شواهد بسیاری وجود دارد که زمستان پیش‌رو بستر بحرانی‌ترین روزهای روابط روسیه با ترکیه از زمان جنگ اول جهانی خواهد بود. در فاصله تنها چند روز از حمله جنگنده‌های ترکیه به سوخوی روسی در آسمان سوریه و کشته شدن یکی از 2 خلبان آن توسط تروریست‌های پان‌ترک، این باور عمومی در میان روس‌ها به وجود آمده که کرملین دیر یا زود حمله‌ای تلافی‌جویانه به همسایه جنوبی خواهد داشت.
در حقیقت از چهارشنبه هفته گذشته که خبرگزاری دولتی ایتارتاس روسیه جملاتی به نقل از پوتین حاکی از انتقام‌ستاندن از «دیکتاتور ترکیه» و حمله لفظی بی‌سابقه به اردوغان را با جمله تاریخی «از آمریکایی‌ها می‌خواهیم دهان سگ‌هارشان را در ترکیه ببندند» مخابره کرد، می‌شد احساس کرد که 2 رهبر وارد یک رابطه خصمانه بی‌بازگشت شده‌اند و حتی اگر در این نزاع اردوغان به التماس بیفتد، پوتین اراده کرده است از او درس عبرتی برای سایر سگ‌های هار آمریکا در پیرامون خود از اوکراین گرفته تا شیوخ عربی بسازد. رئیس‌جمهور روسیه در همان سخنرانی عملا به آنچه اعلان جنگ آنکارا می‌خواند، پاسخ مثبت داده بود: «ترک‌ها با اقدام‌شان در سرنگون کردن جنگنده ما، علیه ما اعلام جنگ کرده‌اند. صبرمان از دست اردوغان و حزب جنایتکارتش که در تمام تجاوزات گروه تروریستی داعش دست داشته، به سر آمده است». اما هنوز مانده بود که افکار عمومی متعصب کشورش با او همراه شوند که شدند. نه تنها تعداد زیادی از مردم مسکو و سن‌پترزبورگ به سفارت و کنسولگری‌های ترکیه حمله کردند بلکه مهم‌ترین شبکه خبری روس‌زبان (روسیه 24) نیز با پخش برنامه‌هایی افشاگرانه از روابط خانواده اردوغان با داعش، عملا این شبه‌سلطان نوعثمانی‌گرا را سیبل حملات ضدتروریسم مسکو در خاورمیانه معرفی کرد. در این برنامه که رنگ و بوی فراخوان روس‌های ملی‌گرا برای جنگ با دشمن کهن عثمانی را داشت حتی صداهای ضبط شده از مکالمات تلفنی اردوغان و پسرانش هنگام دستور جابه‌جایی پول‌های اختلاس شده از خانه به نقطه‌ای امن و همچنین تصاویری از دیدارهای نوبتی پسر ارشدش بلال اردوغان با سران داعش پخش شد.
«روسیه 24» همچنین فاش کرد داماد اردوغان وزیر انرژی ترکیه است و پسرش بلال که در آمریکا تحصیل کرده و چند سال پیش به ترکیه بازگشته، با دایر کردن چند شرکت نفتی و گرفتن یک بندر اختصاصی مامور خرید نفت از داعش شده است؛ نفتی که از عراق و سوریه توسط تانکرها به ترکیه منتقل و با نصف قیمت به دلالان شرکت‌های بین‌المللی در حال فروخته شدن است. روزنامه روسی ترود هم نفت بر آتش خشم روس‌ها از دست اردوغان‌ها ریخت و نوشت: «بلال اردوغان، فرزند رجب طیب‌اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در سرنگونی جنگنده بمب‌افکن روسی سوخو ۲۴ بر فراز خاک سوریه دست دارد.
کارشناسان معتقدند یکی از علل سرنگونی این هواپیمای روسی، رابطه تجاری بین بلال اردوغان فرزند رئیس‌جمهور ترکیه و سازمان تروریستی دولت اسلامی موسوم به داعش است». این روزنامه همچنین نوشت رسانه‌های اروپایی در ماه آگوست گذشته اطلاعاتی منتشر کردند که نشان می‌دهد شرکت «آنجلو ترکی» نفت داعش را پالایش می‌کند و می‌فروشد. بلافاصله اسپوتنیک، خبرگزاری چندزبانه کرملین از قول فرمانده کل نیروی هوایی روسیه سانحه سه‌شنبه‌شب گذشته را دام ترکیه معرفی می‌کند. بوندرف به خبرنگاران می‌گوید: «نتایج کنترل توسط رادار سوریه ثابت می‌کند از ساعت 9 و 11 دقیقه تا ساعت 10 و 26 دقیقه یعنی طی یک ساعت و 15 دقیقه، 2 هواپیمای اف 16 در ارتفاع 2400 متری قرار داشتند که حاکی از عملیات برنامه‌ریزی شده از قبل و آمادگی این جنگنده‌ها برای عملکرد از کمینگاه از آسمان ترکیه بوده است. جت‌های ترکیه در آسمان برای هواپیمای سوخو 24 روسیه دام پهن کرده بودند، چون آنها نمی‌توانستند از فرودگاه مجاور و نزدیک پرواز کرده باشند». به گفته او وقت لازم برای پرواز هواپیماهای اف 16 از محل نگهبانی آنها در پایگاه هوایی دیاربکر تا محل شلیک موشک 46 دقیقه از جمله 15 دقیقه برای بلند شدن و 31 دقیقه برای پرواز تا محل شلیک است و به این دلیل این هواپیما‌ها نمی‌توانستند از محل نگهبانی خود در زمین، هواپیمای روسی سوخو 24 را رهگیری کنند. در نهایت معاون وزیر دفاع روسیه نیز اعلام کرد مسکو حق حمله متقابل به ترکیه را برای خود محفوظ می‌دارد.
اما سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفت مسکو از اول ژانویه سفر بدون ویزا به ترکیه را متوقف می‌کند. وی گفت: ترکیه به مجرایی برای عبور تروریست‌ها تبدیل شده و برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات در رابطه با آن دسته از شهروندان روسی که به مشارکت در اقدامات تروریستی متهم هستند، تمایلی ندارد. همه این مانورهای تبلیغاتی جوی به وجود آورده‌اند که پوتین را بار دیگر در کانون توجه رسانه‌های جهانی قرار می‌دهند و شاید خیلی‌ها لحظه‌شماری کنند که او را اسلحه به دست به نشانه آغاز جنگ با دشمنش ببینند. اما به نظر می‌رسد او ایده‌ای بهتر از حمله مستقیم داشته باشد و آن محاصره ترکیه است. بلافاصله پس از سانحه سرنگونی سوخو، یک ناو جنگی روسیه برای قدرتنمایی از وسط استانبول – تنگه بسفر- عبور کرد تا نشان دهد دریای سیاه و مرره در کنترل کیست. همزمان در آسمان‌ها هم پوتین در حال محاصره اردوغان است.
منطقه پرواز ممنوع علیه ناتو
این در حالی است که روسیه پیش از برخورد هوایی اخیر با ترکیه، جنگ با تروریست‌های تکفیری را به سرحدات ترک‌ها کشانده بود. در حقیقت حمله هفته پیش ارتش سوریه با حمایت هوایی روس‌ها به مواضع شورشیان ترکمن و پان‌ترک مورد حمایت آنکارا در محدوده ارتفاعات شمالی لاذقیه، با هشدار کمیته مشترک اطلاعاتی ضد تروریستی چهارجانبه در بغداد صورت گرفت، چراکه خبر رسیده بود اردوغان تلاش دارد با کمک آمریکایی‌ها یک خودمختاری ترکمن‌نشین در این منطقه علم کند. سوخوی 24 سرنگون شده نیز در راه عملیات مزبور بود. در عین حال هدف روس‌ها محاصره کامل ترکیه با یک قرق هوایی - رادارای - موشکی است. چنانکه در ادامه طرح فراگیر مبارزه با داعش و قطع ارتباط لجستیکی تروریست‌ها با پروازهای کمک‌رسان ائتلاف آمریکایی، مسکو از بغداد تعلیق موقت پروازها در شمال این کشور را خواستار شده است.
به عبارت دیگر روس‌ها با درخواست تعطیلی فرودگاه‌های شمال عراق در حال ایجاد محدودیت برای پروازهای آمریکا و متحدانش بر فراز عراق و طبعا سوریه هستند. در حقیقت این امتداد قرق هوایی گسترده روس‌ها از هفته پیش است که از مدیترانه شرقی تا مرزهای جنوبی‌شان امتداد می‌یابد و هدف این است که سامانه راداری ضدناتو پیرامون ترکیه و همچنین سامانه موشکی اس - 400 را پس از نصب آزمایش کنند. این طرح فراگیر در عین حال موضوع ایجاد نوار پروازممنوع توسط آمریکا و ترکیه را در شمال سوریه منتفی می‌کند و همین طور جلوی حملات هوایی یکپارچه احتمالی غرب برای براندازی نظام دمشق را می‌گیرد. به بیان دیگر روسیه و متحدانش در حال ایجاد یک منطقه پروازممنوع علیه ناتو هستند. یک نویسنده و خبرنگار آمریکایی هم دیروز احتمال تأمل‌برانگیزی را درباره سرنگونی هواپیمای سوخو ۲۴ روسی بر فراز سوریه مطرح و تصریح کرد کسب اطلاع و دستیابی به یک فناوری نظامی «شگفت‌انگیز» روسی، علت این حمله بوده و ترکیه با چراغ سبز آمریکا دست به این حمله زد. طرح قرق هوایی توسط روسیه 22 نوامبر گذشته(ابتدای هفته پیش) نیز برای حمایت از کردها در قبال حملات هوایی ترکیه درشمال عراق اجرا شده بود. دیروز نیز یک منبع آگاه عراقی که خواست نامش فاش نشود، در گفت‌وگو با «السومریه نیوز» اعلام کرد بار دیگر همه پروازهای فرودگاه‌های اربیل و سلیمانیه به حالت تعلیق درآمده است.
وی بدون اشاره به درخواست مسکو و عملیات نابودی فراگیر علیه داعش در سوریه، اظهار داشت: «این اقدام به منظور حفظ امنیت مسافران به دلیل عملیات نظامی در شمال عراق و اقدام جنگنده‌های ترکیه در نقض حریم هوایی شمال عراق به بهانه بمباران مواضع پ‌ک‌ک صورت می‌گیرد». پایگاه مصری «الیوم‌السابع» به نقل از منابع نزدیک به اتاق عملیات ویژه روسیه علیه داعش، از قریب‌الوقوع بودن حمله فراگیر روسیه با هماهنگی 3 متحد ضدتروریستی دیگرش یعنی ایران، سوریه و عراق خبر داده است. این پایگاه مصری همچنین به نقل از خبرگزاری «تاس» نوشت مسکو بزودی عملیات نظامی گسترده‌ای را با عنوان «نابودی فراگیر» با مشارکت
69 جنگنده سوخو و بمب‌افکن‌های توپولف160 و زیردریایی‌ها و ناوهای خود در دریای مدیترانه آغاز خواهد کرد. ارتش روسیه اعلام کرده است عملیات خود را با استفاده از کشتی‌های جنگی در دریای خزر علیه تروریست‌ها در سوریه ادامه خواهد داد و به همین دلیل نیز مسکو از بغداد خواسته است بار دیگر پروازها به
2 استان «اربیل» و «سلیمانیه» در شمال عراق را به حالت تعلیق درآورد.
اردوغان: متأسفم!
رئیس‌جمهور ترکیه که در ابتدا با غرور از سرنگونی سوخوی روسی توسط جنگنده‌های کشورش دفاع می‌کرد با رو به وخامت گذاشتن روابط 2 کشور لحظه به لحظه آشفته‌تر می‌شود تا جایی که او ملاحظات دیپلماتیک را کنار گذاشته و تقریبا برای دیدن همتای روس خود در اجلاس فردای پاریس به التماس افتاده است. در همین حال مشاور کرملین روز جمعه در طعنه به ادعای رجب طیب‌اردوغان مبنی بر اینکه ولادیمیر پوتین به تماس تلفنی‌اش پاسخ نداده است اعلام کرد رئیس‌جمهور روسیه حاضر به دیدار با همتای ترکش در اجلاس پاریس نیست. یوری یوشاکوف، مشاور رئیس‌جمهور روسیه در امور روابط خارجی در پاسخ به این پرسش که چرا پوتین به 2 تماس تلفنی رجب طیب‌اردوغان پاسخ نداده است، گفت: «پوتین پاسخ نمی‌دهد، چراکه طرف ترکیه‌ای حتی آماده یک عذرخواهی ساده بابت سرنگون کردن جنگنده روسیه نیست». این در حالی است که روز جمعه اردوغان وحشت‌زده از تبعات نظامی و اقتصادی دشمنی با پوتین سراسیمه گفته بود باید هر طور شده همتای روسش را در حاشیه نشست اجلاس جهانی تغییرات آب‌وهوایی در پاریس ببیند.
رجب پاشا هم دیروز ظاهرا به قصد عذرخواهی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان ترک از سرنگونی سوخوی روسی توسط نیروی هوایی ترکیه ابراز تاسف کرد و گفت ای‌کاش چنین اتفاقی نمی‌افتاد. اردوغان با لحنی نادم گفت: «به روس‌ها می‌گوییم بیایند تا مساله را بین خود حل کنیم و به آن ابعادی ندهیم که به همه روابط ما ضرر بزند. امیدوارم 2 طرف تعامل مثبت‌تری با حادثه هواپیمای روسی داشته باشند. ما نمی‌خواهیم تنش بین ما و روسیه نتایج ناراحت‌کننده‌ای در آینده به همراه داشته باشد. رئیس‌جمهور ترکیه تأکید کرد، حقیقتا نمی‌خواستیم چنین حادثه‌ای - سرنگون کردن جنگنده روس- رخ دهد و ای‌کاش این حادثه رخ نمی‌داد ولی قواعد و قوانین ترکیه‌ای وجود دارد که باید همه به آن احترام بگذارند». نومان کورتولموش، معاون نخست‌وزیر ترکیه هم ابراز امیدواری کرد مسکو همچنان کانال‌های ارتباطی نظامی و دیپلماتیک را باز نگه دارد.
منبع: وطن امروز