معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی «زمان کوتاه، لابی صهیونیست‌ها، دانش اندک نمایندگان کنگره، احتمال طراحی توطئه در واپسین لحظات و در نهایت رد برجام در کنگره» را از نکات قابل تأمل برای سیاسیون ایران طی هفته‌های آینده می‌داند.
حسین موسویان در گفت‌وگو با ایرنا، معتقد است: «تینک تنک»ها(اتاق های فکر) در این میان بیش از آنچه ما تصور کنیم، مؤثر خواهند بود. به گفته او، کاخ سفید چند هفته پیش از کارشناسان «تینک تنک»های موافق برجام در سراسر دنیا خواسته به واشنگتن بیایند و به کنگره بروند و نمایندگان را توجیه کنند. این نشانه اراده سیاسی دولت امریکا برای اجرای تمام عیار برجام است.
معجزه دیپلماسی
عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای، توافق وین را «معجزه دیپلماسی» خواند که جز با لطف و اراده خدا ممکن نبود.
وی افزود: این تنها توافق بین‌المللی است، تمام قدرت‌های بزرگ جهانی بر حق غنی‌سازی ایران صحه می‌گذارند و زیر آن را امضا می‌کنند. حال آنکه نه تنها امریکا بلکه هیچ قدرت عضو شورای امنیت سازمان ملل در هیچ توافقنامه رسمی راجع به هیچ کشوری به طور رسمی نپذیرفته که غنی‌سازی داشته باشد. موسویان گفت: از نظر اکثر کارشناسان جهانی بعید بود روزی توافقی شود که قدرت‌های جهانی هم غنی‌سازی ایران را بپذیرند و هم تحریم‌ها را بردارند. وی تأکید دارد: اگر اسرائیلی‌ها با هر ترفندی توانستند رأی دوسوم کنگره را کسب کنند و وتوی اوباما را خنثی کنند در این صورت باز هم قطعنامه‌های سازمان ملل در مورد توافقنامه اجرا خواهد شد. اروپا و سایر کشورها نیز تحریم‌های خود را برمی‌دارند یعنی دنیا منهای امریکا، توافقنامه را اجرا خواهد کرد. در چنین فرضی، امریکا کاملاً در جهان منزوی خواهد شد.
عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای توضیح داد: این نخستین مدل در عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای طی 60 سال اخیر است که دقیق و ریز و با تمام جزئیات تعریف شده، کشورها می‌توانند از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای بهره‌مند بشوند بدون اینکه ریسک بمب اتم وجود داشته باشد چه از طریق غنی‌سازی و چه از طریق آب سنگین. هیچ کدام از معاهدات قبلی هسته‌ای پاسخگوی این سؤال نبود حتی با پروتکل الحاقی هم می‌شود بمب ساخت. حالا مدلی به وجود آمده که ضامن تکنولوژی صلح‌آمیز برای همه و بمب هسته‌ای برای هیچ کس است. وی پیشنهاد کرد این مدل، در مرحله نخست منطقه‌ای و سپس جهانی شده و تمام کشورهای جهان به اصول کلیدی آن پایبند شوند تا خطر اشاعه سلاح هسته‌ای در جهان برای همیشه منتفی شود.
واکنش مجلس ایران و کنگره
عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای در پاسخ به اینکه گفته می‌شود اگر کنگره امریکا برجام را بررسی و تصویب می‌کند مجلس ایران نیز باید چنین کند، گفت: ورود پارلمان‌های دو کشور به برجام نقطه مشترک ماست ولی اینکه در ایران گفته می‌شود برجام یک معاهده بین‌المللی و تصویب آن از اختیارات مجلس است، حداقل در طرف امریکایی چنین نیست.
وی افزود: تصمیم‌گیری نهایی در مورد این توافق به عهده کنگره امریکا نیست. در یک صورت کنگره می‌تواند مانع اجرای آن شود و آن اینکه کنگره بتواند رأی‌گیری کند و بالای دوسوم رأی منفی بدهد در غیراین صورت حتی اگر کنگره تصویب نکند و آن را رد کند هم رئیس جمهوری اختیار قانونی برای وتو دارد، بنابراین برجام اجرا و رأی منفی کنگره هم بی‌تأثیر می‌شود.
موسویان گفت: تنها در یک صورت ممکن است در امریکا یک بحران واقعی برای اجرا نشدن این توافقنامه به وجود بیاید و آن هم زمانی است که در روز رأی‌گیری، مخالفان توافق بالای دو سوم رأی داشته باشند. محاسبات و پیش‌بینی‌های کنونی، احتمال وقوع این حالت را زیاد نمی‌داند. عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای افزود: بحثی که داخل امریکا در جریان است، بسیار جدی و اساسی است و از نظر من هیچ ربطی به مسأله هسته‌ای ندارد. نگرانی عناصر مخالف در کنگره، آیپک یا مخالفان این توافقنامه چیز دیگری است. آنها می‌خواهند سیستم تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ادامه یابد و حتی تشدید شود چون هدف «تغییر رژیم» را در ایران دنبال می‌کنند. معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی اضافه کرد: به هرحال، اگر اتفاقی بیفتد و شرایطی پیش آید که نمایندگان بیش از دوسوم کنگره به توافق رأی منفی دهند، حق وتو از اوباما سلب خواهد شد و ایران باید از هم اکنون گزینه خود را در مورد چنین احتمالی بررسی و انتخاب کند.
سناریوی توطئه اسرائیل
موسویان گفت: دو سه هفته پیش در میزگردی حضور داشتم که از کشورهای منطقه، اروپایی و امریکایی نیز شرکت داشتند. یکی از امریکایی‌هایی که در محافل علمی و آکادمیک امریکا شخصیت بسیار شناخته شده و فوق‌العاده معتبری است، در آن جلسه گفت که «اطلاع دارم نتانیاهو و سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل، دنبال آن هستند چند روز پیش از رأی‌گیری کنگره، یک حادثه‌ای آفریده شود مثلاً منشأ موشکی را که به تل‌آویو اصابت خواهد کرد، حزب‌الله یا حماس معرفی کنند یا انفجاری داخل یک اتوبوس انجام دهند تا تعدادی اسرائیلی کشته شوند و با استناد به این توطئه خودساخته، معرکه تبلیغاتی بین‌المللی بزرگی بر پا سازند.
عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای افزود: اگر چنین اتفاقاتی از پیش‌بینی به عمل تبدیل شود، مخالفان توافق تا حدی می‌توانند بر افکار عمومی امریکا و کنگره تأثیرگذار شوند و احتمال رسیدن تعداد آرای منفی کنگره به بالای دو سوم را تقویت کنند. یگانه شیوه‌ای که نتانیاهو می‌تواند جلو توافق را بگیرد، استفاده از چنین ترفندهایی است.
اگر «برجام» در کنگره رد شود
عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران باید همه شرایط را بررسی کند. اگر کنگره با آرای زیر دوسوم «برجام» را رد یا تأیید کند، در هر دو صورت، هیچ تأثیری روی اجرای توافق نخواهد گذارد، زیرا حتی با فرض منفی بودن این میزان از آرا، نظر کنگره با «وتو» اوباما مواجه و توافقنامه اجرا می‌شود. موسویان در پاسخ به اینکه مقامات امریکایی بارها گفته‌اند گزینه‌های مختلف همچنان روی میز است، گفت: هیچ گزینه نظامی وجود ندارد، شرایط داخلی امریکا به گونه‌ای است که اوباما و دولت وی تحت فشار زیادی است. وقتی اوباما مسأله هسته‌ای را مطرح و از آن دفاع می‌کند مجبور است بگوید مسائل حل نشده‌ای با ایران مانند تروریسم و حقوق بشر همچنان باقی است و همه گزینه‌ها روی میز است اما همه متوجه می‌شوند که این مواضع جدی نیست و ما هم نباید بازی بخوریم.
نقش مؤثر «تینک تنک»ها در تصویب «برجام»
استاد دانشگاه پرینستون گفت: کاخ سفید چند هفته پیش از کارشناسان«تینک تنک»های موافق برجام در سراسردنیا خواسته به واشنگتن بیایند و به کنگره بروند و نمایندگان را توجیه کنند. این نشانه اراده سیاسی دولت امریکا برای اجرای تمام عیار برجام است. عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای اختلافات داخلی امریکا و مواضع اسرائیلی‌ها طی سه تا چهار هفته آینده را نگرانی اصلی سایر کشورهای 1+5، عنوان کرد و گفت: «تینک تنک»ها و لابی‌های داخل امریکا در این میان، بسیار بیشتر از آنکه ما تصورش را می‌کنیم، می‌توانند تأثیرگذار باشند. موسویان «تینک تنک»ها یا «اتاق فکر»ها را از موضوعات کمتر درک شده در ایران عنوان کرد و گفت: هنوز در ایران درک جامعی نسبت به تأثیر افکار عمومی، لابی‌ها و مراکز مطالعاتی برسیستم تصمیم‌گیری سیاستگذاران امریکا و دولت‌های غربی ایجاد نشده است. حال آنکه آنها می‌توانند افکار عمومی را در کشورهای مختلف و از جمله امریکا تحت تأثیر قرار دهند.
استاد دانشگاه پرینستون افزود: از ابتدای انقلاب تاکنون هیچ دولتی چنین برنامه‌ای نداشته است. البته اغلب دولت‌ها در ایران؛ متوجه اهمیت تعامل با «تینک تنک»ها بوده‌اند ولی اراده کافی شکل نگرفته تا سرمایه‌گذاری روی افکار عمومی دنیا از ایده به عمل تبدیل شود و به دلیل کم اطلاعی جهانیان از واقعیت‌های ایران، ملت و انقلاب‌مان مظلوم واقع شده است.
وی افزود: ظریف به شبکه‌های اجتماعی و از جمله «فیس‌بوک» و «توییتر» توجه نشان داد زیرا بخوبی دریافته است که افکار عمومی و دیپلماسی عمومی، نقش تعیین کننده در پیشبرد دیپلماسی دارند. او به دلیل سابقه زندگی در غرب، ویژگی‌های ذهنی و فرهنگی غربی‌ها را به دقت و درستی می‌شناسد. هرچقدر هم در داخل به او فشار آوردند که استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهد، نپذیرفت زیرا می‌دانست خروجی فعالیت او در این شبکه‌ها در خدمت منافع ملی است. اما باید پذیرفت که شیوه ظریف برای برقراری ارتباط گسترده و مفید با افکار عمومی جهان، در نهایت، ابتکاری شخصی بود و در سطح ملی، فاقد برنامه جامعی در این زمینه هستیم.