* آقای عراقچی در یک برنامه تلویزیونی گفته است «که اگر نمایندگان بگویند برخی مواد برجام را قبول داریم و برخی دیگر را نه به معنای رد توافق است و دیدگاه وزارت امور خارجه این است که به لحاظ منافع ملی کشور صلاح نیست برجام در مجلس به تصویب برسد.» نظر شما چیست؟
** صحبت درباره برجام بسیار پیچیده است به این دلیل که باید با زوایای مختلف به واکاوی این موضوع بپردازیم. از یک طرف در اصول قانون اساسی آمده است که توافقنامه باید به مجلس بیاید و در مجلس نسبت به آن رای گیری شود از طرف دیگر، آیا اصلا می‌توان برجام را توافقنامه دانست ؟ چون در مورد ماهیت برجام به عنوان «معاهده» و «برنامه» تردید وجود دارد. مسئله بعدی مفاد موجود در برنامه جامع اقدام مشترک مطرح است. مثل پذیرش داوطلبانه پروتکل الحاقی. که اگر بیاییم در مجلس برجام را به تصویب برسانیم در حقیقت پروتکل را هم پذیرفته‌ایم یعنی به صورت اتوماتیک آن هم پذیرفته می‌شود.
چون نمی توان بند بند برجام را وارسی کرد. به این علت که شش کشور دور هم جمع شدند حتی در تمام نقطه گذاری‌های برجام ماهها وقت صرف کردند، بنابراین با طرح‌ها و لوایحی که در مجلس مطرح می‌شود و نمایندگان می‌توانند در آنها دخل و تصرف کنند متفاوت است. به همین دلیل هم است که آقای عراقچی می‌گوید هرگونه دخل و تصرف، حذف و اضافه و فسخ کردن در بندی از آن به این معنا است که آن چیزی که مورد توافق است را دیگر نپذیرفته‌ایم و این کار، به معنای رد برجام است. لذا حرف ایشان درست است.
* آقای عراقچی در آن برنامه تلویزیونی اعلام کرد که برجام توافقنامه و معاهده نیست و یک برنامه است که به صورت داوطلبانه انجام می‌شود در این صورت مجلس چه نقشی در تایید و تصویب برجام دارد؟
** اگر حقوقدانان به این نقطه برسند که برجام توافقنامه نیست اصلا لزومی ندارد که به مجلس بیاید و نمایندگان آن را مورد بررسی قرار دهند اما اگر به این نقطه برسند که برجام توافقنامه و یک معاهده بین‌المللی است، در صورتی که بیاید به مجلس و تصویب شود باید گفت که بعضی بندها مثل پروتکل الحاقی را هم پذیرفته‌ایم. من از طرفداران توافق هستم و مذاکرات را برای نظام جمهوری اسلامی بسیار بسیار سودمند می‌دانم. برای همین من از بعد از توافق جامع، مدت‌ها فکر کردم و یک پیشنهادی را مطرح کرده‌ام و امیدوارم که این پیشنهاد باعث شود تا نه سیخ بسوزد و نه کباب یعنی هم مجلس دخیل باشد و هم تصویب مجلس منجر به پذیرفته شدن پروتکل نشود و هم دولت دستش برای اجرائی کردن برجام باز باشد.
پیشنهاد من پیرامون این موضوع است که ما طی طرح یا لایحه‌ای به دولت اجازه دهیم که به مدت شش ماه برجام را عملیاتی نماید. حالا یا ما این طرح را ارائه کنیم یا دولت چنین لایحه‌ای را تقدیم مجلس کند و ما در آن شش ماه به دولت اجازه عملیاتی کردن برجام را بدهیم. این پیشنهاد چه مزایایی دارد؟
اولا ما نیامده ایم متن برجام را تایید کنیم در حقیقت به دولت اجازه داده ایم چنین کاری را انجام دهد و در عین حال بندهایی را به این طرح یا لایحه وارد می‌کنیم که هر گاه دولت در طول این شش ماه قرائنی را دید که طرف مقابل از توافق عدول کرده است بلافاصله آن را لغو نماید یعنی دو اختیار به دولت بدهیم و هم چنین از دولت بخواهیم که هر سه ماهی یک بار روند اجرای برجام را به مجلس ارائه دهد.
در حقیقت ما با انجام این کار اولا متن برجام را تبدیل به قانون نکرده‌ایم، ثانیا ما به دولت این اجازه را داده‌ایم تا آن را عملیاتی کند یعنی در آینده هم دولت‌ها نمی‌توانند سوءاستفاده کنند به استناد اینکه در مجلس نهم برجام مورد قبول نظر مجلس نبوده است. چراکه نظر مجلس اخذ شده است و آن قسمتی هم که مربوط به گزارش دهی هر سه ماهه دولت است هم باعث ارتباط مستمر مجلس با دولت است و از نزدیک، ناظر بر چگونگی عملکرد دولت است. بنابراین شاید این پیشنهاد بتواند برای بخش اعظمی از مشکلات و پیچیدگی‌هایی که اکنون بین مجلس و دولت در رابطه با برجام ایجاد شده است، یک راه‌حل میانه باشد. یک راه‌حلی باشد که هم به جایگاه نظارتی مجلس خدشه‌ای وارد نشود و هم دولت دستش باز باشد و هم اگر زمانی مجلس به این نتیجه رسید که برجام برخلاف منافع ملی ماست وارد عمل شود.
بنابراین برجام تصویب نمی‌شود و تنها آن لایحه یا طرحی که به دولت برای اجرای برجام اجازه می‌دهد، تایید می‌شود نه خود برجام و در عین حال یک بازه زمانی گذاشته می‌شود و چنانچه بعد از شش ماه لازم شد می‌توانیم آن را برای شش ماه بعد تمدید نماییم. یعنی تا هر زمانی که لازم شد آن را شش ماه شش ماه تمدید کنیم.
بهتر است در نظر بگیریم که قطعنامه سازمان ملل به گونه‌ای است که هر کشوری آن را لغو کند یک هزینه بسیار سنگین باید بپردازد چه آمریکا باشد چه اروپا باشد و چه ما باشیم و در عین حال یک موضوع بسیار مهم این است که آمریکا و اسرائیل در طول چند سال گذشته سعی کرده بودند که با تبلیغات وسیع ایران هراسی را در دنیا جا بیندازند و بگویند ایران خواهان ساخت بمب اتم است اما کاری که آقای روحانی در این دو سال کرد در حقیقت این حربه تبلیغاتی را از دشمنانمان گرفت و توپ را در زمین مقابل انداخت یعنی الان تمام مردم دنیا بر این باورند که جمهوری اسلامی ایران صلح طلب است و با یک منطق پای میز مذاکره نشسته است.
اگر اکنون بیاییم و به این قطعنامه سازمان ملل «نه» بگوییم مجددا این توپی که اکنون در زمین آنها است به زمین ما می‌افتد و صهیونیست‌ها دوباره در بوق و کرنا می‌کنند که ما از سال‌ها قبل اعلام کرده بودیم که ایرانیان هنجارپذیر نیستند و اکنون خودشان بازی را به هم زدند. این موضوعات بسیار حائز اهمیت است و منافع ملی‌مان به نقطه نقطه آن گره خورده است. هدف اصلی بعضی از مخالفین این است که دولت در این قضیه شکست بخورد و توافق امضا نشود این موضوع کاملا نافی منافع ملی است. کاری به این ندارند که برجام چیست و چه ماهیتی دارد.
عینک آنها، عینک جناحی است و اگر آقایان ظریف، صالحی، عراقچی، تخت روانچی و 50 نفر هم همانند آنها دارای استدلال‌های متقن باشند آنها رضایت نخواهند داد و راضی نمی‌شوند.
در همین دو سال گذشته، یکی از آنها تغییر نظر نداده است و قطعا در چند ماه باقی مانده به انتخابات مجلس فشارهایشان را بیشتر می‌کنند.
* این پیشنهاد را چه زمانی به مجلس ارائه می‌کنید؟
** واقعیت این است که شما اولین نفری هستید که پیشنهاد من را شنیده‌اید. یکشنبه هفته آینده که جلسه علنی مجلس برگزار شود این پیشنهاد را اعلام خواهم کرد. ممکن است از اینی که هست هم پخته‌تر شود اما به‌طور کلی بر این باورم که پیشنهاد بسیار خوبی است.
بسیاری معتقدند که برجام به رای گذاشته شود و مترصد این هستند که برجام رای نیاورد اما این طرحی را که من عرض کردم باعث می‌شود تا برجام به رای گذاشته نشود و با کاری که شورای عالی امنیت ملی در زمینه برجام انجام می‌دهد به طور کامل سنخیت دارد.
* مسئله‌ای که اکنون وجود دارد این است که دولت به طور کامل مخالف بررسی «توافقنامه» یا «برنامه» در مجلس است دلیل این نگرانی و مخالفت دولت چیست؟
** نگرانی و مخالفت دولت را می‌توان اینگونه تفسیر کرد که نصف به علاوه یک مجلس نقش تصویب کننده دارد و معمولا 210 نفر در مجلس حضور دارند یعنی 80 نفر در مجلس حاضر نیستند اینها یا در ماموریت هستند یا به حوزه‌های انتخابیه‌شان سرکشی می‌کنند یا در کنار وزرا هستند و به طور کلی در لحظات رای‌گیری در صحن حضور ندارند شما تصور کنید که اگر ما 210 نفر نماینده حاضر در مجلس داشته باشیم 106 نفر اگر رای مثبت یا منفی دهند آن لایحه تصویب یا رد می‌شود. در خیلی از موارد تنها یک رای تعیین کننده بوده است درست مثل زمان اخذ رای اعتماد به دکتر نجفی وزیر پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش.
در آن زمان شاهد آن بودیم که ایشان تنها به یک رای نیاز داشت تا وزیر شود. ما با بسیاری از موارد برخورد کرده‌ایم که تنها یک رای تعیین کننده تصویب و یا رای مثبت و منفی به یک مورد بوده است. در خصوص تصویب برجام در مجلس نیز اینگونه است زمانی که هفتاد- هشتاد نفر در مجلس حاضر نباشند یک رای می‌تواند سرنوشت یک موضوع بسیار مهم را رقم بزند شاید از آن هشتاد نفر غایب، 50 نفر موافق آن توافقنامه باشند. از طرف دیگر، گروهی در مجلس حضور دارند که براساس دیدگاه جناحی‌شان به شدت مخالف برجام هستند و گروهی در مجلس حضور دارند که برعکس آنها به شدت موافق برجام هستند.
این دو گروه هر کدام می‌توانند تاثیرات خاص خود را بگذارند. دولت بعد از 20 ماه تلاش و فعالیت بسیار سنگین گاها تمام تلاش‌هایش نقش بر آب می‌شود چراکه به خاطر عدم حضور عده‌ای متن برجام رای نیاورده است. پس طبیعی است که دولت نگران این موضوع است و احساس دولت بر این است که بررسی برجام به صورت منطقی و اصولی در مجلس صورت نمی‌گیرد. بنابراین به‌نظر من دلایل نگرانی دولت خیلی هم غیرمنطقی به‌نظر نمی‌رسد اگر دولت اطمینان داشته باشد که برجام از مجلس رای مثبت می‌گیرد دیگر نگرانی نخواهد داشت.
* بحثی که مطرح می‌شود این است برجام مربوط به دولت است و یک برنامه اجرائی است. بررسی آن در خانه ملت با وظیفه اصلی مجلس به عنوان نهاد قانون گذاری و نظارت بر اجرای قانون در تضاد است. ارزیابی‌تان از این بحث چیست؟
** ببینید در این باره هم دوباره باز می‌گردیم به آن موضوع که ماهیت برجام چیست؟ آیا برجام برنامه ای است که دولت آن را به صورت داوطلبانه اجرا می‌کند یا یک معاهده بین‌المللی است؟ دولت معتقد است که برجام یک برنامه است چنانچه از اسم آن هم مشخص است (برنامه جامع اقدام مشترک) اما مجلس معتقد است که برجام یک معاهده بین‌المللی است که باید حتما به تصویب مجلس برسد.
* تشخیص ماهیت اصلی برجام برعهده چه کسی یا نهادی است؟
** سختی و مشکل کار در همین موضوع است چون این مسائل را باید حقوقدانانی تشخیص دهند که هر کدام به جناحی متصل هستند و مطابق نظرات جناحی خود تصمیم‌گیری می‌کنند.
* به عنوان آخرین سوال سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرده است که نیازی به تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی نیست در این باره نظرتان چیست؟
** ایشان به عنوان عضو شورای نگهبان اظهارنظر نکرده است بلکه به عنوان یک حقوقدان نظرش را بیان کرده است. نظراتی که بیان کرده است نظر شورای نگهبان نیست.