کارگردان این فیلم، در برنامه «چشم شب روشن» شبکه چهار در 17 آذر به چند نکته، یا بهتر بگوییم ویژگی برای آخرین ساخته خود اشاره نمود، که پرداختن به آنها در رمزگشایی وضعیت پیش آمده برای رستاخیز می تواند موثر باشد.
«رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش، به عنوان اثری تاریخی و پرهزینه، به واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش پرداخته و زمان مرگ معاویه تا روز عاشورا و کشته شدن سیدالشهدا (ع) را روایت می کند. روایت داستان با بُکیر، فرزند حر، آغاز می شود و به قیام امام حسین (ع) و واقعه عاشورا می رسد. در این فیلم 180 دقیقه ای از عوامل و هنرمندان خارجی از جمله طریق انوار، تدوین‌گر معروف و نامزد دریافت اسکار برای فیلم سینمایی «سخنرانی پادشاه» و استیفن واربک موسیقی دان برنده اسکار برای ساخت موسیقی «شکسپیر عاشق»، استفاده شده است. گفتنی است، تمام مراحل فنی «رستاخیز» در استودیو مولینر لندن انجام گرفته است.
با این حال این فیلم، پس از اکران عمومی در 24 تیر 1394 با مجوز رسمی وزارت ارشاد، ساعاتی بعد پس از مخالفت علما و مراجع با محتوای آن و به ویژه تقدس زدایی از معصومین (ع)، از پرده سینماها پایین کشیده شد. در روزها و هفته‌های بعد، فشار مخالفان باعث شد به دستور مستقیم وزیر ارشاد این تعویق به توقیف فیلم تبدیل شود. کشمکش ها ادامه داشت تا اینکه قبل از محرم امسال دوباره خبر اکران «رستاخیز» قوت گرفت. اما دیدگاه حجت‌الله ایوبی که قبلا موافق اکران بود، اکران فیلم را دوباره در هاله‌ای از ابهام قرار داد.
رئیس سازمان سینمایی درباره آخرین وضعیت اکران «رستاخیز» در گفت‌وگو با ایسنا گفت: «در فضای فعلی خیلی بعید می‌دانم که فیلم اکران شود. موانع اکران فقط مسئله چهره نیست. به هر حال ما در درجه اول باید به یک توافق با تهیه‌کننده و کارگردان فیلم و دوستانی که در این فیلم سرمایه‌گذاری کردند، برسیم. ما هنوز به آن توافق اولیه‌ای که به ما کمک کند که این فیلم را اکران کنیم نرسیدیم. این موضوع اگر انجام شد پله بعدی این است که فیلم چگونه اکران شود؟»
به گزارش فیلم‌نت نیوز، آخرین زمزمه‌ها از اکران این فیلم در اربعین امسال حکایت می کرد، که با ادامه کشمکش ها همچنان اکران فیلم، در هاله ای از ابهام باقی ماند.
در پاسخ به کش و قوسی که در اکران فیلم رستاخیز ایجاد شده آخرین اخبار به اظهار نظر کارگردان این فیلم، در برنامه «چشم شب روشن» شبکه چهار در 17 آذر 1395 باز می گردد. درویش در این برنامه به چند نکته، یا بهتر بگوییم ویژگی برای آخرین ساخته خود اشاره نمود، که پرداختن به آنها در رمزگشایی وضعیت پیش آمده برای رستاخیز می تواند موثر باشد.
- ساخت فیلم رستاخیز 9 سال طول کشید. این فیلم 9 پروانه ساخت دارد و سال به سال و دولت به دولت تمدید شده است. وقتی پروانه ساخت تایید می شود، یعنی فیلمنامه تایید شده است. فیلم رستاخیز دو پروانه نمایش دارد، یک پروانه برای نسخه بلند و یک پروانه نمایش برای نسخه کوتاه. حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی مسئولیت پخش این فیلم در سراسر ایران را بر عهده گرفت و همه تلاش خود را برای اکران سراسری در کشور انجام داد؛ صدا و سیما نیز آگهی و تبلیغات رستاخیزرا پخش کرد، اما با همه این احوال و طی شدن مراحل قانونی و شرعی، فیلم توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از پرده اکران پایین کشیده شد!
در این بخش از سخنان درویش، به مسائلی چون پروسه طولانی ساخت با هزینه زیاد! گرفتن مجوز ساخت! گرفتن پروانه نمایش! پخش آگهی اکران توسط صدا و سیما اشاره شده است. در کنار این موارد می توان، گرفتن سیمرغ بلورین در سی و دومین جشنواره فجر سال 1392 و دریافت بهترین فیلم از نگاه تماشاگران جشنواره بغداد در 13 مهر 1395 را نیز افزود. که همه این موارد نشان می دهد، مسئولین در برخورد با این فیلم، موضع دوگانه ای در پیش گرفته اند. از یک طرف با تأیید فیلم نامه و صدور پروانه ساخت و سپس پروانه نمایش و حتی انتخاب اثر به عنوان اثر برگزیده جشنواره فجر، موافقت خود با چنین آثاری نشان دادند و از طرف دیگر، البته به دنبال موج اعتراضات علما و روحانیت، اکران را مشروط به اعمال شروطی نمودند. در واقع باید گفت مسئولیت اصلی ساخت چنین فیلم هایی نه بر عهده نویسنده، کارگردان و بازیگران بلکه، بر عهده کسانی است که چنین رفتارهای ضد و نقیضی را اتخاذ کرده و وضعیت منحط سینمای ایران را در حضیض سقوط قرار می دهند. در اینجا از مسئولین باید پرسید، آیا صرف هزینه بیت المال با وجود بار سنگین مشکلات اقتصادی برای فیلم های این چنین معلوم الحال لازم است؟
- بحثی که درباره این فیلم مطرح شده؛ مسئله تشبه است درحالیکه بسیاری مراجع محترم بر موضوع تشبه به معصومین(ع) به شرطی که حرمت معصومین حفظ شود؛ ایرادی نگرفته‌اند. حتی از دفتر مقام معظم رهبری نیز توسط تهیه‌کننده رستاخیز سوال شد و فتوا اخذ گردید و در این فیلم به فتوای مقام معظم رهبری عمل شد.
اما فتوای رهبری: اگر مستلزم توهین و یا نسبت باطلی به آن حضرات (علیهم السلام) نباشد فی نفسه اشکالی ندارد.
اینکه تا چه اندازه درویش در تحقق فتوای مقام معظم رهبری موفق عمل کرده است، می توان به نظر کارشناسان عرصه سینما رجوع کرد. محمدتقی فهیم در این باره می گوید: درویش شمایل های خوبی از شخصیت های تاریخی تصویر کرده است در نگاه اول آدم علاقه مند می شود، ولی با اندکی جلو رفتن مشکل روایت او را متوقف می کند. در واقع حس و حال انرژیکی ندارند تا جایی که علاقه مندان حضرت عباس (ع) به اندازه تعزیه ها هم دچار تغییر حالت نمی شوند و یا حر کمرنگ تر از پسرش جلوه دارد. دل را به اندازه نمی لرزاند و فکر را به حرکت در نمی آورد.
مسعود ثابتی نیز در همین رابطه می گوید: شمایل شخصیت های بزرگ مذهبی در فیلم چنان معمولی تصویر شده که بیش تر از آن ها اسطوره زدایی می کند و تصویر مثالی آن ها در ذهن مردم را می شکند.
بنابراین باید گفت، اگرچه ترسیم چهره معصوم می تواند بر جذابیت و اثرگذاری اثر بیافزاید، اما تا زمانی که تکنیک های لازم ابداع نشود تا بتوان چهره معصوم را بدون ترس و به خوبی نمایش داد، نباید وارد این حوزه شد. از سوی دیگر زمانی می‌توانیم شاهد تصویر واقعی از معصوم در سینما باشیم که هنرمند و بازیگر از ملاک های معنوی ممتازی برخوردار باشد، چرا که خطای بازیگر پس از ایفای نقش می تواند چهره معصوم را مخدوش کند، در این فیلم شخصیتی برای ایفای نقش حضرت عباس انتخاب شده است که خواننده است. و این خطا متوجه تهیه کننده و کارگردان رستاخیز خواهد بود، و بر کسی پوشیده نیست.
- نزاع‌های سیاسی با اکران عمومی این فیلم مترادف شد، زیرا در سال 1394 و همزمان با اکران فیلم؛ توافق هسته‌ای و برجام اتفاق افتاد و کسانی که وارد میدان و انتقاد به این فیلم شدند ؛ مقصودشان جای دیگری بود!
موضوع جالب توجهی که درویش در سخنان خود به آن اشاره کرد، سیاسی کاری یا به عبارتی پیوند بین مخالفان رستاخیز و مخالفان برجام و دولت بود. اظهارات علی جنتی از عوامل ایجاد این پیوند است. در 17 مرداد 1394، وزیر ارشاد به دنبال اعتراض هایی که نسبت به رستاخیز شکل گرفته بود به صراحت گفت: «این فیلم (رستاخیز) هم ممکن است مثل بعضی از فیلم های دیگر با بعضی از اصلاحات جزئی اکران شود. منتهی در آن مقطع زمانی من احساس کردم یک عده عناصری می خواهند علیه دولت و فعالیت هایش، تظاهراتی را به عنوان دفاع از تاریخ عاشورا راه بیاندازند و به دنبال بهانه‌گیری هستند. همانطور که شاهد بودید عده‌ای دو روز در مقابل وزارت ارشاد تظاهرات کردند که خیلی هم آدم‌های مذهبی‌ای نبودند ولی این بهانه‌ای بود برای اینکه با دولت مخالفت کنند؛ بنابراین ما اکران این فیلم را به تعویق انداختیم بخصوص که نمی‌خواستیم جشن هسته‌ای تحت‌الشعاع این موضوع قرار گیرد.»
پیوند ناموزونی که با اندک دقت در دلایل منتقدان فیلم، روشن می شود هیچ ارتباطی بین مخالفان رستاخیز با برجام و یا در سطح کلان تر تمامی برنامه های دولت نیست. باید از آقای جنتی و درویش پرسید، اشتباهات بزرگ تاریخی به ویژه شخصیت پردازی بکیر و ورود به واقعه عاشورا از این طریق، انتخاب نادرست بازیگران، در حالیکه انتظار می رفت برای فیلم پرهزینه ای چون رستاخیز از بازیگرانی که مناسب نقش ها و شخصیت های روز عاشورا باشند، استفاده شود، و باز هم نقطه عطف انتقادات یعنی نشان دادن تصویر حضرت ابالفضل چه ارتباطی با مسائل سیاسی دارد؟
با تمام این تفاسیر، رستاخیز با هزینه های مادی و معنوی گسترده خود ساخته شده است و در این زمان، که هرگونه اتفاقی ممکن است، اکران این فیلم نیز بدون اصلاحات یا حتی به همراه اصلاحات، دور از واقع نیست. بنابراین آنچه در این بین باقی می ماند و به عنوان رسالت دلسوزان اهالی سینما باید مورد توجه قرار گیرد، شناسایی بسترها، ریشه ها و انگیزه های ساخت چنین آثاری است. انگیزه هایی که ممکن است هیچ گاه در مخیله کارگردان، تهیه کننده و هیچ یک از نقش آفرینان این فیلم و سایر فیلم های مشابه وجود نداشته باشد، اما ناخواسته در اختیار پروژه نفوذ قرار می گیرد و مهم ترین بنیادهای اعتقادی ما را مورد هدف قرار داده است. مثلا باید پرسید آیا ساخت آثاری درباره واقعه مهم عاشورا با چنین وضعیتی، منجر به عرفی سازی نمی شود؟ و آیا این تناقضات و ابهامات سبب نگاه بدبینانه مردم به موضوعات دینی و اسلامی برای ساخت فیلم نخواهد شد؟/