آمریکایی ها به دنبال تغییر شرایط در عراق و سوریه هستند. از نیروهایی که در منطقه وجود دارند، از دولت اردوغان و جریان آقای بارزانی کمک می گیرند تا بتوانند شرایط را به نوعی تغییر دهند. طی هفته های گذشته شاهد بودیم که سعودی ها با کردهای شمال عراق تماس برقرار کردند و از آن ها خواستند در یک پازل منطقه ایی به عنوان نماینده عراق ایفای نقش کنند.
سعدالله زارعی، کارشناس مطرح مسائل منطقه در یادداشتی در روزنامه کیهان 22 آذرماه، با عنوان «به هوشیاری بیشتری نیاز داریم»، از سه رویداد برجسته این روزها، یعنی ورود ترکیه به شمال عراق، اقدام مجلس نمایندگان آمریکا در بازتولید اتهام محور شرارت علیه ایران و سخن گفتن از اعزام نیروهای جدید غربی عربی برای اقدام علیه داعش، به عنوان اقداماتی که گویای برنامه جدید غربی ها علیه منطقه است، یاد کرده است.
آیا این اقدامات مرتبط با هم و در یک برنامه مشخص و تازه ای دنبال خواهند شد؟ آیا منطقه وارد فاز جدیدی از تهدیدات می شود؟ این وضعیت موقت است یا پایدار؟
جهت بررسی این مسائل گفتگویی را با ایشان صورت داده ایم که در ادامه می آید:
بصیرت: سرمقاله شما در روزنامه کیهان 22 آذر با عنوان «به هوشیاری بیشتری نیاز داریم»، از افزایش تهدیدات در منطقه سخن می گوید. آیا سه موضوع مطرح در این نوشته را یعنی ورود ترکیه به شمال عراق، اقدام مجلس نمایندگان آمریکا در بازتولید اتهام محور شرارت علیه ایران و سخن گفتن از اعزام نیروهای جدید غربی عربی برای اقدام علیه داعش را شما در یک پازل تعریف می کنید؟ اهداف این برنامه ها چیست؟
زارعی: مجموع این خبرها، بیانگر این است که شرایط منطقه از نظرآمریکا و متحدان منطقه ای به نفع آن ها نیست. برای تغییر این شرایط، برنامه هایی را در دستور کار خود قرار دادند. برای این که بدانیم شرایط مطلوب آمریکا و متحدان منطقه ای نیست، باید نگاهی به وضعیت منطقه بیاندازیم.
تا یک دهه قبل، در منطقه شاهد وجود رژیم های وابسته به غرب در عراق و لبنان بودیم. همان طور در یمن یک رژیم وابسته به آمریکا و عربستان وجود داشت. این شرایط در مصر هم وجود داشت، بنابراین وضعیت آمریکایی ها از ثبات زیادی برخوردار بود. شرایط در کشورهای دیگر کما بیش با اهداف آمریکایی ها هماهنگی داشت، اما طی این دو دهه، مخصوصا در ده سال گذشته ما شاهد شکست های پی در پی آمریکا و متحدان آن ها در تحولات منطقه ایی بودیم. رژیم وابسته به غرب و متحد سران بعضی از دولت های عربی سقوط کرد و امروز به جای آن یک رژیم مبتنی بر مردم و در نتیجه متحد جمهوری اسلامی به وجود آمده است. سیاست جنگ علیه دولت سوریه با بن بست مواجهه شده و دولت وابسته عربستان در لبنان و یمن فرو پاشید است. در این شرایط مصر از یک وضعیت با ثبات برای آمریکا و رژیمی وابسته به یک دولتی با شرایط متحول تبدیل شد.
از این رو آمریکایی ها، سعودی ها و ترکیه، شرایط را مغایر با اهداف و منافع خودشان ارزیابی می کنند. سناریوهای مختلفی را برای اجرا طراحی و محک زدند. اما این موضوع به نتیجه نرسید. آمریکایی ها در صدد درآمدند تا به شکلی با بازتولید یک یازده سپتامبر، شرایط را برای خودشان تغییر دهند تا زمینه هایی را برای دخالت های جدید فراهم کنند. یازده سپتامبر با حوادث فرانسه رقم خورد. بعد از آن شاهد اتفاقاتی در منطقه بودیم. ترکیه و هواپیمای روسیه به دعوت دولت سوریه به نبرد با تروریست ها آمده بود که مورد حمله قرار گرفته شد. یگان هایی از ارتش ترکیه وارد شمال عراق شدند. امروز سعودی ها از تشکیل یک جبهه نظامی خبر می دهند. این ها مسائلی است که هوشیاری ما را در قبال رخدادهای منطقه نشان می دهد. این مسائل و اتفاقات به ما می گوید با دقت بیشتری مسائل را به صورت قطعه های یک پازل بببینیم و به درستی آن ها را در یک چارچوب و سیستم تجزیه و تحلیل کنیم.
بصیرت: به طور مشخص آیا اقدام مجلس آمریکا در بازتولید اتهام محور شرارت علیه ایران، به معنای بازگشت دولت آمریکا به سیاست های جنگ طلبانه جرج بوش است یا این که دموکرات های آمریکا مخالف این طرح هستند؟
زارعی: برخلاف ظاهر قضیه، آن چیزی که در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسیده محصول درخواست وزارتخانه های خارجه و دفاعی این کشور است؛ لذا این موضوع یک اقدام ملی در آمریکا محسوب می شود. اما آیا این که دولت آمریکا که از سیاست های جنگ طلبانه دولت بوش به نتیجه نرسیده است در صدد بازتولید همان سیاست ها است، در این مسئله تردیدهایی وجود دارد. ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که بازگشت به سیاست دخالت بیشتر در منطقه است، که این موضوع الزاما سیاست های دوره بوش نیست. آمریکایی ها در دوره اوباما مخصوصا در چهار سال اخیر با تجربه سوریه و عراق به فکر دست یافتن به ارتش مزدوران هستند. یعنی نیروهایی که ماموریت های آمریکایی را به اجرا در می آورند، بدون این که خودشان تبعه آمریکا باشند. تلاش می کنند تا با افغانیزه کردن تحولات منطقه سیاست های خودشان را پیگیری کنند.
حدود سال 1363 وقتی که بن بست در افغانستان پدیدار شد. آمریکایی ها به همراه پاکستانی ها و سعودی ها، یک جریان جدید به ظاهر مردمی ولی آمریکایی به نام طالبان پدید آوردند. از این طریق نیروهای طالبان تلاش کردند تا شرایط افغانستان را به نفع خودشان تغییر دهند و این سیاست تا حد زیادی موفقیت آمیز بود. امروز دولت آمریکا درصدد بازتولید همان جریان در قالب نیروهای عربی برای تسلط بر عراق، سوریه و یمن هستند. لذا اقدام نمایندگان مجلس آمریکا مقدمه شکل دهی به ارتش مزدوران محسوب می شود.
بصیرت: آیا اتحاد اردوغان-بارزانی از حمایت آمریکایی ها برخوردار است و مخالفت آمریکا با حمله ترکیه به عراق تا چه اندازه جدی است؟
زارعی: به طورکلی آمریکایی ها به دنبال تغییر شرایط در عراق و سوریه هستند. از نیروهایی که در منطقه وجود دارند، از دولت اردوغان و جریان آقای بارزانی کمک می گیرند تا بتوانند شرایط را به نوعی تغییر دهند. طی هفته های گذشته شاهد بودیم که سعودی ها با کردهای شمال عراق تماس برقرار کردند و از آن ها خواستند در یک پازل منطقه ایی به عنوان نماینده عراق ایفای نقش کنند. این ها بیان کننده این است که برخلاف ظواهر، بین سعودی ها، آمریکایی ها، ترکیه و دولت اقلیم کردی یک هماهنگی پدید آمده، برای این که بتوانند شرایط را تغییر دهند، اما این که کردها در شرایط حاضر بتوانند پای یک نقشه منطقه ایی را امضاء کنند، تردید وجود دارد.
در منطقه کردستان اکثر احزاب و جریان های کردی از جمله اتحادیه میهنی و جریان تغییر (گوران) با نقش آفرینی کردها در یک پازل عربی-آمریکایی مخالف هستند. بنابراین به نظر نمی آید علیرغم ژست های اولیه آقای بارزانی، کردها تا آخر بتوانند در یک برنامه عربی-آمریکایی ایفای نقش کنند.
بصیرت: به نظر می رسد اتحاد بارزانی-اردوغان نتواند در بلندمدت پیش برود. نظر شما چیست؟
زارعی: نه بارزانی می تواند در قامت نمایندگی کل کردها، حتی کردهای عراق ایفای نقش کند، نه این که ترکیه از چنین محبوبیت و ظرفیتی بین کردها برخوردار است که بتواند موضوع استراتژیکی برای کردها محسوب شود. شما می دانید ترکیه به شدت با کردها در ترکیه درگیر هستند. طی شش الی هفت ماه گذشته حملات بسیار شدیدی را اردوغان به نیروهای کرد ترکیه انجام داده است. بر این اساس عملکرد ترکیه در مواجهه با کردهای سوریه مخصوصا جریان صالح مسلم وPYD به شدت مورد انتقاد کردهای منطقه، از جمله کردهای عراق است. از نظر کردهای عراقی اردوغان یک آدم سودجو و معامله گری هست که تلاش می کند از اختلافات کردها و دولت مرکزی عراق سوء استفاده کند تا بتواند شرایط عراق را متزلزل کند؛ تا بتواند نهایت استفاده را از اقداماتی که در عراق و منطقه وجود دارد به سود خود به نتیجه برساند./
با تشکر از جناب آقای زارعی که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند.