زنگ خطر سیلاب های اخیر/دست درازی به طبیعت وعدم رعایت حریم رودخانه

بلایای طبیعی چیز غریبی نیست. عجیب این است که ما آمادگی مقابله با این حوادث را نداشته باشیم. علت بسیاری موارد که منجر به بروز چنین حوادثی می شود، خطاهای انسانی ست. یکی از آن اشتباهات، تخریب بی رویه و بی حساب طبیعت است. وقتی برای احداث یک جاده به سادگی سطح زیادی از پوشش گیاهی طبیعت را که ریه های تنفسی شهرمان بودند لگدمال کردیم. در حالیکه امروزه در بسیاری از کشورها برای جلوگیری از تخریب طبیعت و جلوگیری از قطع حتی یک درخت، اقدام به احداث جاده های هوایی می کنند. 
زمانی که بدون درنظر گرفتن حریم طبیعت اقدام به ساخت و ساز غیرقانونی ساختمان ها و ویلاهایی کردیم و حتی گاهی موفق به اخذ مجوز قانونی نیز شدیم. به روزهایی که جنگل و منابع طبیعی را ارث خانوادگی خود دانستیم و درختان بسیاری را به بهانه های مختلف قطع کردیم. به زمانی که چه بسیار حیوانات و جانورانی که در این بین از میان رفتند و یا لانه و کاشانه ی آن ها از بین رفت. وجود همین درختان و جنگل ها در طول زمان مانع وقوع سیلاب بوده و اکنون که آنها را قطع کرده ایم، با کمترین بارشی، سیل سرازیر می شود.

یکی از مهم ترین مشکلات، دایر کردن قهوه خانه ها و رستوران هایی است که حتی گاهی در بستر رودخانه ها ساخته شد. گاهی تخت های آنها تا لب رود چیده شد و سیلاب های اخیر به آنها امان نداد. بسیاری از این رستوران ها نیز اقدامی برای پاکسازی و حاشیه رودها ندارند و زباله ها و ضایعات تولیدی خود را داخل رودها و یا حاشیه جاده ها ریخته و برنامه ای برای انتقال آنها ندارند. ضمن اینکه بعضی کارخانه ها نیز فاضلاب های خود را به سادگی در طبیعت رها می کنند و باعث آلودگی محیط زیست می شوند.
و اما مهم ترین مسئله که باید بیش از این مورد توجه قرار بگیرد کوتاهی مسئولان است. آنان که مجوزات رسمی و غیررسمی برای این ساخت و سازها می دهند. آنان که صدای ناله درختان را زیر تیغ تبرها و اره ها شنیدند و دم نزدند. آنان که محیط زیست را فقط متعلق به انسان ها دانستند و سهمی برای حیوانات که مالک اصلی آن هستند قائل نشدند. البته در این بین نباید از تعرض غالباً غیرقانونی برخی نهادها چشم پوشی کرد که به بهانه های مختلف طبیعت را از بین می برند. اگر سری به شهرهای حاشیه دریای خزر بزنید متوجه این موضوع می شوید. جاده کناره که زمانی در طول مسیر، به راحتی امواج دریا قابل رویت بود، در سال های اخیر توسط برخی نهادها و یا بخش خصوصی دیوارکشی شده و دیگر بجای منظره دریا، دیوارهای سرد بتونی مشاهده می شود. درحالی که رودها و دریاها حریم مشخصی دارند و باید آن فاصله رعایت شود. اما در بسیاری موارد اهمیتی به آن داده نمی شود.

باید در مقاطع مختلف روی رودها پل نصب کرد که افراد مجبور به عبور از بستر رودها نشوند. ضمن اینکه این پل ها باید دارای حفاظ باشد که از سقوط به پایین جلوگیری کند. همچنین تابلوهایی برای هشدار سیل در نقاط مختلف رود نصب شود.

البته در بیشتر موارد، شهروندان نیز بی احتیاطی می کنند و با نشستن در حاشیه و یا بستر رودها زمینه ساز حادثه می شوند. بستر رودها حتی اگر خشک باشند مکان مناسبی برای اطراق نیست. زیرا درصورت وقوع سیل، فرصتی برای خروج نخواهید داشت. 

رودها شریان های اصلی شهر ما هستند و ما باید قدر این نعمات خداوندی را بدانیم. در همه جای دنیا، حتی در مناطقی که از بارندگی خوبی برخوردار هستند، با مدیریت مناسب قطره قطره ی باران را جمع آوری کرده و ذخیره می کنند اما در کشور ما از نقاط کم بارش دنیاست متاسفانه این مدیریت صورت نمی گیرد و در شرایطی که باید آب های روان را مدیریت و مصرف بهینه کنیم، اما شاهد هدررفت این سرمایه ملی هستیم. و نه تنها آنها را از دست می دهیم که شرایط تخریب محیط زندگی خود را نیز فراهم می کنیم. طبیعت آنقدر با ما مهربان است که گویا مسئول پرورش ماست و ما آنقدر با آن نامهربانیم که گویا مسئولیت تخریب آن را برعهده داریم. 

ایرانیان از دیرباز به طبیعت احترام ویژه ای می گذاشتند. هنوز هم آثار پرستشگاه ها وعبادتگاه های قدیمی که در کنار سرچشمه ها، کوه ها، درختان کهنسال و... است یافت می شود اما متاسفانه، دراین سال ها هر روز با سرعت بیشتری به تخریب طبیعت پرداختیم و فقط هر از گاهی با تذکر رسانه ها، جلوی احداث چند ویلا را گرفتیم و بعد از مدتی دوباره روز از نو و روزی از نو.

طبیعت در تمام این روزها بی مهری های ما را تحمل کرد، صبر کرد و دم نزد و همچون مادری مهربان، همواره ما را در کنار خود نگه داشت. اما صبر هم حدی دارد. در چند وقت گذشته طبیعت به روش های مختلف ناراحتی خود را از اوضاع به وجود آمده نشان داد اما گویا ما چشم ها و گوش های خود را بسته بودیم و جز منافع خود، چیزی نمی دیدیم. یکی از علائم نارضایتی طبیعت این است که در سال های اخیر، آمار مشاهده حیوانات وحشی و موجودات غیرشهری در شهرها افزایش یافته است. این حالت نشان دهنده این است که ما انسان ها عالمانه و عامدانه زیست گاه و کاشانه آن ها را تخریب کرده و آنان را آوار کرده ایم. بسیاری از این حیوانات از سر اجبار و خستگی و کاملاً بی هدف، حرکت کرده و به یکباره خود را در میان هیاهوی شهرها می بینند. حیواناتی نظیر مار، عقاب، جغد، روباه و حتی اخیراً آهو که از حیوانات کاملاً کوهی و غیرشهری است در دل شهرها پیدا می شوند که هر کدام از این ها پیغام تخریب طبیعت را به همراه داشته و از ما یاری طلب می کنند و از ما می خواهند که محل زندگی شان را به آنان بازگردانیم. اما متاسفانه ما به جای شنیدن این صدای رسا، با آنان عکس سلفی گرفتیم و آن ها را تحویل مراکز نگهداری حیوانات دادیم و هرگز از خود نپرسیدیم که این حیوانات در داخل شهر ما چه می کنند؟
     
در جنگ یکطرفه ای که از جانب ما به طبیعت تحمیل شده، خسارات زیادی به آن وارد کردیم و احساس قدرتمندی کردیم. اما گاهی هم طبیعت برای یادآوری، قدرت خود را به ما نشان می دهد. این مسئله تنها مختص ایران نیست بلکه در بسیاری از کشورهای درحال توسعه و حتی پیشرفته با این اوضاع مواجهیم. هنوز هم سونامی وحشتناک ژاپن، آتش فشان های فعال فیلیپین و حتی زلزله های سال های دور و نزدیک کشور خود را از یاد نبرده ایم. حتی ممکن است گاهی طبیعت، خشم خود را در گوشه دیگری از این دنیا نشان دهد. باور کنیم که نه ما و نه هیچکس دیگر در این دنیا، قدرت مقابله با طبیعت را ندارد و باید بپذیریم که:
"ما انسان ها در جدال با طبیعت، باختیم".

 هنوز هم می توانیم با طبیعت آشتی کنیم و به آن احترام بگذاریم. جا دارد که مسئولین مربوطه نظارت دقیق تری به حفظ منابع طبیعی و محیط زیست کشورمان داشته باشند و با این کار، پاسخگوی خوبی های طبیعت باشند. ما شهروندان نیز، طبیعت را متعلق به عموم بدانیم و بپذیریم که حیوانات و گیاهان موجود در آن نیز مانند ما حق استفاده از آن را دارند حتی بیشتر از ما.

هنوز هم دیر نشده، به سادگی می توانیم این جدال نابرابر و بی فایده را به دوستی و این باخت را به بازی برد - برد تبدیل کنیم. 
اگر بخواهیم...

* سخنگوی آتش نشانی شهرداری تهران