش ازحد؛ 4) سیالیت فکری آمریکائی ها(مواضع مختلف، متفاوت و متضاد)؛ 5) بردن شرایط و فضای مذاکرات به سمت ابهام و پیچیدگی. سئوالی که اینجا مطرح می شود این است که چرا آمریکائی ها چنین رفتاری از خود ��روز می دهند؟ در پاسخ می توان به نکات ذیل اشاره کرد: 1) آمریکایی ها فضای فعلی را یک فرصت مناسب برای پیگیری اهداف خود می دانند. آن ها معتقدند یک ادبیاتی در حوزه نخبگی ایران قابل مشاهده است، که با قالب های تحلیلی و ادراکی رهبری متفاوت است، در حالی که آمریکائی ها به کرّات گفته اند که واکنش های رهبری ایران واکنش های معطوف به مقاومت در برابر غرب است، اما برخی از جریان های سیاسی و برخی نخبگان ایران، واکنش های معطوف به تعامل سازنده با دنیای غرب دارند. 2) شواهد و قرائن بیانگر این است که تیم اوباما در یک وضعیت سردرگمی در خصوص مدیریت حوادث جهان، به ویژه محیط های بحرانی از جمله جنوب غرب آسیا قرار دارد، بنابراین حل مساله هسته ای ایران با یک توافق خوب در تحقق حداکثری منافع ملی آن ها نقش مهمی دارد. 3) اوباما احتیاج دارد که در یک فضای تبلیغاتی و روانی دستاوردهای مهمی برای دموکرات ها کسب کند. 4) یکی از اهداف مهم آمریکا ایجاد اختلاف در داخل ایران با هدف دو قطبی سازی مدیریت افکار عمومی است. 5) نکته دیگر به زاویه نگاه آمریکائی ها به ایران بر می گردد که دو شاخه دارد: اول: جمهوری اسلامی ایران دارای هویت مشخص انقلابی در دو بُعد سلبی و ایجابی و در عین حال مقاومتی است، بنابراین ایران که یک پدیده روند ساز در دو سطح منطقه ای و بین المللی است، باید ظرفیت ها و قابلیت های استراتژیک آن در یک روند تدریجی محدود شود. بر این اساس، تصویر اولیه آمریکائی ها از ایران یک نگاه امنیتی همراه با تهدید است، بنابراین از نظر آنان ایران کشوری است که باید محدود شود، نباید قدرتمند باشد؛ هر چه قدرت ایران بیشتر باشد، مزاحمتش بیشتر و تهدیدش بیشتر است؛ با ایران تضعیف شده راحت تر می توان برخورد کرد و بنابراین به گمان آمریکائی ها فشارهای متراکم، انسجام یافته و سازماندهی شده در قالب راهبردهای درهم تنیده و پیچیده باعث نابودی ایران می شود، بنابراین فرسایشی کردن موضوع هسته ای در همین جهت قابل تغییراست. نگاه دوم: از نظر آمریکا جامعه سیاسی ایران برخوردار از آراءمتفاوت است که می توان با فعال سازی آن، جامعه ایران را دو قطبی کرد. پیش فرض این نگاه این است که محاسبات ایرنی ها قابل تغییر است؛‌فشارهای سنگین اقتصادی تاثیر داشته و ایران را پای میز مذاکره آورده است؛ فشارهای متراکم و پُرحجم منجر به تغییر دیدگاه ایرنی ها می شود و بنابراین فشارها عامل اصلی تنظیم رفتار ایران است و از این رو اگر فشارها بیشتر شود، ایران حاضر به دادن امتیازهای بیشتر می شود. در این میان تحریم های سنگین را ابزار کنترل رفتار ایران و تنظیم کننده رفتار تهران جهت هماهنگ سازی با خواسته های خودشان می دانند. بنابراین منطق آمریکائی ها در هر مذاکره ای با ایران، عبارت است از این که: 1) مبتنی بر تهاجم و فریب استراتژیک است. 2) محدودسازی جهت کاهش توان استراتژیک ایران را دنبال می کند. 3) منطق درگیر کردن ایران در یک چرخه مذاکرات مستمر و توافقات موقت، فرسایشی کردن موضوع هسته ای برای اعمال فشارهای بیشتر، ملزام سازی ایران در اتخاذ کنش های معطوف به سازش است. 4) نوعی بدبینی و عدم اعتماد را در کنار ابهام سازی و پیچیده سازی موضوع در بر دارد. 5) آسیب رسانی به وحدت و انسجام و روحیه ملی ( شکستن روحیه ملی آغاز است نه پایان) و منطق شکستن فضای مقاومت و جایگزینی قالب های ادراکی سازش را نیز دنبال می کند. بنابراین یکی از پیچیدگی های وضعیت شناسی مسائل هسته ای الگوی رفتاری کشورهای غربی بویژه آمریکاست.آنها یک فرایند تهاجمی را در دستور کار قرار داده اند. بر اساس این منطق، آمریکایی ها در طول نشست ها و مذاکرات هسته ای با دو گزاره دائما بازی می کنند: 1- گریز هسته ای؛ 2- بازگشت پذیر بودن تحریم ها. آمریکایی ها نسبت به این مساله که برخی نخبگان ایرانی نسبت به آن ها خوشبین هستند و اعتماد دارند دچارخطای محاسباتی شدند و البته برخی از گزاره های اعلامی از سویمسئولین ایرانی هم این استنباط را دامن می زند که اراده ای در طرف مقابل برای حل شدن مسئله هسته ای ایران وجود دارد. از طرف دیگر برخی از نخبگان ایرانی هزینه عدم توافق را بسیار زیاد می دانند، چون شکست و بن بست مذاکرات را مساوی لاینحل بودن مشکلات اقتصادی می پندارند. مذاکرات هسته ای بعد از لوزان بر اساس آنچه درباره رفتار و منطق آمریکائی ها در مذاکرات گفته شد، طبیعی است روند مذاکرات هسته ای که پس از بیانیه لوزان سوئیس - در چهار مرحله انجام شده است-، شاهد وجود اختلافات و پرانتز ها و حتی گسترش آن ها باشد. قرار بود پس از بیانیه لوزان، پرانتزها و اختلافات حل شود و مشکلی باقی نماند، اما عملا شاهد چنین اتفاقی نیستیم. آمریکایی ها در قبال توافقاتی که در لوزان سوییس داشتند، دبّه کرده اند و حرف های تازه ای می زنند و یک فرایند تهاجمی را آغاز کرده اند که نکات ذیل را در بر دارد: 1- تغییر دیدگاه درباره فردو از هزار سانتریفیوژ به 350 عدد که حتی یک دستگاه هم نچرخد؛ 2- قرار بود تحریم ها دو هفته پس از توافق تعلیق شود، اما الان تغییر موضع داده اند و از شش ماه بعد از توافق صحبت می کنند. 3- لیستی از دانشمندان ارائه کرده اند که باید با آن ها مصاحبه کنند و به یا تعبیر رهبری از آنان بازجویی کنند. 4- بحث PMD را مطرح می کنند و بازرسی از تمام مراکز نظامی را در نظر دارند و به ویژه در مرحله اول پنج مکان را مشخص کرده اند که یکی از آن ها پارچین است. با این توصیف در شرایط فعلی چه باید کرد؟ در خصوص نحوه مواجهه با این موضوع در سطح رسانه ها و جریانهای سیاسی سه رویکرد وجود دارد: 1)ترک میز مذاکره:برخی می گویند باتوجه به اینکه آمریکائی ها ما را تحقیر وتوهین می کنندو از الگوهای فریب استفاده می کنندو این رفتار آنها از یک نوع سیالیت فکری حکایت دارد بنابراین باید میز مذاکره راترک کرد و عطای مذاکرات را به لقایش بخشید اما این نظر غلط و عجولانه ای است چرا ک ه: 1)توافق اولیه ژنو یک نوع تفکری را در سطح جهان القاءکرده که ترک کننده میز مذاکره مقصر است و باید مجازات شود. 2) بهانه به دست نظام سلطه می افتد که رفتار خبیثانه خودش را در اعمال فشارهای بیشتر و ایجاد چالش های امنیتی علیه ایران توجیه کند. ب) ادامه مذاکرات: این رویکرد خود به دو بخش تقسیم می شود: 1)انجام واکنشهای معطوف به تعامل به خاطر عدم شکست مذاکرات: طبق این دیدگاه باید توافق طرف مقابل را جلب کرد نه آن گونه که او تاکید می کند، بلکه حد وسط نظرات او را تامین نمود تا مذاکرات شکست نخورده و از عواقب و پیامدهای سنگین آن در امان باشیم. 2)انجام واکنش های معطوف به مقاومت: این دیدگاه بر ایستادگی بر مواضع اصولی بدون این که در مقابل زیاده خواهی های آمریکا باج بدهیم، تأکید داردف زیرام عتقد است آمریکا نیاز بیشتری به مذاکره دارد. بنابراین هیچ وقت آن ها میز مذاکره را ترک نمی کنند و زمانی که مقاومت ما را بر خطوط قرمز ببینند مجبور به عقب نشینی و اعطاء امتیازات بیشتری می شوند. باید گفت رویکرد سوم که انجام واکنش های معطوف به مقاومت است، موفقیت بیشتری به دنبال خواهد داشت و تحقق منافع ملی و دستیابی به یک توافق خوب را امکان پذیر می کند./