ایران و آمریکا برای اولین بار در طول سالیان اخیر علناً بر سر میز مذاکره مشترک نشسته و در خصوص موضوعی غیر از مسئله هسته‌ای ایران بحث و گفتگو کردند. این امر، هنجار و نُرم جدیدی در عرصه بین‌المللی و خاورمیانه است.
پایگاه بصیرت به نقل از اشراف:
اندیشکده استراتفور در یادداشتی به موضوع گفتگوهای مشترک میان ایران و آمریکا بر سر منافعشان در سوریه، علی‌رغم مخالفت‌های داخلی در ایران نسبت به رابطه با آمریکا، و همچنین راهکارهای ممکن برای انجام گذار سیاسی در سوریه پرداخته و تأکید می‌کند که حتی اگر روش انجام گذار سیاسی و برکناری بشار اسد نیز مشخص شود، همه‌چیز مستلزم برقراری آتش‌بس در سوریه است که با وجود فرصت‌طلبی داعش، تصمیمی زودهنگام و غیرقابل‌اجراست.
• احتمال اعزام مشاوران نظامی عملیات ویژه آمریکا به سوریه •
خبر به‌روز شده: کمی پس از انتشار این تحلیل، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه انتظار می‌رود دولت آمریکا برنامه‌هایش برای اعزام ۲۰ الی ۳۰ مشاور نظامی عملیات ویژه به سوریه را به منظور کمک به نیروهای در حال جنگ با داعش اعلام نماید. ظاهراً این مشاوران قرار است از طریق آموزش و اقدامات هماهنگ‌سازی از عملیات‌های هوایی پشتیبانی کنند. مشخص نیست که این مشاوران با کدام گروه‌ها همکاری خواهند کرد، هرچند یکی از مقامات دولتی گفته است که آن‌ها در وهله اول با مبارزان کرد و گروه‌هایی کار خواهند کرد که سابقه تأییدشده‌ای در مبارزه علیه داعش دارند. یکی دیگر از مقامات دولتی آمریکا اظهار داشته است که این اقدام، در راهبرد کلی واشنگتن در خصوص سوریه تغییری ایجاد نخواهد کرد.
• افزایش گفتگوهای دیپلماتیک ایران و آمریکا در خصوص مسائل مختلف منطقه‌ای •
ایران و آمریکا برای اولین بار در طول سالیان اخیر علناً بر سر میز مذاکره مشترک نشسته و در خصوص موضوعی غیر از مسئله هسته‌ای ایران بحث و گفتگو کردند. این امر، هنجار و نُرم جدیدی در خاورمیانه است. علی‌رغم هشدارهای آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران مبنی بر اینکه ایران نمی‌تواند در گفتگوهایی به جز موضوع هسته‌ای به آمریکا اعتماد کند، حقیقت امر این است که توافق هسته‌ای تنها سنگ‌بنای آغاز گفتگوهای راهبردی گسترده‌تری بین این دو کشور است. این گفتگوها پیش از این در سطح تاکتیکی و به دور از چشم همگان در عراق کلید خورده است؛ جایی که آمریکا علی‌رغم بی‌میلی بر مداخله نظامی خود افزوده و گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران، رهبری مبارزه علیه داعش را از طرف بغداد بر عهده گرفته‌اند. تهران و واشنگتن، همچنین کانال مخفیانه برای آگاهی از موضع همدیگر در خصوص اجرای گذار سیاسی در سوریه ایجاد کرده‌اند. این مشارکت عمومی درباره مجموعه‌ای از موضوعات مختلف تنها به قوت گرفتن یک حقیقت تلخ برای عربستان‌سعودی و کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج‌فارس خواهد انجامید: آن‌ها دیگر نخواهند توانست رابطه‌ای انحصاری با آمریکا برای شکل‌دهی به سیاست خارجی واشنگتن در خصوص خاورمیانه داشته باشند.
• شرایط پیچیده آمریکا در خصوص بحران سوریه و اهداف قدرت‌های منطقه •
شرایط فوق بدین معنی نیست که اجلاس چندجانبه در وین، تحول دیپلماتیک مهمی در خصوص سوریه به شمار می‌رود. تقویت نیروهای طرفدار دولت در سوریه از سوی ایران و روسیه تنها سبب شده است عربستان‌سعودی، ترکیه، قطر و اردن انگیزه بیشتری برای افزایش حمایت از گروه‌های شورشی موردنظر خود در تلاش برای برابر کردن شرایط به دست آورند. این امر دوراهی دشوارتری پیش‌روی واشنگتن قرار داده است، آن هم در شرایطی که آمریکا از یک طرف سخت درگیر تلاش برای گرفتن موقعیت برتر دیپلماتیک روسیه در مهندسی مذاکرات سوریه است، و از طرف دیگر در حال مقابله با تأمین سامانه‌های دفاع هوایی سیار برای شورشیان از سوی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس است. آمریکا همچنین با ترکیه برای تشکیل نیروی حمله‌ای با شورشیان نسبتاً میانه‌رو علیه داعش و در غرب فرات همکاری می‌کند، و هم‌زمان خشم ترکیه نسبت به حمایت آمریکا از شورشیان کرد در شرق فرات را مدیریت می‌کند. نکته قابل‌توجه در خصوص اجلاس وین این است که هیچ نماینده‌ای از گروه‌های شورشی در آن حضور نخواهند داشت. مادامی که روسیه در حمایت از حکومت سوریه و طرفدارانش، گروه‌های شورشی را هدف قرار می‌دهد، بعید به نظر می‌رسد که نمایندگانی از این گروه‌ها پای میز مذاکرات حاضر شوند.
• بشار اسد انگیزه بیشتری برای مانور بر سر ابقا در حکومت سوریه پیدا کرده است •
پرسشی که در این شرایط مطرح می‌شود که با بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه چه باید کرد؟ همه طرفین اجلاس وین کمابیش این خواسته مؤکد روسیه را پذیرفته‌اند که مذاکرات بر سر گذار سیاسی در دمشق قبل از برکناری رسمی بشار اسد رخ دهد. اما حمایت نظامی روسیه و ایران، در کنار روند مذاکرات بر مشروعیت حکومت بشار اسد افزوده که ممکن است انگیزه تلاش برای ماندن بر سر حکومت را به وی بدهد. عمان، میانجی امور خاورمیانه، پس از سفر بشار اسد به مسکو ترتیبی داد تا یوسف بن علوی بن عبدالله، وزیر خارجه در بیست‌وششم اکتبر با بشار اسد در دمشق دیدار کند. این احتمال وجود دارد که عمان بتواند در قالب بخشی از طرح گذار سیاسی، به رئیس‌جمهور سوریه پناهندگی سیاسی بدهد. با این حال، یکی از منابع اندیشکده استراتفور ادعا کرده که بشار اسد از عمان خواسته است تا کانالی مخفیانه به کاخ سفید برایش فراهم کند. بشار اسد که از وابستگی بیش‌ازحد به روسیه خشنود نیست، احتمالاً سعی داشته باشد راهی برای گفتگوی مستقیم با آمریکا در این مذاکرات به دست آورد و بدین‌ترتیب دوباره بتواند بخشی از مشروعیت خود را در غرب به دست آورد. البته، واشنگتن در این شرایط که زمان برکناری بشار اسد فرارسیده است، انعطاف‌پذیری چندانی از خود نشان نخواهد داد. با این همه، تلاش برای برقراری گفتگو با کاخ سفید نشان می‌دهد که بشار اسد بیش‌ازپیش احساس می‌کند فضا و فرصت بیشتری برای مانور دارد.
• آتش‌بس در سوریه در شرایط کنونی ممکن نیست •
حتی اگر مسئله عفو بشار اسد حل شود، روش برکنار کردن وی همچنان نامعلوم است. اگر روش (به اصرار روسیه و سوریه) برگزاری انتخابات باشد، درآنصورت ابتدا باید مقدمات آتش‌بس مهیا و عملی گردد. همچنین باید اطمینان حاصل شود که رأی‌گیری حتی‌الامکان آزادانه و عادلانه برگزار شود و همه مناطق، چه تحت کنترل شورشیان، و چه در دست طرفداران دولت در انتخابات شرکت کنند. آنگاه این مسئله مهم و قابل‌توجه مطرح می‌شود که چگونه می‌توان آتش‌بس را برقرار کرد، در شرایطی که داعش همچنان نیروی تأثیرگذاری در میدان جنگ است و آماده است تا از هر فرصتی برای نفوذ به مناطق جدید استفاده کند. با توجه به اینکه هیچ گروه شورشی معتبری در پای میز مذاکره حاضر نیستند، و همه طرفین اجلاس بیشتر در فکر مقابله با بشار اسد هستند تا داعش، صحبت از آتش‌بس خیلی زودهنگام است. اما نکته مهم اینکه مذاکره علنی ایران و آمریکا بر سر منافع مشترک، برای همگان تصویر جدید و بی‌سابقه‌ای است.