گروه دیپلماسی - پس از دیپلماسی هسته‌ای نوبت تمام قد به دیپلماسی منطقه‌ای رسیده است. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان پس از مذاکرات هسته‌ای در وین و بازگشت به تهران، نخستین کارت خروج را خرج کشورهای همسایه و عربی منطقه کرد. در شرایطی که تهران در سه هفته گذشته میزبان مقام‌های ارشد اروپا بود و ترافیک دیپلماتیک از سوی چهره‌های مطرح در قاره سبز نگاه‌ها را به سمت تهران معطوف داشته بود، محمد جواد ظریف دست به قلم شد و با انتشار یادداشتی در چند رسانه عربی همزمان با سفر جان کری به قاهره و دوحه خطاب به دولت‌ها و ملت‌های عرب گفت: الجار ثم‌الدار (اول همسایه، بعد خانه). در روزی که وزیر امور خارجه ایتالیا به تهران سفر کرده است، همزمان ایران میزبان نماینده رییس‌جمهور روسیه در امور خاورمیانه و همچنین وزیر امور خارجه سوریه بود تا توازن در رفت و آمدهای دیپلماتیک رعایت شده باشد. اگر در دو سال نخست روی کار آمدن دولتی متفاوت در ایران به تبع پرونده هسته‌ای و محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی که تحریم‌های شورای امنیت برای تهران ایجاد کرده بود، بیشتر دیدارهای وزیر امور خارجه ایران منوط به رایزنی‌های هسته‌ای با وزرای امور خارجه کشورهای اروپایی، روسیه، چین و امریکا بود با حل پرونده هسته‌ای و رسیدن به توافق نهایی در وین راه‌ها برای گشوده‌شدن بابی در راستای فعال‌شدن دیپلماسی منطقه‌ای ایران هم هموارتر شده است.
محمد جواد ظریف چه در گفتار، چه در نوشتار و چه در کردار پس از توافق هسته‌ای به کشورهای منطقه اطمینان خاطر داد که توافق هسته‌ای میان ایران و ١+٥ نه تهدیدی برای قدرت کشوری در منطقه است بلکه فرصتی برای خلق همکاری‌های بیشتر چه در حوزه هسته‌ای و چه در حوزه سیاسی خواهد بود. همزمان جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده هم در دوحه در جریان دیدار با همتاهای خود از شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس تاکید کرد که توافق هسته‌ای بهترین راه برای پایان دادن به پرونده هسته‌ای ایران با قدمت ١٢ سال مذاکره برای مذاکره و نه مذاکره برای توافق بود. توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی در روزهایی از تاریخ سیاسی و امنیتی خاورمیانه شکل گرفت که کشورهای عضو این منطقه بیش از هر زمان دیگری به حاشیه راندن اختلاف‌ها و همراهی‌های استراتژیک برای دفع خطرهای مشترک نیاز دارند. در چنین فضایی نیاز به این همکاری بود که جان کری با همتاهای خود از کشورهای روسیه و عربستان در دوحه دیدار کرد و گفته شد که سوژه بحث مهار بحران در سوریه بوده است.
کمتر از ٢٤ ساعت پس از این دیدار در ریاض بود که میخاییل باگدانف، نماینده پوتین در امور خاورمیانه به تهران آمد تا روایت‌های شنیده شده توسط سرگئی لاوروف در دیدار با کری در دوحه را به گوش ایرانی‌ها برساند. حضور همزمان ولید معلم، وزیر امور خارجه سوریه در تهران با باگدانف این گمانه‌زنی را تقویت کرد که ایران به کانون فعالیت‌های دیپلماتیک برای حل هرچه سریع‌تر بحران سوریه بدل شده است. شامگاه سه شنبه در حالی که نمایندگان دولت‌های سوریه و روسیه در تهران بودند، حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی و آفریقای وزیر امور خارجه در گفت‌وگویی تلفنی با برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری از اقدام‌های در راه وزارت امور خارجه ایران برای تقویت دیپلماسی منطقه‌ای و طرح به روز شده ایران برای سوریه گفت.
توافق هسته‌ای نشان داد مذاکره کارآمدتر از جنگ است
حسین امیرعبداللهیان با اشاره به سفر هفته گذشته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به منطقه افزود: این سفر هم رویکرد به همسایگان حوزه خلیج فارس را در برداشت و هم سفر به عراق به عنوان یکی از متحدان اصلی ما. در سفرهایی که طراحی شده است، هم از کشورهای مقابل از جمله وزرای خارجه اروپا به تهران سفر کردند و همزمان سفر وزیرخارجه سوریه و معاون وزیرخارجه روسیه و نماینده پوتین در امور خاورمیانه را به کشورمان داشتیم. انجام توافق هسته‌ای در دوره‌ای که برخی کشورها و بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای توسل به زور را مد نظر خود قرار داده بودند نشان داد که مذاکرات دیپلماتیک در عرصه روابط بین‌الملل می‌تواند کارآمد باشد.
معاون عربی و آفریقای وزیر امور خارجه درباره دیدارهای اخیر خود با وزیرخارجه سوریه و نماینده پوتین و انتشار اخباری درباره طرح به روز شده جمهوری اسلامی ایران درباره حل بحران سوریه گفت: ایران از ابتدا معتقد بود که بحران‌های منطقه از جمله یمن، بحرین، سوریه و مصر صرفا راهکار سیاسی دارد. جمهوری اسلامی ایران چه در موضوع بحران سوریه و چه در موضوع تجاوز نظامی و خطای راهبردی عربستان در حمله به یمن، طرح سیاسی را ارایه کرد و طبیعی است در مقطع کنونی این طرح‌ها باید به‌روزرسانی شوند.
علت آن این است که طرف‌های مقابل تلاش می‌کنند در منطقه امتیاز بگیرند و برای ما و متحدان ما چالش ایجاد کنند و روابط ما با کشورهای همسایه را به چالش بکشند. امیر عبداللهیان با اشاره به اینکه هفته گذشته نخستین سفر منطقه‌ای آقای ظریف پس از توافق هسته‌ای انجام شد، گفت: در آستانه این سفر به یک‌باره وزارت کشور بحرین ادعای کذبی را مطرح کرد تا سفر را تحت تاثیر خود قرار دهد. برخی کشورهای خارجی و کشورهای منطقه که درخصوص واقعیت‌های موجود در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران رفتار سازنده‌ای را از خود بروز ندادند در پشت این جریانات قرار دارند. امیر عبداللهیان در پاسخ به این پرسش که آیا دور دوم سفرهای منطقه‌ای آقای ظریف هم برنامه‌ریزی شده است؟ گفت: بله، در روزهای آینده مرحله دوم این سفر به برخی کشورهای همسایه انجام خواهد شد که جزییات آن را سخنگوی وزارت خارجه در روزهای آینده اعلام خواهد کرد. معاون عربی و آفریقای وزیر امور خارجه درباره طرح به روزرسانی شده ایران درباره سوریه گفت: با مقامات سوریه باید جزییات بیشتر این طرح مورد بررسی قرار گیرد اما نکته مهم این است که تمرکز بر راهکار سیاسی و حمایت از متحدان منطقه‌ای به موازات همکاری همه‌جانبه با همسایگان و کشورهای منطقه در دستور کار جدی دستگاه دیپلماسی قرار دارد.
ظریف: همه کشورها منافع جمعی را بر منافع محدود خود ارجح بدانند
ولید المعلم که بعدازظهر روز سه‌شنبه برای دیدار و گفت‌وگو با محمدجواد ظریف همتای ایرانی خود و دیگر مقامات کشورمان وارد تهران شد، ظهر روز گذشته در محل وزارت امور خارجه با رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص آخرین روند تحولات سوریه و اوضاع منطقه به گفت‌وگو پرداخت. در این دیدار دکتر ظریف با اشاره به ضرورت گسترش تلاش‌های دیپلماتیک برای حل و فصل بحران‌های جاری تصریح کرد: اراده محکم ایران در پایان دادن به بحران غیرضروری هسته‌ای و مسیر طی شده در موضوع پرونده هسته‌ای نشانگر قدرت منطق و گفت‌وگو در مقابل تحریم و تهدید بود. وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به ایستادگی دولت و مردم سوریه در برابر گروه‌های تروریستی و تکفیری، مواضع تهران را مبنی بر اینکه راهکار سیاسی و دیپلماسی به عنوان تنها راهکار حل بحران سوریه است، مورد تاکید قرار داد.
وزیر امور خارجه کشورمان با تاکید بر اهمیت گفت‌وگو و همکاری‌های منطقه‌ای برای از میان بردن عوامل ناامنی و بی‌ثباتی اظهار داشت: نقش‌آفرینی و مشارکت فعال و مسوولانه کشورهای منطقه، زمینه لازم برای رفع تهدید اصلی منطقه که رژیم صهیونیستی است و بیشترین نفع را از گسترش تروریسم برده است فراهم می‌کند. ایشان در این مذاکرات توافق هسته‌ای را همسو با منافع و ثبات و امنیت منطقه توصیف کرده و با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری پس از توافق هسته‌ای اظهار داشت: مواضع صریح و اصولی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مقاومت از عوامل مهم اقتدار سیاست خارجی ما است.
دکتر ظریف همچنین محور مقاومت و مبارزه با افراط و تروریسم را در خدمت منافع و امنیت منطقه توصیف کردند. وزیر امور خارجه کشورمان خاطرنشان ساخت: مبارزه با افراطی‌گری و تروریسم به نفع همه است و برای تامین ثبات و امنیت در منطقه باید همه کشورها منافع جمعی و منطقه‌ای را بر منافع محدود خود ارجح بدانند. در این دیدار ولید معلم هم با تبریک توافق هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و با اشاره به حمایت و استقبال کشورهای مختلف جهان و همچنین مقاومت و حامیان مقاومت، این توافق را نشانه و ثمره درایت و مقاومت رهبری، دولت و ملت ایران خواند.
وی با استراتژیک خواندن روابط ایران و سوریه مناسبات دو کشور را مستحکم و خدشه‌ناپذیر خوانـد و از حمایت‌های معنوی و مواضع روشن و محکم ایران در مبارزه مردم و دولت سوریه علیه تروریسم و نیروهای حامی آنان تقدیر کرد. ولید معلم در این مذاکرات گزارشی از آخرین تحولات میدانی در سوریه و پیروزی‌های ارتش و مقاومت در برابر تروریست‌های تکفیری ارایه و با اظهار اینکه دولت سوریه همواره با مخالفان غیرمسلح که به حفظ یکپارچگی کشور علاقه‌مند هستند گفت‌وگو کرده است، دیدگاه‌های رییس‌جمهوری سوریه را تشریح کرد. وزیر امور خارجه سوریه در این مذاکرات دستیابی به راه‌حل پایدار و برقراری صلح و امنیت را منوط به تغییر رویکرد برخی کشورها در حمایت از تروریسم و مقابله واقعی و به دور از تبلیغات با داعش و سایر گروه‌های تکفیری دانست.
ولید معلم: هر ابتکاری برای حل بحران سوریه باید با هماهنگی دمشق باشد
پیش از این دیدار ولید معلم در روز سه‌شنبه با حسین امیر عبداللهیان، معاون وزیر خارجه کشورمان گفت‌وگو کرد. گفت‌وگویی که گفته می‌شود محوریت آن با بحث در خصوص طرح چهار ماده‌ای ایران برای پایان دادن به بحران در سوریه بوده است. همزمان با این دیدارها در تهران با محوریت سوریه، روزنامه الوطن سوریه در گزارشی تاکید کرد که هرگونه ابتکاری برای حل بحران 4/5 ساله سوریه به هماهنگی با رهبران و مسوولان سوریه منوط است و این مساله زمانی رخ می‌دهد که تهران ابتکار تعدیل شده خود را اعلام کرده است. بنا به این گزارش وزیر خارجه سوریه در خصوص دیدار با امیرعبداللهیان گفت: «در مورد موضوعاتی که نیازمند تلاش مشترک است، بحث کردیم و نقطه‌نظرات در مورد مسائل مورد بحث مشترک بود.
هر ابتکاری باید در هماهنگی با رهبری و مسوولان سوریه هماهنگ شود». از سوی دیگر «عبداللهیان» نیز در مقام تایید سخنان ولید معلم گفته است: هر گونه ابتکاری از جانب ایران در رابطه با بحران سوریه در هماهنگی و مشورت کامل با مسوولان سوریه پیش خواهد رفت تا زمانی که این تلاش‌ها و گفت‌وگوها به اتمام رسیده و به اطلاع مردم و دبیرکل سازمان ملل برسد. این ابتکار به نفع سوریه است و نظر مردم سوریه و تمام جریان‌های موثر در این کشور را منعکس می‌کند. ولید معلم در مدت زمان حضور در تهران علاوه بر دیدار با امیرعبداللهیان با «میخاییل بوگدانوف» نماینده رییس‌جمهور روسیه و معاون وزیر خارجه این کشور نیز دیدار کرد.
ایران طرح سوری خود را به سازمان ملل ارایه می‌کند
از ابتدای آغاز بحران در سوریه، ایران بر حل این پرونده با توسل به دیپلماسی به جای سیاست تقویت شبه نظامی‌گری علیه دولت مرکزی که از سوی برخی کشورهای منطقه‌ای و با حمایت برخی کشورهای فرامنطقه‌ای در سوریه اجرا شده بود، تاکید کرده است. در روزهایی که پرسش‌های بسیاری در خصوص محتوای طرح چهارماده‌ای ایران برای پایان دادن به بحران در سوریه مطرح می‌شود، روز گذشته «حسین امیرعبداللهیان» در گفت‌وگوی تلفنی با خبرنگار شبکه «المیادین» اعلام کرد که طرح ابتکاری به‌روزشده ایران درباره سوریه به دبیرکل سازمان ملل ارایه خواهد شد. وی با اشاره به اینکه جزییات منتشر شده درباره این طرح در رسانه‌ها صرفا گمانه‌زنی است، گفت: طرح ابتکاری مذکور پس از رایزنی‌های دقیق میان تهران و دمشق اعلام و به دبیرکل سازمان ملل ارایه خواهد شد. پیش از این شبکه المیادین به نقل از یک مقام بلندپایه ایرانی جزییات طرح تعدیل شده تهران برای حل بحران سوریه منتشر کرد و نوشت که این طرح شامل چهار بند است که عبارتند از: ضرورت آتش‌بس و توقف فوری جنگ در سوریه، تشکیل دولت وحدت ملی در سوریه، اصلاح قانون اساسی بر مبنای توافق و اطمینان بخشیدن به طایفه‌های مختلف در سوریه و برگزاری انتخابات در سوریه تحت نظارت جامعه بین‌الملل.
توافق ایران و روسیه برای مبارزه با تروریسم
مواضع روسیه و ایران از آغاز بحران در سوریه به هم نزدیک‌تر از مواضع ایران با کشورهای عربی منطقه‌ای بوده است و با توجه به تطویل بحران در سوریه به نظر می‌رسد که غرب نیز به این حقیقت واقف شده که تنها راه‌حل بحران در سوریه در نظر گرفتن طرح‌های ایران و روسیه است. در چنین فضایی روسیه وارد فاز گفت‌وگو با امریکا و عربستان برای نزدیک‌تر کردن مواضع دو طرف به هم شده است و به نظر می‌رسد که در این میان روس‌ها تا حدودی نقش واسطه میان ایران و عربستان یا ایران و امریکا را برای انتقال نظرات هرکدام از بازیگران در این بحران هم بازی می‌کنند.
به دنبال سفر معاون وزیر خارجه روسیه به تهران و دیدارهای وی با همتای ایرانی خود، وزارت خارجه مسکو در بیانیه‌ای از توافق دو کشور برای «ایجاد یک جبهه گسترده مقابله با تروریسم» خبر داد. به گزارش رویترز، وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای با اشاره به دیدار بوگدانوف با امیرعبداللهیان اعلام کرد که دو کشور «از ایجاد یک جبهه گسترده ضد تروریسم حمایت کردند». وزارت خارجه روسیه همچنین با اشاره به دیدارهای اخیر سرگئی لاوروف با همتایان امریکایی و سعودی خود در دوحه قطر افزود که تشکیل این جبهه گسترده ضد تروریسم، «یکی از موضوعات اصلی» مذاکرات وزیر خارجه روسیه با وزرای خارجه امریکا و عربستان سعودی بود.