* گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین حماس و اسرائیل ورد زبان همه است. چه نکته جدیدی در این رابطه وجود دارد؟
** کل آنچه بوده برای اجرای آتش‌بس بوده است. کسی باید پیگیر مسائل برای تکمیل اقدامات مربوط به آتش‌بس باشد و این همان کاری است که حماس می‌کند. آنچه را ما انجام می‌دهیم پیگیری مسائل مربوط به آتش‌بس است و من در این گفت‌وگوهای غیرمستقیم مشکلی نمی‌بینم. چون ما درباره یک توافق یا یک روند سیاسی که حرف نمی‌زنیم. حال به‌جای انتقاد‌ها، من بر این باورم که باید برعکس از حماس به این خاطر تشکر کرد. چون پیگیر کاری هست و پافشاری می‌کند تا این محاصره اقتصادی که زیر سایه دولت (رام‌الله) صورت می‌گیرد، تمام شود. چون دولت خودگردان هیچ کاری دراین‌باره نمی‌کند.
* چرا حماس این مسئله را تکذیب کرد که متن مکتوبی را از تونی بلر دریافت کرده‌اید. آیا عملا بلر با مشعل دیدار داشت؟
** درباره بخش اول سؤال توضیحی ندارم که بدهم. اما در مورد بخش دوم باید بگویم بلر با مشعل چنان‌که در رسانه‌ها آمده دوبار دیدار نکردند بلکه فقط یک بار دیدار کردند.
* آیا شما می‌توانید بدون مشارکت دولت خودگردان یا مصر با اسرائیل توافقی را امضا کنید؟
** از همان روز اول گفتیم که هرگونه اقدامی باید در چارچوب یک تفاهم ملی باشد. هر بار کسانی از اروپا یا... آمدند؛ ما در اتاق‌های دربسته همان چیزهایی را گفتیم که در سطح رسانه‌ها می‌گوییم. دولت خودگردان از همه این جزئیات باخبر است اما سعی می‌کند از این موضوع سوءاستفاده کند. به‌نظر ما اظهارات دولت خودگردان نوعی بازارگرمی است. طرف مصری هم این تماس‌ها را می‌داند و از آنها اطلاع دارد.
گمان نمی‌کنم چیزی برای نگرانی وجود داشته باشد. چون همان‌طورکه گفتم هرچه بوده است برای تکمیل همان توافق ما برای آتش‌بس بوده که یک سال به‌تعویق افتاده بود. در مورد نقش «موسی ابومرزوق»، از رهبران حماس، و حرف‌های زیادی که درباره ورود و خروج او به غزه نیز گفته می‌شود، باید بگویم او به‌هرحال یک عضو دفتر سیاسی حماس است و باید به‌طور دائم با مصری‌ها در خیلی از موارد تماس داشته باشد.
* ترکیه و قطر در کجای این گفت‌وگوها هستند. این دو کشور چه نقشی را بازی می‌کنند؟
** همه طرف‌هایی که حماس با آنها ارتباط خوبی دارد علاقه‌مند هستند نقش مؤثری در پایان‌دادن به محاصره غزه داشته باشند. من درباره جزئیات این تلاش‌ها حرفی نمی‌زنم. آنها گاه به ما مشورت می‌دهند، گاه فشاری سیاسی وارد می‌کنند و نیز گاه فکرهایی را برای کسانی طرح می‌کنند یا سعی می‌کنند افکاری را از دیگران به حماس منتقل کنند. تا چیزی اتفاق نیفتاده بهتر است درباره‌شان صحبت نکنیم.
* درباره ایران چه می‌گویید؟
** ایران بارها تجاوزات اسرائیل را محکوم و از جامعه بین‌المللی خواسته است به این محاصره پایان دهد. ایران هرگز تماشاگر نبوده است. گمان می‌کنم ایرانی‌ها به موضع حماس تا حدودی اعتماد دارند و خیال‌پردازی نمی‌کنند، به‌خصوص درباره اینکه مطرح می‌شود حماس دارد همان روند سیاسی سازمان آزادی‌بخش را طی می‌کند. بین ما و ایران تاریخی از روابط هست و من تابه‌حال برداشت‌های منفی از آن‌جنس که در رسانه‌ها بیان می‌شود از آنها ندیده‌ام.
* اگر توافقی درباره غزه امضا شود، سرنوشت اسرا، قدس، کرانه باختری، شهرک‌سازی‌ها... چه می‌شود؟ آیا اینها هریک پرونده‌ای مجزا دارند؟
** آنچه در جریان است یک توافق سیاسی در چارچوب روند صلح نیست. برای ما قدس، شهرک‌سازی‌ها، کرانه باختری و مقاومت همه مهم است؛ همچنین اسرا. پایان‌دادن به محاصره غزه موجب نخواهد شد ما امتیازاتی بدهیم و کل مسئله فلسطین را کنار بگذاریم. صحبت بر سر دولت در غزه که فقط دو درصد از خاک فلسطین را شامل می‌شود، موضوعیت ندارد، چون ما خواستار آزادی کل فلسطین هستیم. امتیاز غزه این است که یک پایگاه سخت برای نه‌فقط حماس بلکه کل مقاومت شده است.
برای همین تأکید می‌کنم هروقت تجاوزی از سوی اسرائیل بوده، یک تحرک ملی برای مقاومت می‌طلبیده است. مقاومت هرگز در چارچوب‌هایی که اسرائیل بر آن تحمیل می‌کند نخواهد ماند. ما در گذشته هم آتش‌بس کردیم اما دیدیم که هر بار اسرائیل این آتش‌بس را نقض کرده است.
* نظر شما درباره دولت جدید که محمود عباس می‌خواهد آن را تشکیل دهد چیست؟ چرا شما وارد کمیته اجرائی نشدید؟
** اولا ابومازن تا الان شفاف نبوده است. آیا دولت را برکنار کرده یا اینکه استعفای دولت را پذیرفته است. دراین‌باره اظهارات متناقضی از سوی کمیته اجرائی سازمان آزادی‌بخش وجود دارد. به‌هرحال اگر دلیل برکناری، ناکامی این دولت بوده است و بخواهند در چارچوب توافق ملی دولت جدیدی تشکیل دهند، ما از آن استقبال می‌کنیم.
اما اینکه وارد کمیته «اجرائی» سازمان آزادی‌بخش فلسطین نشدیم به این خاطر بود که ما توافق کرده بودیم؛ الان این کمیته غیرفعال است و باید آن را بازسازی کرد. اما تاکنون هیچ اتفاقی نیفتاده است. چطور سازمان آزادی‌بخش می‌تواند بدون حضور دو گروه اصلی یعنی حماس و جهاد فعالیت کند. حتی گروه‌هایی داخل این سازمان هم نسبت به آن انتقاداتی دارند؛ مثل «جبهه خلق» و تا حدودی «جبهه دموکراتیک».
* پس چرا محمود عباس دوباره این کمیته را احیا کرد. با این وضعیت آیا شما در آن شرکت خواهید کرد؟
** سعی می‌کنم بفهمم برای چه این کار را کرده است. محمود عباس همواره نگرانی این را دارد که چه کسی جایگزین او خواهد شد. چون الان روند سیاسی تعطیل شده است و همه درباره جانشینی او حرف می‌زنند. عباس نسبت به این قضیه کاملا خبره است و در مورد یافتن جانشینی برای عرفات هم امتحان خودش را پس داد. او همچنین می‌ترسد حماس همان بازی را تکرار کند. بنابراین دست پیش گرفته است و می‌خواهد سازمان آزادی‌بخش را در اختیار خودش داشته باشد. به‌هرحال در مورد مشارکت ما، این مسئله‌ای قابل‌بحث است اما این شرایط است که آن را تعیین می‌کند.
* احساس نمی‌کنید اگر در دولت شرکت کنید خودبه‌خود نتایج «اوسلو» را به‌رسمیت شناخته‌اید؟
** ما ٢٣ سال است که اسلو را رد کرده‌ایم. اما آنچه در محیط سیاسی فلسطین اتفاق افتاده، از انتفاضه اول سال ٢٠٠٠ تا امروز و نبردهایی که مقاومت داشته، تغییراتی جوهری را به‌وجود آورده است. مهم‌ترین این تغییرات این است که اساسا روند سازش سقوط کرد. حتی طرح فرانسه در هر سطرش از یک دولت فلسطینی خلع‌سلاح‌شده حرف می‌زند. از این‌رو هیچ‌کدام از توافقات امضاشده ارزشی ندارد.
این بلاهت سیاسی خواهد بود که کسی بگوید اسلو واقعا هنوز سرپاست. از سوی دیگر، وقتی ما در انتخابات سال ٢٠٠٦ شرکت کردیم، یک توافق ملی به‌دست آمد که کاندیداها لزومی ندارد متعهد به قرارداد اسلو باشند. همه کاندیداهای ما که برنده شدند هیچ تعهدی به قرارداد اسلو نداشتند. به همین خاطر دلیلی ندارد اگر ما کاندیدا شویم به اسلو متعهد باشیم.
* آینده کرانه باختری را چگونه می‌بینید؟
** عقلانیت اسرائیلی البته به شیوه دیگری فکر می‌کند. آنها بر این باورند که ابومازن آخرین رئیس دولت خودگردان بوده و بهتر است بعد از او دیگر دولتی نباشد، بلکه یک دستگاه امنیتی باشد. اسرائیل از این دستگاه‌های امنیتی حمایت می‌کند، زیرا با نیروهای مقاومت مبارزه می‌کنند. ما در شرایطی خاص هستیم که نیاز به بنای یک چارچوب جامع داریم. یا باید سازمان آزادی‌بخش را بازسازی کنیم یا اینکه چارچوب تازه‌ای به‌وجود آوریم، چون هیچ‌کس نمی‌تواند نمایندگی فلسطین را در انحصار خودش داشته باشد.
* رابطه حماس با مصر درحال بهبودی است؟
** بله، دلیل آن هم این است که طرف مصری دریافت حماس دخالتی در امور این کشور ندارد. تجربه یک سال صحرای سینا نیز نشان داد هیچ ارتباطی بین حماس و اتفاقاتی که در صحرای سینا می‌افتد، وجود ندارد. در این دوره به ما جفا شد ولی ما از همه چشم‌پوشی کردیم.
* در مورد سلفی‌هایی که در غزه هستند، چه می‌گویید. چرا شما در تکذیب رابطه‌تان با «طرفداران بیت‌المقدس» در سوریه، تأخیر کردید؟
** قبل از هرچیز باید بگویم ما دراین‌باره تأخیر نکردیم. اگر به آرشیو‌ها مراجعه کنید، می‌بینید ما از همان ابتدا گفتیم با این گروه ارتباطی نداریم. درست است که برخی اسامی مربوط به حماس بوده، اما آنان حماس را رها کرده‌اند و دیگر مسئولیت اعمال‌شان برعهده ما نیست. اما در مورد کسانی که می‌گویید در غزه سلفی هستند و قیام می‌کنند، باید بگویم صرف خروج آنها نشانه بی‌انضباطی است ولی درعین‌حال، ما مسئول اعمال‌شان نیستیم.
* رابطه شما با جهاد اسلامی چگونه است؟
** خوب، حتی بیشتر از خوب. رابطه ما در سطح سیاسی عمیق است. پیوسته بین رهبران هر دو گروه ارتباط وجود دارد و در خلال جنگ اخیر هم در سطح فرماندهی، هماهنگی خوبی وجود داشت. اما در مورد آینده، بحث طولانی خواهد بود.
* درباره حرکت جدید «صابرین- حصن» در غزه چه می‌گویید؟ چرا دولت خودگردان درباره آنها سروصدای زیادی به‌راه انداخت؟
** هر تلاشی برای مقاومت در برابر اسرائیل برای ما مهم است و امیدواریم مسیر خودش را طی کند. اما با هرگونه اخلال در امنیت داخلی یا ساختار اجتماعی غزه، برخورد می‌کنیم. این مسئله درباره همگان صدق می‌کند. اما اینکه «عدنان الضمیری»، سخنگوی دستگاه امنیتی دولت خودگردان، اطلاعات دیگری دارد، شاید در اثر همکاری با اسرائیلی‌ها باشد. به خودش مربوط است.
* الان شما در غزه می‌خواهید تحریم‌ها برداشته و رفت‌وآمدها آزاد شود؟ بعضی می‌گویند خب، اینکه همان دستاوردهای پیش از انتفاضه بود و توافق‌نامه اسلو هم آنها را قبول داشت، اما شما رد کردید؟
** این حرف یا از روی نادانی است یا اینکه کسی خودش را به نادانی می‌زند. تأکید می‌کنم کاری را که امروز حماس می‌کند، تکمیل روند آتش‌بس در غزه است. چطور می‌شود گفت حماس به شرایط قبل از اسلو بازگشته است؟ ما از پایگاه یک مقاومت حرف می‌زنیم که اسرائیل را به زانو درآورده است. اسرائیلی‌ها حتی می‌گویند غزه بر کرانه‌باختری هم اثر گذاشته است. درست است که ما هنوز نتوانسته‌ایم در سطح سیاسی نیز مانند سطح نظامی همان موفقیت‌ها را داشته باشیم، اما این در دست ما نیست، بلکه به عوامل داخلی و منطقه‌ای متعددی بستگی دارد.
* اخیرا حرف‌هایی درباره بهبود روابط با ایران زده می‌شود که از زمان شروع جنگ یمن به‌کلی فراموش شد. آیا دلیل آن این بود که حماس به‌صورت ضمنی از اقدام عربستان به‌صورت غیرمستقیم دفاع کرد یا به خاطر تحولات سوریه بود؟
** من برای مطالبی که در رسانه‌ها می‌آید، توضیحی ندارم. فقط تأکید می‌کنم حماس به‌شدت علاقه‌مند به داشتن رابطه‌ای متعادل در منطقه است. ما می‌خواهیم با عربستان، مصر و سایر کشورها ارتباط داشته باشیم. این تعادل به مسئله فلسطین کمک می‌کند. اما در مورد یمن موضع ما روشن بود چون ما از دولت مشروع آنجا حمایت کردیم؛ چه این دولت را مردم انتخاب کرده باشند یا بعد از این انتخاب کنند. از سوی دیگر، ما به گفت‌وگوی ملی دعوت کردیم تا این بحران تمام شود. مهم این است که هیچ‌کس حق ندارد به حماس دیکته کند چه موضعی داشته باشد. از طرف دیگر، دهان مردم را هم نمی‌توانیم ببندیم که درباره مواضع ما چیزی نگویند.
* درمورد سفر مشعل به تهران چه می‌گویید؟
** من عادت ندارم درباره دیدارهایی صحبت کنم که هنوز رئیس‌دفتر سیاسی انجام نداده است. مدتی این موضوع در رسانه‌ها مطرح شد و ما تصمیم گرفتیم متوقفش کنیم. وقتی چنین دیداری به‌وجود آمد، آن وقت درباره‌اش صحبت خواهد شد. مشعل تاکنون بارها به تهران سفر کرده است.
* رابطه شما با سوریه در چه مرحله‌ای است؟
** بعد از اینکه سال ٢٠١٢ دفتر سیاسی حماس سوریه را ترک کرد، ما در داخل دست به یک جمع‌بندی جدید زدیم ولی مجبور نبودیم اینها را در اختیار مردم قرار دهیم. البته کسانی که گفتند حماس هم می‌توانست مثل جهاد اسلامی به جای قطر، به جای دیگری برود، باید بگویم قطعا معادله ما مانند جهاد اسلامی نیست. از سوی دیگر، رابطه ما با قطر به گذشته برمی‌گردد و از سال ١٩٥٥ تاکنون استمرار داشته است، یعنی قبل از رابطه با سوریه که از ٢٠ سال پیش شروع شد. امروزه رهبران حماس در چند جا مستقر شده‌اند و این نشانه قدرت ماست.
* پس رابطه شما با سوریه تمام شده است؟
** این مسئله را ما انتخاب نکردیم و هرگز هم نگفتیم که این رابطه تمام شده است. ما بر این باوریم که هرچه اتفاق افتاده یا می‌افتد، بر مسئله فلسطین اثر خواهد گذاشت و برای خودش پیامدهایی دارد.
* رابطه‌تان را با حزب‌الله قبل از جنگ اخیر و پس از آن، چگونه می‌بینید؟
** رابطه ما با حزب‌الله خوب است. هرچند ممکن است درباره آن زیاد حرفی نزنیم، یعنی نه ما و نه حزب‌الله. اما این به معنای آن نیست که رابطه مسیر درستی را طی نمی‌کند. باید یادآوری کنم یک ماه پیش بین ما و «سیدحسن نصرالله»، دبیرکل حزب‌الله لبنان، دیداری وجود داشت. قرار است دیدارهای دیگری هم باشد.
* اما دیگر حضور حماس در برخی مناسبت‌ها مانند گذشته نیست؟
** شاید به خاطر مسائل لجستیکی باشد.
* به‌نظر می‌رسد حرف‌های موسی ابومرزوق در جنگ غزه که خواستار گشایش یک جبهه از شمال شد، کدورت‌هایی را پیش آورده باشد؟
** هر فلسطینی‌ای آرزو می‌کند همه جبهه‌ها گشوده شود. این حق قانونی ماست. ما امت اسلامی را فرامی‌خوانیم که به وظایف‌شان عمل کنند. اما هرگز در امور داخلی یا خارجی کسی دخالت نمی‌کنیم. گفتم بین ما و حزب‌الله روابطی هست و در جریان همان جنگ غزه هم دبیرکل حزب‌الله با خالدمشغل تماس تلفنی برقرار و از مواضع حماس در برابر اسرائیل حمایت کرد.
* آیا شما بین حزب‌الله و «جماعت الاسلامیه» [یک گروه اسلام‌گرای سنی در طرابلس لبنان] میانجیگری کردید؟
** ما به‌دنبال آن هستیم که روابط خوبی داشته باشیم. برای این کار تلاش‌های زیادی کرده‌ایم و همچنان نیز خواهیم کرد. امیدواریم این تلاش‌ها به پایانی خوب ختم شود. برادران «جهاد اسلامی» هم دراین‌باره نقش داشتند.