* با چه سازوکار حقوقی‌ای در وین پرونده هسته‌ای ایران به نتیجه رسید؟
** در هنگام بررسی پرونده هسته‌ای ایران چند مساله وجود داشت. ایران دارای فعالیت هسته‌ای بود و حتی چرخه هسته‌ای خود را از سال‌ها پیش تکمیل کرده بود. دنیا نیز به دلایلی تحریم‌های مختلفی را علیه ایران در شورای امنیت به تصویب رسانده بود. ایران در زمان دولت گذشته نیز مذاکراتی را با طرف غربی انجام داده بود اما با روی کارآمدن دولت تدبیر و امید شیوه جدیدی از مذاکرات با غرب آغاز شد و بعد از مذاکرات طولانی، طرف ایرانی متعهد شد فعالیت‌های هسته‌ای خود را تحت شرایط خاص که در حین مذاکرات به دست آمده بود تعریف و ادامه دهد تا از نظر جامعه جهانی فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز تلقی شود و ایران نیز سانتریفیوژها، فناوری و چرخه کامل سوخت هسته‌ای داشته باشد. البته ایران در طول 12 سال اخیر بر حق خود تاکید فراوانی داشت. از طرف دیگر نمایندگان جامعه جهانی نیز متعهد شدند در برابر تعهدات ایران تحریم‌هایی که قبلاً علیه ایران در شورای امنیت و در مجالس داخلی خود به تصویب رسانده بودند را لغو کنند.
* شیوه لغو تحریم‌ها بعد از تصویب شورای امنیت چگونه خواهد بود؟
** شیوه برداشته شدن تحریم‌ها در هرکشوری متفاوت از کشورهای دیگر است. نظام تحریم‌های ایران به گونه‌ای است که تحریم‌های متفاوتی در لایه‌های گوناگون علیه ایران وضع شده است. دسته‌ای از تحریم‌ها از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد وضع شده و دسته‌ای دیگر از سوی کنگره آمریکا، اتحادیه اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا وضع شده است. بعد ازچانه‌زنی‌های زیادی که در طول حدود دو سال اخیر بین ایران و نمایندگان 1+5 رخ داد، بالاخره در وین طرفین توانستند به یک فهم و اراده مشترک رسیده و به اختلافات خود پایان دهند و به یک متن مشترک برسند. امضای این توافق و همچنین نخستین دستور برای اجرا شدن آن در شورای امنیت سازمان ملل متحد اتفاق افتاد و مراحل بعدی به تصویب مجالس داخلی کشورها بستگی دارد.
در ایران براساس قانون اساسی هرگونه توافقنامه بین‌المللی باید به تصویب مجلس برسد که البته یک راه میان‌بر هم برای به تصویب رسیدن این توافق از سوی مجلس ابداع شد و طرحی تحت عنوان الزام دولت به حفظ دستاورد‌های هسته‌ای تصویب شده است که این طرح به تایید شورای نگهبان قانون اساسی رسید و به قانون تبدیل شد و براساس این طرح هر توافقی در شورای عالی امنیت ملی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و عملا این شورا توافقنامه را تصویب یا رد خواهد کرد. از قبل نیز پرونده هسته‌ای بر اساس مصوبات این شورا پیگیری می‌شد. در واقع مجلس براساس این طرح تایید توافقنامه را به شورای امنیت ملی منتقل کرده است. در نتیجه از نظر من با وضع این قانون تصویب این موافقتنامه نیازی به تایید مجلس ندارد. کما اینکه اخیراً قرار شده است کمیسیونی در مجلس شورای اسلامی تشکیل شود که بر اجرای توافقنامه نظارت داشته باشد یعنی عملاً دیگر توافقنامه به مجلس نرفته بلکه در شورای عالی امنیت ملی تصویب یا رد خواهد شد.
از طرف دیگر اتحادیه اروپا بعد از اینکه قطعنامه در شورای امنیت تصویب شد و شش قطعنامه قبلی طی یک قطعنامه لغو شد، تشکیل جلسه داد و توافق را تایید کرد. توافقنامه طی یک قطعنامه شورای امنیتی به تصویب رسید و شورای امنیت نیز طی این سازوکار حقوقی عملاً تحریم‌ها را لغو کرد. از طرف دیگر بخشی از تحریم‌ها با امضا و اختیار رئیس‌جمهور ایالات متحده به تصویب رسید و رئیس‌جمهور آمریکا این اختیار را دارد تا تحریم‌هایی که خود و رؤسای جمهور قبلی علیه ایران وضع کرده‌اند را بدون نیازبه دخالت کنگره لغو کنند. همچنین رئیس‌جمهور آمریکا طی موافقتنامه‌ای با برخی از کشورها از آنها خواسته بود که خرید نفت و مبادلات اقتصادی خود را با ایران کاهش و رفته‌رفته قطع کنند. این دسته ازتحریم‌ها نیز با اختیار و امضای رئیس‌جمهور آمریکا لغو خواهد شد.
* کنگره آمریکا همواره مخالف مذاکره با ایران و لغو تحریم‌ها بوده است. در چنین شرایطی تحریم‌های کنگره چگونه لغو خواهد شد؟
** بخش قابل توجهی ازتحریم‌ها از سوی کنگره آمریکا وضع شده است و اگر کنگره آمریکا توافقنامه وین را تایید نکند فقط آن تعداد از تحریم‌هایی که کنگره آمریکا به تصویب رسانده است مشمول عدم تایید کنگره خواهد شد و از 38 قطعنامه‌ای که از سوی اتحادیه اروپا، شورای امنیت سازمان ملل و رئیس‌جمهور آمریکا تصویب شده، آن بخش از تحریم‌ها که از سوی کنگره آمریکا علیه ایران وضع شده در فرض عدم توافق کنگره باقی خواهند ماند و از 38 قطعنامه حدود 7 تا8 قطعنامه باقی خواهد ماند.
* رایزنی اخیر وزرای دولت فدرال آمریکا با کمیسیون روابط خارجی این کشور در جهت کسب رضایت مخالفان توافق در کنگره آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
** چند روز پیش سه وزیر از وزرای دولت اوباما یعنی وزیر امور خارجه، وزیر دارایی و وزیر انرژی آمریکا به کمیسیون روابط خارجی سنای آمریکا مراجعه کرده تا درباره توافقنامه وین با اعضای این کمیسیون رایزنی کنند. جالب اینکه تا دو سال پیش رئیس این کمیسیون آقای جان کری بود. در این کمیسیون نوزده نفر از سناتورها عضویت دارند که سه وزیر، دولت اوباما را برای توافق وین به چالش کشیده‌اند. دسته‌ای ازاین افراد دموکرات و تعداد دیگری از این افراد جمهوریخواه بودند. کنگره آمریکا متشکل از نمایندگان مجلس سنا و مجلس نمایندگان است. اگر مخالفان دو سوم آرا را داشته باشد دیگر رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند تصمیم آنها را با اختیارات قانونی خود وتو کند؛ یعنی هر مصوبه‌ای که از تصویب سنا یا کنگره بگذرد و آرای دو سوم اعضا را داشته باشد رئیس‌جمهور در برابر آن مصوبه خلع سلاح خواهد شد. باید در نظر داشت که تعداد نمایندگان سنای آمریکا صد نفر است که اگر دو سوم از تعداد نمایندگان سنا رای منفی به این مصوبه بدهند تحریم‌های کنگره بلااثر می‌شود.
* جمهوریخواهان در کنگره در اکثریت قرار دارند و دموکرات‌ها و حامیان اوباما در اقلیت هستند. با این وضعیت ممکن است توافق در کنگره تایید شود؟
** جمهوریخواهان از نظر تعداد آرا دو رای بیش از دموکرات‌ها دارند، یعنی اگر همه جمهوریخواهان رای منفی به این طرح بدهند 52 رای منفی به توافقنامه داده‌اند، از طرف دیگر مشخص نیست که دموکرات‌ها قصد داشته باشند که به توافق رای منفی دهند، زیرا رای آوردن این توافق برای آنها جنبه حیثیتی دارد. از طرف دیگر تعداد زیادی ازجمهوریخواهان اعلام کرده‌اند باید توافقنامه و ضمایم آن را مورد مطالعه قراردهیم. سپس نظر و رای خود را اعلام کنند یعنی از الان این احتمال وجود دارد که برخی از جمهوریخواهان هم رای منفی به توافق ندهند. واقعیت این است که هیات‌های مذاکره‌کننده در وین کاملاً حقوقی عمل کرده‌اند.
کارشناسان حقوقی توانمندی در وین بر روی پرونده هسته‌ای کار کرده‌اند که اشراف کامل بر حقوق بین‌الملل داشتند و با ظرافت نحوه رد کردن قطعنامه‌های شورای امنیت در یک قطعنامه جدید را پیاده‌سازی کردند یعنی با یک قطعنامه جدید کل قطعنامه‌های گذشته را بلااثر کردند. همچنین توافقنامه را در شورای امنیت به تصویب رساندند تا مصوبات شورای امنیت به عنوان معاهدات بین‌المللی به تصویب برسد. معاهدات بین‌المللی برای کشورها در حکم قانون داخلی است که نتوانند نسبت به تعهداتی که دولتشان داده‌اند در مجالس داخلی خود عملی را بر خلاف معاهدات بین‌المللی انجام دهند که تعهدات بلااثر شود. به عبارت دیگر توافقنامه ژنو دیگر توافقنامه ژنو نیست در واقع توافقنامه ژنو تبدیل به یک قطعنامه شورای امنیت در شورای امنیت سازمان ملل شده است و اگر دقت کرده باشیم این ظرافت یکی از ظریف‌ترین کارهایی بود که آن هیات‌های کارشناسی حقوقی انجام دادند.
* پیشنهاد قطعنامه شورای‌امنیت سازمان ملل متحد چگونه ارائه شد؟
** پیشنهاد این قطعنامه از سوی مذاکره‌کنندگان آمریکایی داده شد یعنی تهیه متن اولیه قطعنامه شورای امنیت که برابر این قطعنامه توافقنامه وین جنبه بین‌المللی پیدا کرد توسط آمریکا بود و عملاً سنا و کنگره آمریکا دیگر نمی‌توانند سندی که وزیر امور خارجه آمریکا آن را امضا کرده را نادیده بگیرند.
* اگرکنگره آمریکا به این توافقنامه رای ندهد آنگاه وضعیت لغو تحریم‌ها چگونه خواهد شد؟
** اگر فرض را بر عدم رای کنگره بگذاریم و درکنگره آمریکا دو سوم اعضای کنگره و دو سوم اعضای مجلس نمایندگان که تشکیل‌دهنده کنگره هستند به توافقنامه ژنو رای منفی دادند از نظرحقوقی دیگرتوافقنامه‌ای نداریم؛ یعنی دیگر توافقنامه ژنو وجود ندارد. اگر به جلسه سه وزیر اوباما با اعضای کمسیون سیاست خارجه ایالات متحده دقت کنید آنها اصرار داشتند که از لفظ توافقنامه وین استفاده نکنند و در کلام خود از قطعنامه شورای امنیت استفاده می‌کردند. اگر به گذشته و تاریخ آمریکا رجوع کنیم مسبوق به سابقه نیست که دولت آمریکا تهعد بین‌المللی داده باشد و امضای آن پای توافقنامه جهانی یا قطعنامه شورای امنیت باشد و آن قطعنامه توسط مجلس نمایندگان تصویب شده و سنا یا کنگره آن را رد کرده باشد. لذا احتمال تایید توافقنامه در کنگره آمریکا بیش عدم توافق است.
* چه میزان احتمال می‌دهید جایزه صلح نوبل به ظریف داده شود؟
** این جایزه به کسانی داده می‌شود که در جهت صلح و امنیت جهانی یا حفظ حقوق شهروندی تلاش کرده باشند، به عنوان مثال سال گذشته جایزه صلح نوبل به یک دختر بچه 14 ساله پاکستانی داده شد. این دختر در اوج فعالیت‌های طالبان به دنبال این بود که تمامی کودکان هم سن و سال وی بتوانند درس بخوانند که در حین تلاش برای این امر به سر این دختر بچه تیر اصابت کرد و خوشبختانه با درمان در خارج از پاکستان زنده ماند و به خاطر تلاش‌های خود جایزه صلح نوبل را دریافت کرد. آقای اوباما نیز در سال اولی که رئیس جمهور آمریکا شد به خاطر اقداماتی که در دوره سناتوری و قبل از سناتوری در جهت بیمه افراد نیازمند در شیکاگو انجام داده بود این جایزه را دریافت کرد یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و البرادعی جایزه صلح نوبل گرفتند. واقعیت این است که بسیاری از حقوقدانان و از جمله بنده، بعد از توافقنامه ژنو اعلام کردیم که باید به آقای ظریف به خاطر اقداماتش جایزه صلح نوبل داده شود و در شبی که توافقنامه امضا شد دبیر کمیته اعطای صلح نوبل در نروژ اعلام کرد که کار این کمیته امسال برای اعطای جایزه صلح نوبل آسان‌تر شده است لذا به نظر می‌رسد که این جایزه قطعاً به آقای ظریف داده خواهد شد؛ زیرا یک نفر در برابر شش کشور و با توجه به سابقه طولانی اختلاف ایران و غرب با آنها مذاکره کرد و منافع ملی کشور را حفظ کرد و در جهت صلح جهانی نیز حرکت کرد. لذا قطعاً به آقای ظریف جایزه صلح نوبل داده خواهد شد. این جایزه یا مشترک به آقای کری و ظریف یا به صورت مستقل داده می‌شود.