سفر هیئت آمریکایی، صرفاً یک بازدید علمی بوده که در چارچوب روابط علمی انجام شده است.
چندی پیش سردار سرلشگر محسن رضایی از سفر هیئتی آمریکایی برای جاسوسی و نفوذ با پوشش دانشگاهی به کشور خبر داد و اعلام کرد که مدارک مربوط به این مسئله را نیز به زودی منتشر خواهد کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که با یک جست‌وجوی ساده اینترنتی می‌توان به سوابق اعضای این هیأت دست‌رسی پیدا کرد که این یافته‌ها طی گزارشی منتشر شد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، در بیانات خود درباره هرگونه رابطه ایران با آمریکا، بارها و بارها نسبت به دو نکته به طور خاص هشدار داده‌اند: مقابله با نفوذ آمریکایی‌ها و عدم اعتماد به آن‌ها. اطلاعات منتشره توسط سردار محسن رضایی به سفر هیئتی با پوشش علمی از آمریکا (که در رأس آن‌ها عضو سابق سازمان سیا قرار داشت) به کشورمان و بازدید آن‌ها از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های مهم ایران حکایت می‌کرد. محسن رضایی گفته است که یکی از مسئولین پروژه نفوذ در ایران در سازمان سیا، خردادماه امسال به ایران آمد و از دانشگاه‌ها نیز بازدید کرده است. وی در ادامه افزود در آینده اسناد زیادی را از وی افشا خواهیم کرد.
طی تماسی که با برخی از افراد ملاقات‌کننده با این هیئت آمریکایی داشتیم، برخی مانند حجت‌الاسلام دکتر سید سعیدرضا عاملی، استاد دانشگاه تهران حاضر به توضیح درباره دیدارشان با این هیأت نشدند و برخی دیگر، از نبود انگیزه علمی از سوی این گروه آمریکایی در بازدیدهای خود از این مؤسسات سخن گفتند و اظهار داشتند که در برخوردی که آلن گودمن با آن‌ها داشته وی ابتدائاً به مسائل سیاسی ورود کرده است و به طور خاص گفته است که «فکر نمی‌کنید انقلاب ایران به پایان عمر خود رسیده است!؟»
برای پی‌گیری بیشتر ماجرا با آقای دکتر «حسین سالاری آملی» قائم‌مقام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تماس گرفتیم تا توضیحات او را در این خصوص بشنویم. سالاری آملی می‌گوید که درخواست سفر این هیأت از جانب وزارت علوم نبوده و طی تماس نمایندگی ایران در نیویورک سفر این هیأت به ایران پیشنهاد داده شده است.
وی در ادامه می‌گوید زمانی که وزارت امور خارجه و دستگاه‌های امنیتی سوابق افرادی که به آن‌ها ویزا می‌دهند را چک می کنند، دیگر مسئولیت دعوت این افراد متوجه ما نیست.
اعضای هیئت آمریکایی بازدیدکننده از ایران عبارت بودند از «آلن گودمن» رئیس و مدیرعامل «مؤسسه آموزش بین‌المللی»، «کنت اولاند» مدیر مرکز توسعه بین‌المللی دانشگاه «بال استیت»، «مایکل بالاگ» مشاور نایب‌رئیس برنامه‌های بین‌المللی دانشگاه «پیتزر»، «جوانا رگولسکا» نایب‌رئیس مراکز پیش‌رفت جهانی و امور بین‌المللی دانشگاه دولتی «راتگرز» ایالت نیوجرسی، «آنتونی بایلی» نایب‌رئیس ابداعات جهانی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، «احمد فیض‌الدین» مشاور نایب‌رئیس برنامه‌های بین‌المللی و توسعه آموزشی دانشگاه «وین استیت»، «کلاره بانکس» دستیار رئیس «مرکز مشارکت‌های بین‌المللی»، و «دانیل ابست» معاون نایب‌رئیس «مرکز مشارکت‌های بین‌المللی».
«مؤسسه آموزش بین‌المللی» و «برنامه فولبرایت»
«آلن گودمن» رئیس مؤسسه آموزش بین‌المللی است. این مؤسسه یکی از مراکزی است که تحت عنوان دیپلماسی آموزشی و در قالب دیپلماسی عمومی در آمریکا دایر شد. مهم‌ترین بخش پروژه دیپلماسی آموزشی که از طریق مؤسسه آموزش بین‌المللی پی‌گیری می‌شود، برنامه «فولبرایت» است. این برنامه مبتنی بر کمک‌های مالی است که برای «تبادل آموزشی دانش‌جویان»، دانشگاهیان، معلمان، دانشمندان، هنرمندان و غیره ارائه می‌شود. بر اساس این مدل، نتیجه و هدف دیپلماسی آموزشی آمریکایی‌ها از طریق مؤسسه آموزش بین‌المللی و در قالب برنامه فولبرایت، ایجاد یک شبکه همکاری با حضور دانش‌جویان، اساتید دانشگاه، پژوهشگران، معلمان و هنرمندان است.
سفر هیئت آمریکایی نیز در راستای ایجاد چنین شبکه‌ای در ایران بوده است. آن‌ها در ایران به نتیجه هم رسیدند و بر سر «طرح آموزش عالی ایران» برای گسترش گفت‌وگوی علمی بین ایران و آمریکا با مقامات وزارت علوم دولت یازدهم به توافق رسیدند. «گودمن» رئیس هیئت آمریکایی، پس از پایان سفر به ایران طی بیانیه‌ای نوشت: «دیپلماسی آموزشی در صدر تلاش‌ها برای باز کردن باب گفت‌وگو میان دو کشور، حتی قبل از احیای کامل روابط دیپلماتیک قرار دارد.»
وی هم‌چنین صراحتاً از طرح «تبادل دانشجو» سخن گفت: «این هیئت، فصل تاریخی و جدیدی در روابط آموزشی [میان آمریکا و ایران] باز می‌کند و [دو کشور را] برای گسترش چشم‌گیر هم‌کاری‌های آموزشی و علمی و همین‌طور تبادل دانش‌جوهای بیشتر میان دو کشور آماده می‌کند.» همان‌طور که تاریخ دنیا و حتی تاریخ معاصر کشور خودمان نشان می‌دهد، کشورهای بی‌شماری تا کنون فریب برنامه‌های تبادل دانش‌جوی آمریکا را خورده‌اند و بعدها تاوان آن را پس داده‌اند (مصاحبه‌های مشرق را از این‌جا و این‌جا بخوانید).
مکانیسم این برنامه‌های تبادل بسیار مشخص است. دانش‌جویان خارجی با تأمین مالی دولت آمریکا به این کشور سفر می‌کنند و در قالب برنامه‌های خاص و کاملاً هدفمند، تحت تأثیر نفوذ فرهنگی و سیاسی واشنگتن قرار می‌گیرند. این افراد بعد از بازگشت به کشور خود به مهره‌هایی برای دولت آمریکا تبدیل می‌شوند که هر زمان لازم بود، می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
در عین حال، دانش‌جویان خارجی اگر ظرفیت فعالیت‌های «فوق‌برنامه» از خودشان نشان دهند ممکن است جذب وزارت خارجه و یا دستگاه‌های امنیتی آمریکایی شوند (مصاحبه مشرق). از سوی دیگر دانش‌جویان آمریکایی که با شرایط مدنظر کاخ سفید تربیت شده‌اند با سفر به کشورهای هدف، به عوامل نفوذی دولت آمریکا تحت پوشش دانش‌جویان «بی‌آزار» تبدیل می‌شوند. بر همین اساس به نظر می‌رسد دولت ایران با پذیرایی از مقامات دانشگاهی آمریکا در سفر اخیر، رسماً از برنامه‌های براندازی آمریکا استقبال کرده است.
شخصیت "آلن گودمن" که ریاستت سفر گروه علمی مؤسسه آموزش بین‌المللی به ایران را برعهده داشت، جای تعمق و تأمل زیادی دارد. بهترین راه برای شناخت وی شاید از طریق کتابی تحت عنوان «بهترین حقیقت: جاسوسی در عصر اطلاعات» باشد که همراه با «بروس برکوویتز» نوشته است. در بخشی از این کتاب که تماماً درباره جاسوسی است، می‌خوانیم: «در مواجهه با چالش‌های جدید عصر اطلاعات و جهان پس از فروپاشی شوروی، جامعه اطلاعاتی آمریکا باید [خود را با شرایط جدید] وفق دهد و تغییر کند. تغییر حاشیه‌ای هم کافی نیست، بلکه اصلاحات رادیکال در سازمان‌دهی و روی‌کرد سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا باید رخ دهد.»
نویسندگان کتاب برای اصلاح سازمان‌های اطلاعاتی آمریکایی، استفاده از بخش خصوصی و دسترسیِ به آن به سرمایه و چابکی بیشتر نسبت به سازمان‌های دولتی را توصیه می‌کنند. بخشی از این روند جدید می‌تواند استفاده از دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی برای تربیت نیروهای آموزش‌دیده، از کشورهای دیگر باشد، به جای آن‌که تلاش شود جاسوسانی تربیت شوند که سفرشان به کشورهای بیگانه همیشه خطرناک است.
در خصوص سفر هیأت آمریکایی به ایران و بازدید از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشورمان با «حسین سالاری آملی» قائم مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل گفت‌وگویی انجام شده است.
سؤال: زمانی که با مسئولین برخی مؤسساتی که هیأت آمریکایی در سفر به ایران از آن‌ها بازدید کرده بودند تماس گرفتیم اعلام کردند که وزارت علوم توصیه کرده است که این افراد بیایند و از آن مراکز بازدید کنند. لطفاً توضیح بدهید که چه فرد یا نهادی از این هیأت دعوت کرده بود تا به ایران بیایند.
سالاری آملی: این هیأت توسط نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در نیویورک معرفی شد و طبق روال عادی، [برای اعضای هیأت] درخواست ویزا شد. این درخواست به هیأتی رفت که در وزارت خارجه و نهادهای مختلفی وجود دارد و وظیفه نظارت [بر این‌گونه درخواست‌ها] را بر عهده دارند. این‌ها بررسی کردند و [دستور اعطای] ویزا را صادر کردند و هیأت هم به ایران آمد؛ مانند تمامی هیأت‌هایی که در طول 15 سال اخیر، از آمریکا وارد ایران شده‌اند؛ گروه‌های بسیار زیادی در 20 سال اخیر، به خصوص در هشت، نُه سال اخیر وارد ایران شده‌اند. این هم یکی از هیأت‌هایی بود که آمدند.
سؤال: پس دعوت از سوی وزارت علوم یا وزارت امور خارجه نبوده است؟
سالاری آملی: نخیر. خود آمریکایی‌ها درخواست داده‌اند که به ایران بیایند و با این درخواست هم موافقت شده است. هر کس از کشورهای دیگر چنین درخواستی را مطرح کند، ویزای او بررسی می‌شود و اگر تأیید شد، یک سری دانشگاه در نظر گرفته می‌شود و می‌روند و از آن‌ها بازدید می‌کنند.
سؤال: وقتی شما نام «آلن گودمن» به عنوان رئیس این هیأت را خیلی ساده در گوگل جست‌جو می‌کنید، تمام سوابق اطلاعاتی و امنیتی او مشخص می‌شود. آیا وزارت علوم به عنوان میزبان این هیأت، سوابق اعضای آن را حتی در این حد، بررسی نکرده است؟
سالاری آملی: بررسی سوابق امنیتی این افراد به عهده وزارت علوم نیست. وقتی ویزا به این افراد داده شده، یعنی سوابق امنیتی او بررسی شده است. قطعاً به هر کسی ویزا داده نمی‌شود. این هیأت هم وقتی ویزا دریافت می‌کند، یعنی سوابقش بررسی شده و خیال ما راحت است که با اهداف علمی و فناوری به ایران آمده است. دستگاه‌های امنیتی باید در خصوص سوابق این افراد پاسخگو باشند.
سؤال: آیا وزارت علوم در جریان این قرار داشته که این هیأت به کدام دانشگاه‌ها می‌رود یا این‌که خود دانشگاه‌ها به صورت مستقل از هیأت دعوت کرده‌اند؟
سالاری آملی: وزارت علوم کاملاً در جریان این بازدیدها بوده است. نهادهای امنیتی ما هم از همه جزئیات این دیدارها خبر داشته‌اند.
سؤال: شما به عنوان یه مقام مسئول وزارت علوم طبیعتاً در جریان سیاست «تبادل دانشجو»ی وزارت خارجه آمریکا به عنوان یکی از ابزارهای دیپلماسی عمومی، نفوذ، جذب نیرو و استفاده امنیتی اطلاعاتی از این روش هستید. با توجه به این‌که یکی از تخصص‌های اصلی «گودمن» موضوع تبادل دانشجوست، آیا در قراردادهای تبادل دانشجویی که میان هیأت آمریکایی و مقامات کشورمان صورت گرفت، این واقعیت‌ها و ملاحظات در نظر گرفته شد؟
سالاری آملی: هیچ توافقی در این خصوص صورت نگرفته است. سفر این هیأت آمریکایی به ایران، صرفاً یک بازدید علمی بوده و در چارچوب روابط علمی صورت گرفته است. تفاوت این بازدید با دوره‌های قبلی این بود که ما این‌بار، مسئله را به مسئولین وزارت علوم نکشاندیم، [چون] صرفاً یک مسئله علمی بود.
مشابه همین بازدید در زمان دکتر زاهدی [وزیر سابق علوم] هم وجود داشت. آن زمان هم مجموعه‌ای مانند همین هیأت آمدند و با دکتر زاهدی دیدار داشتند. قبل از دکتر زاهدی هم با دیگران دیدار داشتند. بنابراین [سفر هیأت‌های علمی آمریکایی به ایران] روالی بوده که طی 20 یا 30 سال اخیر وجود داشته است. همان‌طور که هر سال یا هر یک سال و نیم، برندگان جایزه نوبل که از آمریکا هستند با دو، سه نفر به ایران می‌آیند و کارهای دانشگاهی و علمی و فناوری را پی‌گیری می‌کنند.
بنابراین سفر این‌ها، مسئله جدیدی نبوده است. بحث‌هایی هم که با این افراد شد، بحث‌های کاملاً دانشگاهی بود. از هیچ جای دیگری هم به جز آن‌هایی که ما انتظار داشتیم، دیدار نکردند، چون اجازه به آن‌ها نمی‌دادیم. همان برنامه‌هایی که قرار بود باشد، انجام شد و بعد هم به کشورشان برگشتند.
سؤال: اصلا موضوع درخواست آن‌ها برای آمدن به ایران و بازدید از مراکز علمی و دانشگاهی چه بوده است؟ خودشان چه حوزه‌هایی را مطرح کردند؟
سالاری آملی: هدف‌شان [گسترش] ارتباطات علمی و فناوری بوده است. حوزه‌های خاصی را هم مطرح نکردند، مسائل مالی، مسائل اسلامی و مسائل علوم انسانی مطرح شد. حوزه خاصی را مشخص نکرده بودند.
سؤال: برآیند این سفر به نظر خودتان چگونه بود؟
سالاری آملی: شما بزرگوارانی هستید که یک سری برآیندهایی را دارید و [مسئله را] از یک زاویه دیگری می‌بینید. اما [واقعیت این است که] هر کسی از خارج از کشور به ایران می‌آید، سطح علمی و فناوری کشور و سطح آگاهی مسئولین داخل کشور نسبت به روند توسعه علم و فناوری ما برایش عجیب است و این بازتاب خوبی در سطح بین‌المللی دارد. این افراد ممکن است از کشورهای غربی باشند و یا حتی از کشورهای منطقه خودمان.
ما یک سری مسئولین را از عراق داشتیم که هفته قبل به ایران آمدند. این‌ها الآن می‌گویند ما نیروهای خود را برای تربیت نباید به اروپا بفرستیم، بلکه باید به ایران بفرستیم. همین حرف را مسئولین لبنانی هم دو هفته پیش که به ایران آمده بودند، مطرح کردند. الآن توسعه علم و فناوری در کشور به جایی رسیده که هر کسی به ایران می‌آید، وقتی به کشور خود برمی‌گردد، یک جریان مثبت در سطح منطقه خود ایجاد می‌کند. این حرکت مثبت الآن ایجاد شده و من امیدوارم که بتوانیم بهره‌وری لازم را از آن داشته باشیم.
سؤال: مقام معظم رهبری روی بحث نفوذ تأکید زیادی دارند و یکی از بخش‌های این نفوذ هم، نفوذ دانشگاهی است. آیا وزارت علوم اعتقادی به این نوع نفوذ دارد؟ تعریف وزارت متبوع شما از نفوذ دانشگاهی چیست؟
سالاری آملی: تذکراتی که رهبری داده‌اند، مدنظر ما هست اما حضرت آقا هم مطرح کردند که نفوذ، به معنای قطع ارتباط و قطع رفت و آمد نباید باشد. مطمئن باشید که هیچ‌کس هم در وزارت علوم از هیچ راهی غیر از آن‌چه که قانون تعیین کرده فردی را چه از آمریکا و چه از هر کشور دیگری، دعوت نخواهد کرد. راه‌های قانونی این مسئله هم تعریف شده و برای ما کاملاً مشخص است، از جمله این‌که اعضای هیأت‌ها چگونه باید ویزا بگیرند، چه نوع ویزایی باید بگیرند و غیره. من هم امیدوارم بتوانیم در سایه منویات مقام معظم رهبری حرکت کنیم و علم و فناوری کشور را توسعه بدهیم و در عین حال، مانع از نفوذ [دشمن] شویم.
سؤال: تعریف شما از نفوذ آکادمیک چیست؟
سالاری آملی: بنا به شرایط کنونی ایران در دنیا، کشورهای زیادی هستند که می‌خواهند نیروهای ما را جذب کنند و بفهمند که در صنایع حساس ما چه می‌گذرد. مطمئن باشید که وزارت علوم درباره این مسائل بسیار حساس است. هیچ‌کدام از این هیأت‌هایی که به ایران می‌آیند، اجازه پیدا نمی‌کنند در مراکز حساس کشور حضور داشته باشند. هیچ‌کدام از افرادی که داخل کشور ما هستند، نمی‌توانند ارتباطات شخصی و فردی با افرادی برقرار کنند که به ایران می‌آیند. ورود این افراد کاملاً تعریف شده است و از کانال‌های خاص خود و با نظارت، ارزیابی و بررسی انجام می‌شود.
با وجود همه این‌ها ما اعتقاد داریم که بین‌المللی شدن دانشگاه‌های ما امری است که باید محقق شود. استفاده از ایرانیان مقیم خارج از کشور که حضرت آقا بارها مطرح کرده‌اند، به ما امر کرده‌اند، و دستور داده‌اند که این را مدنظر قرار بدهیم، حتماً باید در نظر گرفته شود. وقتی می‌گوییم ایرانی‌های خارج از کشور، خیلی از این‌ها در آمریکا یا کانادا یا اروپا هستند. این‌ها گنج‌های ما هستند. لذا خواهش من این است که تحلیل‌ها ضمن داشتن هوشیاری، به این سمت پیش نرود که یک نوع «خودتحریمی» ایجاد شود و ما به دست خودمان، از منابع عظیمی که در خارج از کشور داریم، محروم شویم.
سؤال: نگرانی‌ها از این بابت است که برخی اشتباهات ممکن است اتفاق بیفتد و جبران‌ناپذیر باشد. «گودمن» که به عنوان رئیس هیأت آمریکایی به ایران آمد، در کتابی که سال 2002 نوشته، توضیح می‌دهد که سیا و نهادهای اطلاعاتی آمریکا باید از روش‌های سنتی فاصله بگیرند و از بخش خصوصی و راه‌های پیش‌رفته‌تر استفاده کند، که یکی از این راه‌ها همین سیاست تبادل دانشجوست. آیا اگر چنین شخصی با این سابقه می‌خواست از ایران به آمریکا برود، هرگز چنین اجازه‌ای به او داده می‌شد؟
سالاری آملی: اولاً من عرض کردم که روند صدور ویزا و اجازه به افراد برای ورود به کشور، در اختیار وزارت علوم نیست ثانیاً شما تصور می‌کنید افراد دیگری که به عنوان تاجر وارد کشور می‌شوند، کار جاسوسی انجام نمی‌دهند؟ بحث امروز دنیا، مسئله جاسوسی است. خودشان [آمریکایی‌ها] هم مسئله جاسوسی را دارند. شما نباید فکر کنید که آلمان از انگلیس جاسوسی نمی‌کند؛ انگلیس از آمریکا جاسوسی نمی‌کند؛ اسرائیل از همه این‌ها جاسوسی نمی‌کند؛ همه این‌ها از اسرائیل جاسوسی نمی‌کنند.
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که مسئله نفوذ، مطرح است و هر کسی می‌خواهد دست بالا را داشته باشد و اطلاعات بیشتری کسب کند. ما [هستیم که] باید هوشیار باشیم و بدانیم که چگونه باید با این نفوذ مقابله کنیم. ضمن این‌که هیچ‌یک از کشورهای دنیا تحت این عنوان که فلان هیأت جاسوس است یا نیست، ارتباط خود را با کشورهای دیگر قطع نمی‌کند.
خواهش من از شما هم این است که [کاری نکنید تا] خدای نکرده با تندروی‌های تحلیلی، مسیر ارتباطی ما [با کشورهای دیگر] بسته شود. ضمن این‌که به ما هشدار بدهید و ایرادهای ما را بگیرید و ما را آگاه‌تر کنید. در عین حال، مطمئن باشید که تا این لحظه هر هیأتی که از خارج از کشور می‌آید و می‌رود، از کانالی این اتفاق می‌افتد که تعیین شده است و به گونه‌ای نیست که مسئله‌ای از دست کسی در برود.
سؤال: با توجه به سابقه‌ای که آقای «گودمن» دارد و درباره آن صحبت کردیم، آیا اگر بار دیگر درخواست بدهد که به ایران بیاید و از دانشگاه‌های ما دیدن کند، وزارت علوم این اجازه را خواهد داد؟
سالاری آملی: ورود یک فرد به کشور، به دست وزارت علوم نیست، اما این را به شما می‌گویم که مطمئن باشید اگر اطلاعات مشخصی وجود داشته باشد که نشان دهد فردی که ما برای او اعتبار قائل هستیم، خلاف انتظارات ما عمل کرده است، نهادهایی که مسئول صدور ویزا هستند، از جمله نهادهای امنیتی ما، با ورود این فرد به کشور موافقت نخواهند کرد. اگر افرادی اجازه ورود پیدا کرده‌اند، بحث‌های ما با آن‌ها صرفاً علمی است و آن هم نه بحث علمی حساسی که خدای نکرده مسائل و اطلاعات مهم کشور در آن مطرح شود.
از پاسخگویی شما به پرسش‌های مشرق سپاسگزاریم.
منبع: مشرق