برگزاری سومین اجلاس مجمع کشورهای صادرکنندگان گاز GECF در تهران از آن روی در کانون توجه قرار گرفته است که در شرایط حساس منطقه ای و جهانی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب همکاری های چند جانبه نقش افرینی خود را در مدیریت انرژی جهانی به نمایش گذاشته است.در این یاداشت بر ابعاد مختلف اجلاس تهران اشاره می گردد.
می توان گفت برگزاری اجلاس کشورهای صادرکننده گاز در تهران، آوردهای مهم و قابل توجهی برای منافع دیپلماتیک ایران در بردارد که عبارتند از:
1- نهادینه شدن ابتکار و ایده ایرانی؛ این نهاد در سال 2008 به ابتکار مقام معظم رهبری و به پیشنهاد ایشان به مقامات ارشد روسیه، به صورت یک سازمان مستقل پایه‌‌گذاری شد. از این روی تقویت کارکردهای بین المللی این مجمع برای ایران مهم و راهبردی است. لازم به ذکر است کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز، بیش از ۴۰ درصد از تولید گاز جهان و نزدیک به ۷۰ درصد از ذخایر گازی جهان، را در اختیار دارند. این مجمع فعلا تنها نهادی در حوزه انژی گازی است که به منظور هماهنگی در تولید، صادرات و کنترل قیمت گاز طبیعی در سطح جهان شروع به فعالیت کرده است.
2- حضورقابل توجه سران در اجلاس تهران؛ این مجمع شامل ۱۲ عضو اصلی و چند عضو ناظراست. ایران، روسیه، الجزایر، امارات متحده عربی، قطر و ونزوئلا از اعضای اصلی به شمار می‌روند. در این بین 9 رئیس دولت در اجلاس کنونی مجمع صادرکنندگان گاز، حاضر شدند. رئیسان جمهوری روسیه، عراق، بولیوی، ونزوئلا، گینه استوایی، نیجریه، ترکمنستان و نخست وزیر الجزایر و همچنین فرستاده ویژه رئیس جمهوری آذربایجان، سالم البدری دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت و آلدو فلورس کویرگان دبیرمجمع بین المللی انرژی در نشست کنونی حضور دارند.
3- شکست زود هنگام تابوی تحریم؛ نقش آفرینی محوری ایران در موضوع انرژی جهانی نشان داد که تحریم های غرب زودتر از آنچه که تصور می رفت، زیر سوال رفته و در نظر و عمل توجیه خود را از دست داده است.
4- غیر موثر واقع شدن مخالفان مجمع؛ کشورهای خارج از این مجمع تمایلی به قدرت گیری و نقش آفرینی آن نداشته و با تمام قدرت می کوشند کشورهای عضو آن را از اتخاذ تصمیمات مهم در راستای اهداف مجمع باز دارند. کشورهایی از جمله عربستان، امارات، آمریکا و کانادا که خود منابع عظیمی از گاز را در اختیار دارند، اما عضو مجمع جهانی صادرکنندگان نیستند و تقویت این مجمع را به ضرر منافع و جایگاه خود در بازارهای انرژی ارزیابی می کنند. با این حال نتوانستند درمتوقف کردن روند نهاد سازی مجمع موفق شوند.
5- حضور ریس جمهور روسیه در اجلاس؛ فعال شدن سیاست های روسیه در خاورمیانه و علاقه مندی آن به مشارکت جدی تر در مسائل بین المللی و تقابل آن با غرب، موضوعی است که بیشتر در توجه رسانه های بین المللی قرار گرفته است. زیرا در این نشست علاوه بر مسایل چندجانبه مربوط به مجمع، روابط دوجانبه و مناسبات و تعاملات سیاسی-امنیتی مربوط به خاورمیانه و سوریه نیز مورد مذاکره طرفین قرارخواهد گرفت.
در وضعیت آشفته منطقه ای و پرالتهاب جهانی حضور پوتین در تهران بیانگر آن است که درک روس ها از ظرفیت ها و قابلیت های موثر و پایدار جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه ای و فرامنطقه ای تعمیق یافته است.
6- همزمانی با اجلاس زیست محیطی پاریس؛ اجلاس گازی تهران در آستانه اجلاس بین‌المللی مهم دیگر در پاریس پیرامون بحران‌های زیست محیطی تشکیل می‌شود. اجلاس تهران حاوی این دستورالعمل و پیام مشترک و مؤثر به اجلاس 21COP می تواند باشد که جامعه بین‌المللی برای خلاصی از بحران زیست محیطی ناگزیر از کاهش سهم نفت و زغال سنگ در منابع مصرفی و جایگزینی انرژی پاک از جمله گاز است .
7- تاکید بر سرمایه گذاری مشترک؛ در اجلاس اخیر موضوع مهم تری به‌نام «سرمایه گذاری‌های مشترک» و تأمین راهکارهای اجرایی هماهنگی بین اعضای مجمع در بازارهای جهانی و منطقه‌ای گاز به شور و تصمیم‌گیری گذاشته می شود. همچنین در مورد «مدل جهانی گاز» و «راهبرد بلند مدت مجمع» بحث خواهد شد و این موضوع به نقش بیشتر مجمع صادرکنندگان گاز در آینده تحولات بین الملل خواهد انجامید.
پایان سخن
نتیجه این اجلاس می تواند از دو منظر مفید و موثر باشد؛ نخست این که دیپلماسی جمهوری اسلامی در شرایط سخت و بحرانی منطقه ای نیز قادر است ابتکار عمل خود را در ایجاد نهادها و چارچوب های همگرایانه حفظ کند. دوم این که درمیان مدت و یا بلند مدت، کارکردهای این نهاد تاثیر خود را بر توسعه تولیدی و جغرافیای مصرف انرژی گازی خواهد گذاشت.هرچند رقبای بین المللی تلاش خواهند کرد بر ناهمسویی های درونی آن متمرکز شوند، اما منطق اقتصادی همواره بر پایداری و استمرار نهاد مذکور حکم می کند./