گروه دیپلماسی / وین- مشهد- تهران. هشتمین دور از مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ١+٥ سرانجام به آخرین فاز از رایزنی‌های هسته‌ای بدل شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به همراه هیات‌های کارشناسی و معاونان خود به تهران بازگشت. ساعت هشت شب به وقت وین بود که تیم مذاکره‌کننده ایران اعلام کرد سرانجام با گذشت بیش از یک ماه و نیم از روزی که هیات‌های کارشناسی ایران و ١+٥ برای پایان دادن به ماراتن دو ساله به وین آمدند به ایران بازمی‌گردد.
در میانه مسیر خبرنگاران همراه تیم مذاکره‌کننده خبردار شدند که مقصد تهران نیست. محمدجواد ظریف که پس از ١٩ روز به ایران بازمی‌گشت نیت کرده بود پس از حصول توافق برای زیارت به مشهد مقدس برود. رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان پیش از حرکت هواپیما به سمت ایران با ورود به محل استقرار خبرنگاران ایرانی در هواپیما از تلاش‌های تیم خبری در ١٨ روز نفسگیر مذاکرات قدردانی کرده و چندجمله‌ای هم به رسم همیشه در خصوص پشت پرده برخی حوادث در این دور از مذاکرات با خبرنگاران گفت‌وگو کرد.
امیدواری به حرکت کشور در مسیر تعالی در سایه توافق
هواپیمای اختصاصی وزیر امور خارجه ایران چهار ساعت و نیم پس از ترک وین در فرودگاه هاشمی‌نژاد مشهد به زمین نشست. در حالی که برنامه سفر وزیر امور خارجه کشورمان به مشهد تنها چند دقیقه پیش از بلند شدن هواپیما از فرودگاه وین توسط خبرنگاران حاضر در هواپیما مخابره شد اما تعدادی از مردم مشهد خود را به خیابان‌های منتهی به حرم مطهر رسانده و انتظار وزیر امور خارجه ایران را می‌کشیدند. «ظریف زنده باد، روحانی پاینده باد»، «صل علی محمد یاور رهبر آمد»، «ظریف دوست داریم»، «الموت الامریکا» و «الموت الاسراییل» از جمله شعارهایی بود که با دیدن اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای از مردم در حرم رضوی شنیده می‌شد. «امیدواریم با توافق به دست آمده کشور در مسیر تعالی و پیشرفت حرکت کند.»
این جمله نخستین عبارت محمدجواد ظریف در هوای گرگ و میش صبحگاه چهارشنبه در حرم مطهر رضوی بود. ظریف در میان جمع خبرنگاران در مشهد در خصوص علت سفر مستقیم خود از اتریش به خراسان رضوی گفت: در همه مراحل مذاکره برای احقاق حقوق ملت غیور ایران اسلامی، به وجود نازنین حضرت امام رضا (ع) متوسل شدیم و ما هرچه داریم از امام رضا (ع) است. لازم دانستیم پس از حصول این نتیجه به پابوسی امام رضا (ع) مشرف شویم و خدای متعال را شکرگزار باشیم. امیدواریم به برکت حضرت رضا (ع) مملکت عزیزمان بیش از گذشته با توافق به دست آمده به سمت تعالی و پیشرفت حرکت کند. علی‌اکبر صالحی نیز در اظهاراتی جداگانه در این خصوص گفت: آنچه به دست آوردیم جز با عنایات الهی و توسل به اهل بیت (ع) میسر نمی‌شد.
برای شکرگزاری از خدای متعال و عرض ارادت به ساحت مقدس امام رضا (ع) از وین مستقیما به بارگاه منور رضوی آمدیم. تیم مذاکره‌کننده با لباس نوکری امام رضا (ع) به حرم مشرف شدند تا ثابت کنند همه خادم و خدمتگزار اهل بیت (ع) و مردم شریف ایران اسلامی هستند. سیدعباس عراقچی نیز در جمع خبرنگاران با بیان اینکه حرم مطهر رضوی قلب ایران است و تمام اعضای تیم مذاکره‌کننده اتفاق نظر داشتند که پس از حصول توافق به زیارت امام رئوف مشرف شوند، گفت: اگر موفقیتی برای کشور و مردم عزیز ایران اسلامی کسب شده، قطعا مرهون الطاف امام رضا (ع) است.
وزیر امور خارجه و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشور پس از زیارت بارگاه امام رضا (ع) و اقامه نماز صبح، برای ترک مشهد به مقصد تهران راهی فرودگاه شدند که در ورودی فرودگاه هم جمعیتی از جوانان مشهدی با در دست داشتن پلاکاردهایی از ظریف و تیم هسته‌ای برای حصول توافق هسته‌ای قدردانی کردند. ظریف دقایقی پیش از ورود به پاویون فرودگاه مشهد از اتوبوس پیاده شده و در میان جمعیتی که برای تشکر از وی آمده بودند حاضر شد و برای آنها سخنرانی کوتاهی کرد.
قدردانی ظریف از شهدای هسته‌ای در پاویون جمهوری
ساعت هشت صبح به وقت تهران، محمدجواد ظریف به همراه تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان وارد تهران شدند. ظریف و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در هنگام ورود به پاویون جمهوری فرودگاه مهرآباد مورد استقبال تعدادی از مسوولان از جمله بهروز کمالوندی، محمود واعظی، قاضی‌زاده هاشمی، سیدحسین هاشمی، حسام‌الدین آشنا، تعدادی از نمایندگان مجلس و تعدادی از مقامات دستگاه دیپلماسی قرار گرفتند. در این مراسم استقبال خانواده تعدادی از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ازجمله همسران ظریف و حسین فریدون حضور داشتند. همچنین خانواده تعدادی از شهدای هسته‌ای نیز برای مراسم استقبال از ظریف به فرودگاه آمده بودند. محمدجواد ظریف دقایقی پس از ورود به تهران در فضایی صمیمی با خانواده‌های معظم شهدای هسته‌ای دیدار و گفت‌وگو کرد.
رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان در این دیدار که در پاویون جمهوری فرودگاه مهرآباد برگزار شد، گفت: مذاکرات هسته‌ای و نتیجه کسب شده در این گفت‌وگوها، ثمره خون شهیدان انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و به ویژه شهدای هسته‌ای است. وی با یادآوری اینکه شهدای هسته‌ای کشور برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی و اعتلای کشور و ملت ایران از همه‌چیز خود گذشتند، افزود: بی‌تردید همه توفیق‌هایی که در مذاکرات حاصل شد، مدیون فرهنگ مقاومت و ایثار مردم بزرگ کشور بوده که البته بزرگ‌ترین تبلور آن، شهدا و به ویژه شهدای هسته‌ای هستند. در طول این مذاکرات پشتوانه مذاکره‌کنندگان ایرانی در مسیر تلاش برای به ثمر رساندن مذاکرات، حمایت‌های رهبر معظم انقلاب، دعا و پشتیبانی‌های ملت شریف ایران و همچنین گروه‌ها و افراد مختلف بود.
در این دیدار همسر یکی از شهدای هسته‌ای به نمایندگی از خانواده شهدای هسته‌ای با قدردانی و تشکر از زحمات تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای گفت: بسیار مفتخریم در کشوری زندگی می‌کنیم که مردمی مقاوم، متعهد، صبور و مومن و همچنین رهبری فرزانه همچون حضرت آیت‌الله خامنه‌ای دارد که در تمام مدت مذاکرات هسته‌ای با تعیین خط قرمزها مسیر این مذاکرات را نشان داده و حمایت‌های ایشان از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای همدلی و اتحاد را در جامعه به وجود آورد.
وی خطاب به مذاکره‌کنندگان هسته‌ای اظهار داشت: فرزندان متدین، غیور و شجاع این سرزمین در تمام طول این مدت با زحمات فراوان خود این مذاکرات را به نتیجه رساندند. گرچه ایرانی‌ها اعتمادی به قدرت‌های جهانی ندارند و معلوم نیست که آیا آنان به تعهدات خود پایبند خواهند بود؟ اما این موضوع هیچ ارتباطی با زحمات و تلاش‌های تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان نداشته و هر شرایطی که به وجود آید به این زحمات خدشه‌ای وارد نخواهد شد.
مقاومت در برابر حرف زور، نرمش در گفت‌وگو
نخستین گفت‌وگوی مستقیم محمدجواد ظریف در تهران با مردم پس از دیدار با خانواده شهدای هسته‌ای و در جمع خبرنگاران و تصویربردارانی صورت گرفت که به پاویون دولت آمده بودند تا نخستین اظهارنظرهای وزیر امور خارجه در خصوص توافق جامع هسته‌ای به دست آمده در وین با شش کشور را پوشش دهند. وی با بیان اینکه مردم ایران و مقاومت آنها این امکان را به ما داد که از حقوق‌شان دفاع کنیم و ذره‌ای از دین‌مان را به مردم و انقلاب ادا کنیم، از این موضوع سپاسگذاری و قدردانی کرد. وی افزود: مذاکراتی که در دو ماه گذشته انجام گرفت از ابعاد مختلف دارای ویژگی‌ها و امتیازاتی است که در آینده به آن خواهیم پرداخت.
در این مذاکرات ما از شرایطی آغاز کردیم که شورای امنیت با قطعنامه‌های ظالمانه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را به عنوان یک نگرانی مطرح کرده و از ملت ایران خواسته بود که دست از حقوق خود بکشد اما امروز در شرایطی هستیم که شورای امنیت در قطعنامه‌ای در هفته آینده برای نخستین‌بار بر حقوق هسته‌ای یک کشور در حال توسعه صحه می‌گذارد که این موضوع جز با پایداری حاصل نشد. مردم ایران در برابر حرف زور مقاومت کرده اما در برابر گفت‌وگو از خود نرمش قهرمانانه نشان می‌دهند تا بتوانند به نتیجه‌ای که برای همه مفید است، برسند. البته بجز آنهایی که به‌دنبال جنگ هستند و امروز شاهد هستیم که نتانیاهو از اینکه مردم ایران به حق خود رسیده‌اند و از یک بحران ساختگی جلوگیری کرده‌اند، عزا گرفتند.
ظریف با قدردانی از رییس سازمان انرژی اتمی و همکاران وی که در به ثمر رساندن این امر مهم نقشی مهمی و نیز در مذاکرات نقش برجسته‌ای داشتند، از عراقچی و روانچی معاونان خود نیز قدردانی کرد. وی با اشاره به اینکه ایران در این مذاکرات به یک توافق جامع دست یافت که طی روزهای آینده به تایید شورای امنیت میرسد، اظهار داشت: پس از آن مراحل اجرایی این توافق آغاز می‌شود که در تمامی آنها خطوط قرمز ما به دقت رعایت شده است.
وی مذاکره را ذاتا یک عمل بده بستان و گفت‌وگو برای رسیدن به مفاهیم مشترک دانست و افزود: در حوزه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها دستاورد خوبی کسب شد. برنامه هسته‌ای ما سمت صنعتی‌سازی می‌رود و ما در این روند با پیشرفته‌ترین ابزارهایی که به دست متخصصان توانمندمان به دست آمده و نیز با استفاده از بهترین دستاوردهای دنیا به سمت غنی‌سازی پیشرفته پیش می‌رویم و همین‌طور تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند در ابتدای اجرای توافق رفع می‌شود و اقدامات ما نیز پس از لغو همه تحریم‌ها آغاز می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین در یک دوره زمانی حدودا چهار ماهه که بستگی به اقدامات امریکا دارد، تمامی اقدامات دوطرف احتمالا به نتیجه خواهد رسید. وی با قدردانی از تمامی کسانی که در حوزه هسته‌ای و سیاست خارجی از ابتدای انقلاب اسلامی تلاش کردند و سپاسگزاری از کسانی که در دوره‌های گذشته فعال بودند مانند آقای لاریجانی و آقای جلیلی، گفت: همه ما با دیدگاه‌های مختلف تنها یک هدف داشتیم و آن احقاق حقوق مردم بود. ظریف ابراز امیدواری کرد که در سال همدلی و همزبانی در جهت استفاده از این دستاورد برای رسیدن به اهداف بالاتر تلاش کنیم و توسعه و آبادانی و بهبود وضعیت معیشتی مردم را رقم بزنیم.
ظریف و همراهانش زینت‌بخش دیپلماسی ایران هستند
رییس سازمان انرژی اتمی در این دور از مذاکرات هسته‌ای دو روز دیرتر به جمع مذاکره‌کنندگان اضافه شد اما به جرات می‌توان گفت که پس از دیدارهای محمدجواد ظریف با همتاهای خود در ١+٥، طولانی‌ترین ساعات گفت‌وگو و رایزنی به دیدارهای دوجانبه صالحی و ارنست مونیز، وزیر انرژی ایالات متحده اختصاص داشت. ضمیمه فنی توافق جامع هسته‌ای هم آخرین ضمیمه‌ای بود که از هرگونه پرانتز و اختلاف نظر خالی شد و مقدمات رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک را فراهم کرد. صالحی که تمام مراسم‌های پس از حصول توافق در وین دوشادوش محمدجواد ظریف قرار داشت در دیدار با اصحاب رسانه در صبح چهارشنبه هم کنار وزیر امور خارجه نشسته و پس از وی به ایراد اظهارنظرهایی در خصوص راه رفته و توافق به دست آمده پرداخت.
علی اکبر صالحی سخنان خود را این‌گونه آغاز کرد: به عنوان یک هموطن در جریان این مذاکرات که قرار گرفتم به خود بالیدم. زیرا تبلور این واقعیت را به‌عینه یافتم که آنهایی که در بستر اسلام حرکت می‌کنند به اعتبار داشتن این بستر از مقاومتی عظیم برخوردار می‌شوند. کسانی که اعتقاد به خدا دارند آنچنان عزتمندانه از چالشی که ١+٥ و اتحادیه اروپا ایجاد کرده بود، عبور کردند که باعث افتخار است و من مشاهده کردم که آقای ظریف و اطرافیانش که زینت‌بخش دیپلماسی ما هستند چگونه و با چه اقتداری از منافع ملی کشور دفاع می‌کردند.
صالحی این توافق را دستاوردی دانست که بعدها تاریخ تاثیرات آن را بر ایران و کشورهای طرف مقابل و نیز جامعه بین‌الملل نشان خواهد داد و یادآور شد: پارادایم روابط بین‌الملل از این پس عوض می‌شود که کشوری در حال توسعه توانست جایی برای خود در بین کشورهای توسعه‌یافته ایجاد کند. صالحی در خصوص تفاهم انجام گرفته در نشست اخیر که جمع‌بندی جلسات گذشته بود، یادآور شد: به عنوان امین شما و کسی که مسوول است می‌گویم که نشاط هسته‌ای کشور نه‌تنها کمتر نمی‌شود بلکه بیشتر هم خواهد شد. وی در پاسخ به این سوال که برخی شاید بگویند محدودیت هسته‌ای چطور با نشاط هسته‌ای همراه خواهد بود، اظهار داشت: ما صنعت هسته‌ای را وارد فازی خواهیم کرد که از نظر هزینه و فایده معنا داشته باشد.
تا به امروز به دلیل آنکه مجبور بودیم روی پای خود بایستیم هزینه فراوانی کردیم و البته به همه‌چیز رسیدیم اما از این پس باید طوری حرکت کنیم که برای‌مان فایده هم داشته باشد و با این اتفاق شاهد قدم‌هایی در آینده خواهیم بود. وی به رسمیت شناخته شدن غنی‌سازی ایران را یک امر بزرگ خواند و یادآور شد: در گذشته غنی‌سازی، آب‌سنگین و فردو را حرام می‌دانستند اما امروز همه آنها پابرجاست و به گونه‌ای بهتر از گذشته پیش خواهد رفت. صالحی نقش‌آفرینی رهبر انقلاب و هدایتگری ایشان در مسیر گفت‌وگوها را بسیار مهم دانست که دارای آثار بزرگی بود و افزود: حمایت رییس‌جمهور، تشویق‌ها و امیدبخشی وی با تزریق به مذاکره‌کنندگان باعث شد که آنها حق ملت ایران را استیفا و محقق کنند.
متن توافق منتشر و ماه پشت ابر نمی‌ماند
مذاکره‌کنندگان ایران تازه پس از ١٨ روز مذاکرات نفسگیر و فشرده در سطح وزرا و بیش از یک ماه مذاکره در سطح مدیران سیاسی و کارشناسان به تهران رسیده‌اند اما طرف مقابل بازی تقسیم برد بیشتر را آغاز کرده است. سناریویی که پس از تمام بزنگاه‌های توافقاتی در ٢٢ ماه گذشته تکرار شده و پس از مدتی نخ نما شده و به حاشیه رانده می‌شود. مجید تخت‌روانچی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان نخستین فردی بود که به ادعای برخی مقام‌های امریکایی در خصوص تدریجی بودن لغو تحریم‌ها در همان پاویون جمهوری و به محض طرح سوال از سوی خبرنگاران پاسخ داد.
روانچی در این خصوص گفت: بالاخره متن توافق منتشر می‌شود و ماه پشت ابر نمی‌ماند. پس از انتشار متن اصلی و ضمایم آن مشخص می‌شود که محتوای آن چیست و سخنان دو طرف روشن خواهد شد. وی در پاسخ به این پرسش که امریکایی‌ها مدعی هستند تحریم‌ها مرحله به مرحله و تدریجی لغو خواهد شد، تاکید کرد: همان‌طور که وزیر امورخارجه گفتند در مرحله نخست همه تحریم‌های اقتصادی، مالی، تجاری و بانکی برداشته خواهد شد و این موضوع به‌طور بسیار روشن در متن توافق مشخص است.
روانچی در پاسخ به پرسش دیگری درباره سازوکار اجرای توافق با ١+٥ گفت: وقتی موعد اجرای توافق برسد مشخص است که هر یک از دو طرف چه کارهایی باید انجام دهند آنان در یک روز مشخص که معلوم است، تعهد می‌کنند که تحریم‌ها را بردارند و زمانی که این تعهد را ادا کردند ما کارمان را آغاز می‌کنیم. زمانی که تعهدات دو طرف به انتها رسید تحریم‌ها به طور کامل برداشته خواهد شد.
شاید هفت روز تا قطعنامه جدید شورای امنیت
برنامه جامع اقدام مشترک سرانجام پس از ٢٢ ماه مذاکره و چانه‌زنی نهایی شد و چارچوب همکاری‌های میان ایران و ١+٥ برای اجرای آن وارد فاز جدیدی شد. با توجه به تلاش تندروهای امریکایی و لابی‌گری‌های جریان‌های صهیونیستی در داخل ایالات متحده و همچنین در سطح منطقه به نظر میرسد که تمام طرف‌های درگیر در گردونه مذاکرات عزم خود را برای تایید رسمی و هرچه سریع‌تر برجام از سوی شورای امنیت آغاز کرده‌اند. در حالی که ظریف هم در سخنان خود در تهران تاکید کرد که احتمالا قطعنامه جدید شورای امنیت ظرف ١٠ روز آینده صادر خواهد شد، رویترز هم به نقل از یک منبع دیپلماتیک تاکید کرده است که شورای امنیت سازمان ملل متحد، احتمالا هفته آینده توافق به دست آمده میان ایران و ١+٥ موسوم به برجام را با یک قطعنامه مورد تایید قرار خواهد داد.
مرحله پس از تایید این قطعنامه در شورای امنیت، بررسی آن در مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی در ایران و همچنین رای مثبت یا منفی کنگره امریکا به آن خواهد بود. هرچند که برجام در قالب این قطعنامه مورد تایید قرار خواهد گرفت اما توافق هسته‌ای ایران با ١+٥ به برجام گره نخورده است و نقض قطعنامه از سوی یکی از طرفین به معنای نقض برجام نخواهد بود. ایران و ١+٥ مصمم هستند که مسوولیت‌های واگذار شده به خود در سه فاز اجرایی تعیین شده برای محقق شدن کامل برجام را هرچه سریع‌تر انجام دهند تا توافق وارد مرحله اجرای تعهدات از سوی دو طرف شود.
ظریف و کری، بهترین گزینه‌ها بودند
٢٢ ماه مذاکره فشرده میان ایران و ١+٥ را باید روندی جداگانه از ١٢ سال مذاکرات در سطح کلان میان تهران و طرف غربی دانست. در ٢٢ ماه گذشته برای نخستین‌بار در ٤ دهه گذشته نمایندگان ایران و امریکا رودرروی هم نشسته و در چارچوب مذاکرات هسته‌ای رایزنی و گفت‌وگو کرده‌اند. شمار دیدارهای محمدجواد ظریف و همتایان وی در ٢٢ ماه گذشته از دست خارج شده است اما در تمام این بازه زمانی و هنوز هم این رابطه میان جان کری وجواد ظریف است که برای رسانه‌های داخلی و البته همزمان و هم شکل برای رسانه‌های خارجی هم جذابیت دارد.
اگر در رسانه‌های ایران در روزهای منتهی به توافق از فریادهای ظریف برای احقاق حقوق هسته‌ای و تفکیک مساله هسته‌ای از امنیت نظامی می‌خوانیم در رسانه‌های آن سوی مرزها هم خبرنگاران از رابطه صمیمانه اما توامان به بی‌اعتمادی میان دو وزیر ایرانی و امریکایی می‌نویسند. در جریان ٢٢ماه گذشته بارها مساله چگونه و چرا حرف زدن ظریف با کری در رسانه‌های داخلی دردسرساز شده است اما شاید کمتر کسی به این نکته توجه می‌کند که در این بازه زمانی وزیر امور خارجه امریکا چندین بار به صراحت به قدرت مذاکره و کیش و مات کردن حریف از سوی محمدجواد ظریف اشاره کرده است. در تازه‌ترین گزارشی که پس از حصول توافق میان ایران و ١+٥ در وین در روزنامه انگلیسی تلگراف منتشر شده نگاهی به رابطه روسای دستگاه‌های دیپلماسی ایران و امریکا انداخته شده است.
این روزنامه در این خصوص می‌نویسد: حداقل ٢٣ بار مذاکره دوجانبه میان «جواد ظریف» وزیر خارجه ایران و «جان کری» وزیر خارجه امریکا برگزار شد که نخستین‌بار در سازمان ملل و در سال ٢٠١٣ بود. در طول ماه‌ها مذاکره پرخطر با فراز و نشیب‌های بسیار، طرفین اثبات کردند سرسخت و به وقتش هم رقیب هستند. با وجود آنکه دو طرف یکدیگر را با نام کوچک صدا می‌زنند و گاهی برای هم لطیفه تعریف می‌کنند، روابط‌شان همچنان رسمی و همراه با احترام باقی می‌ماند. به نظر میرسد این دو نفر بهترین افراد برای مذاکرات بودند و با همدیگر به نگرانی‌های جهانی درباره برنامه هسته‌ای ایران پایان دادند.
«سوزان ملونی، کارشناس ایران درباره آقای ظریف واژه«باهوش» را استفاده کرده و گفته است «وی این توانایی را داراست تا سیاستی را که از دیدگاه امریکایی مشکل ساز است، طوری بفروشد که کاملا قانع‌کننده و خوشایند باشد.» موسسه بروکینگز هم درباره ظریف نوشته است: اشتباه است که وی را بیش از ایرانی بودن یک امریکایی بدانیم. وی مخلوق انقلاب اسلامی است. همچنین وی شخصیتی مذهبی دارد و معروف است که مذاکرات را برای ادای فریضه نماز روزانه ترک می‌کرد و بعداز بازگشت از نماز می‌گفت که «من تنها از یک قدرت حقیقی می‌ترسم. »در انتهای تلگراف نوشته است، ظریف بعد از تفاهم لوزان مانند یک قهرمان در تهران مورد استقبال قرار گرفت. از طرف دیگر کری هم با توافق برنامه هسته‌ای ایران بعد از دو سال مذاکره، پیروزی ماندگاری از خود بر جای گذاشته است.
تلاش اوباما برای فروش داخلی توافق با ایران
٤٥ دقیقه مصاحبه با توماس فریدمن، خبرنگار ارشد روزنامه نیویورک تایمز را می‌توان دومین تلاش باراک اوباما، رییس‌جمهور ایالات متحده برای فروش توافق به دست آمده با ایران ظرف ٤٨ ساعت گذشته از حصول این توافق در وین دانست. ساعاتی پس از اعلام خبر موافقت ایران و ١+٥ با متن واحدی از برجام در وین بود که باراک اوباما در سخنانی تلاش کرد فضای سیاست داخلی امریکا را برای پذیرش این توافق مهیا کند. پس از آن نیز در حالی که تیم‌های مذاکره‌کننده ایران و ١+٥ در حال بازگشت به پایتخت‌های خود بودند، فریدمن به کاخ سفید رفت و با رییس‌جمهور امریکا در خصوص چند و چون این توافق سخن گفت.
اوباما با تکرار ادعاهای خود در خصوص فعالیت‌های منطقه‌ای ایران گفت: ما این توافق را بر این اساس ارزیابی می‌کنیم که ایران نتواند به بمب هسته‌ای برسد و این قول اساسی و ابتدایی من در گفت‌وگو با نخست‌وزیر نتانیاهو بوده است. ما قادریم ثابت کنیم این توافق قاطع‌ترین راه و مسیری است که در آن ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید و ما با همکاری کامل جامعه بین‌المللی و بدون درگیر شدن در یک جنگ دیگر در خاورمیانه می‌توانیم به این هدف برسیم. اوباما در ادامه گفت: «من اختلافات زیادی با رونالد ریگان دارم اما آنچه من کاملا او را به خاطرش تحسین می‌کنم شناختن این واقعیت بود که شما قادر به راستی‌آزمایی یک توافق با امپراتوری شیطانی و اهریمنی بودید که مصمم به نابودی ما بود و یک خطر بسیار موجودیتی برای ما بود، خطری بسیار فراتر از آنچه ایران قادر به آن خواهد بود.
من اختلاف نظرهای بسیاری با ریچارد نیکسون داشتم اما او فهمید که یک احتمال در قبال چین برای اتخاذ مسیر متفاوت وجود داشت. شما این چیزها را آزمایش می‌کنید و تا زمانی که ما ظرفیت و توان امنیتی خود را حفظ می‌کنیم و توانایی خود برای پاسخ قاطع نظامی را زمانی که برای حفاظت از دوستان و متحدان‌مان ضروری باشد، کنار نمی‌گذاریم، این ریسکی است که باید آن را بپذیریم. این یک رویکرد عملگرایانه مبتنی بر عقل سلیم است و احمقانه نیست. این کار شناختن این موضوع است که اگر ما بتوانیم این اختلافات را بدون توسل به زور حل کنیم برای ما و مردم منطقه بسیار بهتر خواهد بود.» او در پاسخ به سوالی درباره موضع ولادیمیر پوتین در قبال مذاکرات ایران گفت: «روسیه در این موضوع کمک کرد.
من می‌خواهم با شما روراست باشم. با توجه به اختلافات زیادی که ما با روسیه اکنون در قبال اوکراین داریم من در این باره (کمک روسیه در قبال مذاکرات ایران) اطمینان نداشتم. پوتین و دولت روسیه به نحوی (در این موضوع) در کنار هم قرار گرفتند که من متعجب شدم و ما اگر روسیه در کنار ما و دیگر اعضای گروه ١+٥ نبود و بر یک توافق قوی تاکید نمی‌کرد، به این توافق نمی‌رسیدیم. وی درباره موضع جمهوریخواهان امریکا در قبال مذاکرات هسته‌ای ایران گفت: «این موضوع که بسیاری از مقامات کنونی منتخب جمهوریخواه از این توافق حمایت کنند، مورد تردید است. البته با توجه به رقابت‌های درون‌حزبی مقدماتی و در میان بسیاری از قانونگذاران کنگره یک خط حزبی خاصی وجود دارد که باید روی آن راه رفت اما این مساله (حمایت جمهوریخواهان از توافق) کاملا از روی میز محو شده نیست.
من علاقه خواهم داشت تا ببینم فردی مثل رند پائول در این باره چه خواهد گفت. البته اگر یک رییس‌جمهور جمهوریخواه جانشین من شد که البته در این صورت من هر کار ممکنی برای مانع شدن از تحقق چنین موضوعی خواهم کرد، رییس‌جمهور جمهویخواه از منظر محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در یک موضع بسیار قوی‌تری در قیاس با وقتی که من به قدرت رسیدم قرار خواهد داشت. وی برای چندمین بار با غیرممکن خواندن حذف غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران گفت: اکنون نخست‌وزیر نتانیاهو و بسیاری از منتقدان ترجیح خواهند داد که ایرانی‌ها هیچ ظرفیت هسته‌ای نداشته باشند اما این موضوع مستلزم از بین بردن دانش در داخل ایران است. فناوری هسته‌ای امروز آنقدرها پیچیده نیست و در نتیجه این تفکر که معیار موفقیت باید آن باشد که آیا آنها توانمندی احتمالی برای به دست آوردن سلاح‌های هسته‌ای را دارند، نباید باشد و این نمی‌تواند معیار باشد.
سوال آن است که آیا ما نوعی از رژیم بازرسی و پادمان و اجماع بین‌المللی را داریم که در نتیجه آن برای آنها ارزش حرکت به سمت بمب را دارد یا نه؟ ما به این موضوع رسیدیم. اوباما در ادامه با توجه به انتظارهای برخی اعراب منطقه از امریکا گفت: امریکا باید به متحدان عرب سنی خود گوش دهد اما نباید در این دام بیفتد که به آنها اجازه دهد هر مشکلی را به ایران نسبت داده و این کشور را متهم کنند. شهروندان تعدادی از کشورهای خلیج فارس حامی بزرگ جنبش‌های جهادگرایی سنی بوده‌اند. در برخی موارد از قبیل حوثی‌ها در یمن، من فکر می‌کنم درباره دخالت ایران مبالغه شده و بیش از حد حرف زده شده است. وقتی (گزارش‌های) اطلاعاتی خودمان را می‌بینیم این درک به ما دست نمی‌دهد که ایران به گونه استراتژیک این طور فکر می‌کند که «بیایید حوثی‌ها را به سمت صنعا رهسپار کنیم». این بیشتر نشان‌دهنده ضعف حکومت در یمن بود.
اکنون آنها می‌خواهند از این موضوع استفاده کنند. خبرنگار نیویورک‌تایمز به عنوان سوال آخر از اوباما پرسید: شما بیشتر از هر رییس‌جمهور دیگر امریکا از سال ۱۳۵۷ تاکنون با مقامات ایرانی تعامل داشتید. این موضوع چه به شما آموخته است؟رییس‌جمهور امریکا گفت: «هنوز این موضوع را که به مقامات ایران اعتماد کنم به من نیاموخته است، اگرچه فکر می‌کنم جان کری در تعاملاتش با وزیر خارجه ظریف آموخته است که وقتی شما یک توافق را به پیش می‌برید و آنها به نظر میرسد که آن را دنبال می‌کنند، شاید فکر کنید اینجا یا آنجا راه گریزی وجود داشته باشد و به همین دلیل است که شما باید این مسائل (راه گریز) را حل کنید.
اما این فکر که به محض آنکه شما چیزی را روی کاغذ نوشتید و آنها آن را نادیده می‌گیرند، این چیزی نبود که ما در این دو سال توافق موقت شاهد آن باشیم. یک خویشتنداری وجود دارد که آنها حس می‌کنند وقتی توافقی دارند و سندی دارند باید به آن متعهد مانده و از آن تبعیت کنند. من فکر می‌کنم ما این موضوع را یاد گرفتیم.»
گام بعدی آمریکا: متقاعد کردن اسراییل
پروسه متقاعد کردن رژیم صهیونیستی در دولت باراک اوباما آغاز شده است. در حالی که جان کری در نطق پس از حصول توافق با ایران در محل سازمان ملل در وین گفت که واشنگتن توانسته است در نشست کمپ دیوید با اعراب در خصوص این توافق و تبعات آن به اشترک نظر قابل قبول دست پیدا کند، به نظر میرسد که نتانیاهو هنوز سود سیاسی و نظامی خود را در اشتباه قرن خواندن این توافق می‌خواند. باراک اوباما پس از حصول توافق هسته‌ای با ایران در وین در تماس تلفنی با نتانیاهو درباره توافق هسته‌ای به وی اطمینان داد. اوباما در این گفت‌وگو به نتانیاهو گفته است که برنامه جامع اقدام مشترک درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان خواهد داد و به‌طور قابل راستی‌آزمایی مانع از دستیابی ایران به ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای می‌شود.
اوباما همچنین در این گفت‌وگو به نخست وزیر رژیم صهیونیستی درباره تعهد امریکا به امنیت اسراییل اطمینان داده و گفته است که این توافق اساسا برای کم‌کردن قدرت هسته‌ای ایران ایجاد شده است. اوباما در بخش‌هایی از این گفت‌وگو به بی‌بی گفت: ما همچنان آماده و متعهد به حفظ امنیت دوستان و متحدان‌مان در منطقه خاورمیانه شامل اسراییل و مقابله با هرگونه تجاوز، تضمین آزادی دریانوردی در منطقه خلیج (فارس) و جلوگیری از نفوذ ایرانی‌ها هستیم. ما هنوز آماده‌ایم تا در صورت نیاز از گزینه نظامی استفاده کنیم.
همزمان با مهیا شدن کنگره امریکا برای بررسی توافق جامع هسته‌ای با ایران، اشتون کارتر، وزیر دفاع امریکا برای گفت‌وگو با مقامات رژیم صهیونیستی درباره مذاکرات هسته‌ای ایران به سرزمین‌های اشغالی می‌رود. پس از حصول توافق هسته‌ای در وین، وزیر دفاع امریکا در بیانیه‌ای که به مناسب پایان مذاکرات هسته‌ای صادر کرده، به متحدان منطقه‌ای واشنگتن اطمینان داده است که در صورت لزوم، واشنگتن حاضر است از گزینه نظامی در برابر ایران استفاده کند.