باسمه تعالی شناخت طبیعت بدن انسان یا مزاج / دکتر سیّدعبدالله جعفرپور[1] پایگاه بصیرت،بدن همه ما از عناصر و اخلاط تشکیل شده است.لذا تمامی اجزاء وجود آدمی مانند ارواح ، قوا ، اخلاط، رطوبت و حرارت غریزی دائماً در حال مصرف و تغییر و تبدیل هستند.و به عبارت دیگر به تحلیل می روند، طبیعی است که جایگزینی تمامی این موارد، با غذاخوردن امکان پذیر می شود، امّا نکته مهم آن است که غذای مصرفی باید شایستگی آن را داشته باشد که بتواند این جبران را به طور نسبتاٌ کامل انجام دهد، از این نظر ما نیازمندآن هستیم تا مزاج خویش را شناسائی کنیم. تا بتوانیم غذاهای مفید و موردنیاز بدن را هریک را متناسب با آن مصرف نمائیم. پیش از اینکه به این بخش بپردازیم ، لازم است که با چند اصطلاح در طب سنتی ایران آشنا شویم: از دیدگاه طب سنتی عوامل تشکیل دهنده جهان خلقت و بدن انسان، چهار عنصر اصلی است: الف: آتش که گرم و خشک است. ب: هوا که گرم و تر است. ج: آب که سرد و تر است. د: خاک که سرد وخشک است. هرچه که در نظام خلقت وجود دارد یا دربدن انسان هست، همگی از این عناصر تشکیل شده است. پایداری، شکل دهی و ثبات اشکال موجودات زنده و غیر زنده به خاطر عنصر خاک است و آب که موجب شکل پذیری روانی و انعطاف پذیری می باشد. وجود هوا در موجودات، موجب ایجاد تخلخل ،لطافت و سبکی و حرکت است. و عنصر آتش نیز وظیفه اش، افزایش لطافت سبکی و حرکت است. غذایی که می خوریم نیز از این عناصر تشکیل یافته است. هنگامی که غذا وارد بدن ما می شود، هضم اول آن در معده انجام می شود و سپس به کبد می رود. نتیجه و حاصل هضم دوم غذا در کبد چهارخلط است که نام و خصوصیات آنها به قرار زیر است. الف) خلط دم یا خون که گرم وتر است و خلطی است قرمز رنگ ، بی بو و شیرین. ب) خلط صفرا که گرم و خشک و تلخ مزه و رنگ آن، قرمز روشن و مایل به زرد است. صفرا، کف خون است و موجب لطافت خون و افزایش قدرت نفوذ آن می شود. ج) خلط بلغم که سرد وتر ، بی بو و مایل به شیرینی است. این خلط با خون می آمیزدو در شرایط لازم می تواند به خون تبدیل شود. د)خلط سوداکه سرد و خشک و مزه آن ترش با گسی بسیار است. سودا؛ دُردی یا رس.پوب خون طبیعی است و برای تغذیه اعضاء خاصی مانند استخوان ها بکار می رود و ریزش آن به معده از جانب طحال موجب ایجاد اشتها است.[2] بدن همه انسان ها از این چهار خلط تشکیل یافته است اما نسبت آنها در افراد مختلف فرق می کند. در تعدادی، خلط خون یا دم بیشتر از سایر اخلاط است، این افراد مزاج گرم و تر دارند و آنها را دموی می گویند. درتعدادی، خلط صفرا بیشتر است، این افراد مزاج گرم و خشک دارند و آنها را صفراوی می گویند. در تعدادی ، خلط بلغم بیشتر است این افراد مزاج سرد و تر دارند و آنها را بلغمی می گویند. و در تعدادی ، خلط سودا بیشتر است، این افراد مزاج سرد و خشک دارند و به آنها سوداوی می گویند . اما در تعدادی نیز این اخلاط نسبتاً در حالت تعادل هستند، این افراد مزاج معتدل دارند. شما درکدامیک از این تقسیم بندی ها جای می گیرید و مزاج شما کدام است؟ در اینجا ذکر دو نکته ضروری می باشد.یکی اینکه لزوما همه ویژگی های یک مزاج خاص دریک فرد دیده نمی شود و در تعیین مزاج خاص در یک فرد باید به غلبه ویژگی های یک مزاج توجه کرد و دوم اینکه حالت پنجمی نیز داریم، یعنی حالتی که این ویژگی ها ، همه همه در حد متوسط یا متعادل هستند.(ادامه دارد.) [1] - عضو موسسه احیاء طب جامع ایرانیان و عضو جامعه حامیان کشاورزی سالم ایر ان. [2] - قانون در طب، شیخ الرِئیس ، ترجمه و تحقیق علیرضا مسعودی، چاپ مرسل، صص333 تا 334