بررسی جولان هالیوود در عربستان

پایگاه بصیرت / گروه فرهنگی

چندی است که ولیعهد سعودی ظاهرا به دنبال اجرای تغییرات فرهنگی اجتماعی است. تغییر قوانین رانندگی این کشور و اعلام آزادی رانندگی زنان، ورود آنان به ورزشگاه، فتوای اجازه دادن مفتی سعودی برای خروج زنان از کشور بدون اجازه همسر و اخیراً بازگشایی سینماها و امضای قراردادهایی بین سعودی ها و شرکت های سینمایی جهانی برای نمایش آثار سینمای غربی در این کشور. گرچه اهداف ولیعهد عربستان را در بازی قدرت باید بررسی کرد اما نوع به اصطلاح اصلاحات حاکی از نوعی ناسازگاری روند ها با وضعیت عربستان است ، بخصوص در تصمیم اخیر ، یعنی جولان دادن به سینمای هالیود است. قطعا با ورود سینمای هالیود به عربستان شاهد تبعاتی در این کشور خواهیم بود . برای بررسی بیشتر این موضوع  گفتگویی با سعید مستغاثی داشته ایم.

سعید مستغاثی از اوایل دهه ۷۰ به وسیله همکاری با بنیاد سینمایی فارابی و فصلنامه این بنیاد وارد مطبوعات سینمایی شد و از آن پس در نشریات مختلف قلم زد. از جمله: هفته نامه سینما، دنیای تصویر، نقد سینما، سوره، اطلاعات بین ‌الملل، فیلم و سینما، فیلم و هنر، آفرینش، بنیان، آیینه جنوب، بهار، نوروز، حیات نو، همشهری، جهان سینما، فیلم نگار و… و در این نشریات مسئولیت ‌هایی از قبیل دبیر سرویس نقد فیلم، دبیر بخش ایرانی، مسئول بخش خارجی و… را برعهده داشت.

مستغاثی در سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ سردبیر مجله هفتگی سینما و همچنین رویداد هفته بود. سعید مستغاثی از آغاز تأسیس انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران در سال ۱۳۷۴، عضو آن بود و از سال ۱۳۸۶ وارد شورای مرکزی آن شد و در سال ۱۳۸۷ به ریاست این انجمن انتخاب گردید. وی همچنین در دوره‌های مختلف عضو هیئت‌های داوری این انجمن بوده ‌است و در سال ۱۳۸۷ نیز عضو هیئت داوران بخش فیلم ‌های اول و دوم جشنواره فیلم فجربود. 

مستغاثی از سال ۱۳۷۴ به برنامه سازی در تلویزیون روی آورد؛ ابتدا برای برنامه ‌هایی همچون «سینما تئاتر ۷۴»، «با شما برای شما»، «زن در تاریخ سینما» و «مستند ۴» نویسندگی و کارشناسی کرد و سپس با کارگردانی مجموعه مستند داستانی «محراب انقلاب» در سال ۱۳۸۴ وارد جرگه فیلمسازی شد. «حکایت سینما توگراف» عنوان آخرین اثر سعید است که سالها از آخرین تالیفش می ‌گذرد و چند سالی‌ است به مستندهای بلندی که برای تلویزیون (راز ارماگدون، تمدن آسمانی، اینک آخرالزمان) روی آورده.

مستغاثی همچنین فیلم داستانی «راز» را در سال ۱۳۸۵برای مقاومت بسیج نوشته و کارگردانی کرده‌است. در ادامه گفتگوی بصیرت با ایشان آمده است:

سینمایی که آن طرف آب ها به وجود آمد و به اصطلاح سینمای غرب، یک مقوله به شدت ایدئولوژیک است. توجه به بنیانگذاران سینما در غرب و آنهایی که از مهاجرنشین های یهودی از اروپای شرقی آمده بودند موید این دیدگاه است. از همان ابتدا هم بر اساس اعترافات و نوشته های بنیان گذاران سینما در غرب به خصوص در هالیود، سینمای غرب به صورت ایدئولوژیک ادامه پیدا کرد، یعنی اهداف، آرزوها و اندیشه های آنها را در خودش داشت. بنابراین سینما از اول در غرب ایدئولوژیک بوده و هست و حالا سیاست هم بخشی از این ایدئولوژیک بودن است و بخش دیگری از آن تفکرات مادی گرایانه غرب است، مثل سکولاریسم، اومانیسم، لیبرالیسم، بی بند و باری و سبک زندگی که همواره در فیلم های جریان اصلی سینمای غرب بوده و هست. این ویژگی به کشورهای دیگر هم نفوذ پیدا کرده، از جمله کشور خود ما و ایدئولوژی صهیونی غرب، در واقع سینمای کشورهای دیگر را سمت و سو داده است. 

حضور عربستان در بازار هالیود موید همان قضیه ایدئولوژیک بودن سینما است. امروزه عربستان جزئی از سیستم ایدئولوژیک غرب است، یعنی در واقع آن سیستم را در منطقه نمایندگی می کند و برای آن پایگاه ایجاد کرده است و به عنوان ابزار آن سیستم عمل می کند، مثل حمایت از داعش، طالبان و القاعده. شما الان ببینید عربستان در بخش اقتصادی و نظامی غرب حضور فعال دارد، حالا در بخش فرهنگی هم حضور فعال پیدا کرده است. چه اینکه قبل از عربستان، کشورهای دیگر مثل قطر و امارات این کار را کرده اند. اگرچه عربستان از قبل هم حضور داشته و شبکه هایی مثل ان بی سی ظاهرا متعلق به کشورهای عربی مثل عربستان است و توسط غربی ها اداره می شود و یا شبکه هایی مثل الجزیره که با همکاری مشترک کشورهای عربستان و غرب وجود داشته و حالا یک مقدار بیشتر شده است. 

باید توجه داشته باشیم که کار فرهنگی کار واکنشی نیست. اگر یک حمله نظامی باشد بله، اما در زمینه فرهنگی باید کنش گر باشیم نه واکنش گر. این چیزی است که متأسفانه ما نداشتیم. نه سینماگر ما و نه صاحب رسانه ما، حتی در مقام دفاع هم نبودند، هر وقت یک حرکتی صورت گرفته ما جواب دادیم. در حالیکه سینما و رسانه ما باید کنش گر باشد و اگر بخواهد واکنش گر باشد همان تعطیل شوند بهتر است. ما فرهنگ پیشرفته و پیشرویی در اسلام داریم. سینما و رسانه ما تاکنون در جهت این فرهنگ غنی حرکت نکرده، باید وارد میدان شود و باید هم جهت با مردم شود، اگر این کار را نکند در واقع ضد مردم حرکت خواهد کرد. 

فرهنگ اسلام پرجاذبه ترین فرهنگ در طول تاریخ است و همواره همه فرهنگ ها در خودش جذب کرده، از فرهنگ مغول و فرهنگ ایرانی گرفته تا فرهنگ اروپایی. همین امروز وحشت غرب فکر می کنید از چیست؟ از اینکه فرهنگ اسلام به شدت دارد در میان آنها نفوذ می کند و جاذبه دارد. حضرت امام چهل سال قبل می فرمایند، اسلام را همانطور که هست به مردم بشناسانید همه جذب آن می شوند. نباید بگوییم اسلام کهنه شده، جذابیت ندارد و مربوط به 1400 سال پیش است، اینها حرف های ارتجاعی کهنه ای است که باید اینها را دور بریزیم. امروز دنیا از جذابیت های غرب متنفر شده است و به دنبال حرف جدیدی است. متاسفانه ما خیلی از تحولات عقب افتاده ایم، آن چیزی که آنها صدها سال پیش کنار گذاشتند، ما تازه دنبالش رفتیم. این ارتجاع و عقب افتادگی را باید درک کنیم و بیشتر غور کنم و خودمان را دست امواج رسانه ها غربی ندهیم و برویم دنبال مطالعه و تحقیق و اینکه اسلام را بشناسیم و بشناسانیم. 

با تشکر از آقای سعید مستغاثی که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار داده اند.

مصاحبه از: فهیمه عشرتی