یکی از دغدغههای مهم و همیشگی مردم و مسئولان در پیاده‌روی و بزرگداشت اربعین حسینی موضوع اسکان و تغذیه زائران بوده است. حجم عظیم مشتاقان زیارت و حجم انبوهی از مردمی که قصد کمک به برپایی این مراسم را با نذورات خود داشتند، در نوع خود بی‌نظیر و غیر قابل تصور و پیش‌بینی بود و این سبب شد تا مسئولان امر به فکر ساماندهی این امور باشند. از این جهت یکی از کمیتههای فعال و مهم در ستاد اربعین کشور، کمیته اسکان و تغذیه این ستاد است. مسئولیت این کمیته نیز به فردی داده شده که با فضای عراق و برادران عراقی آشنا بوده و رفت و آمد زیادی به این کشور دارد، یعنی مهندس حسین پلارک، رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات کشور. در ادامه در گفتوگویی با وی کم و کیف وضعیت کمیته اسکان و تغذیه را جویا شدیم که از نگاهتان میگذرد.
به طور کلی کمیته اسکان و تغذیه متولی چه اموری است؟
کمیته اسکان و تغذیه ستاد مرکزی اربعین حسینی یکی از محوری‌ترین کمیتههای این ستاد است که بحث موکب‌ها، تغذیه و مشارکتهای مردمی را بر عهده دارد؛ یعنی آنچه به مشارکتهای مردمی در بحث خدمات‌رسانی ارتباط دارد، از سوی این کمیته انجام می‌شود؛ از موکب‌داران و ثبت نام و سازماندهی و نظارت بر جمع‌آوری کمک‌های مردمی آنها گرفته تا انتقال تجهیزات موکب به عراق و نقاط مرزی ایران و ایجاد زیرساخت‌های موکب مثل آب و برق و گاز و... . امسال 2500 موکب ایرانی داریم که نسبت به سال گذشته حدود 500 موکب افزایش داشته است. در واقع موکب‌ها در قالب یک برنامه منسجم و نرم‌افزار سازماندهی و برنامه‌ریزی شده‌اند که هر کدام کجا مستقر شده و چه خدماتی را ارائه کنند. برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی از مبدأ جمع‌آوری و بارگیری کمک‌ها و انتقال به محل استقرار موکب‌ها از خدمات این کمیته است؛ یعنی فکر شده تا خدمات در همه جا به اندازه نیاز تقسیم شود و جایی بدون خدمات نماند.
در مجموع می‌توان گفت ما سه مأموریت اصلی داریم؛ اول ثبت و سازماندهی موکب‌ها و صدور پروانه موکبداری برای افتتاح حساب و جمع‌آوری نذورات مردمی که به این روند هم نظارت می‌کنیم. برخی اقلام هم با قیمتهای دولتی و یارانه‌ای برای موکب‌ها تهیه می‌شود. دوم انتقال این موکب‌ها به محل مورد نظر که امسال 1500 موکب در داخل مرز ایران خدمت‌رسانی می‌کنند و 1000 موکب در داخل عراق، در نجف، سامرا، کاظمین، کربلا، امام‌زاده سیدمحمد، کوفه، مسیر خسروی تا بغداد و... مستقر شده‌اند. برای انتقال این موکب‌ها به عراق پیش‌بینی تا روز آخر 4 هزار کامیون بار است که بر بارگیری، صحت اقلام و انتقال از مرز هم نظارت می‌کنیم تا تحت قوانین دو کشور باشد. موضوع بعدی ایجاد زیرساخت‌های استقرار موکب‌ها مثل آب، برق، فاضلاب و فضای استقرار است که مطابق توافقات با عراق فضاهایی را که مشخص شده بعد از آماده‌سازی تحویل موکب‌داران میدهیم.
استقرار موکب‌ها و نحوه خدمت‌دهی به چه صورت است؟
تجربه نشان داده که تعداد زائران اربعین از یک نقطه زمانی اوج میگیرد و در یک نقطه کاسته شده و پایان می‌یابد. بر این اساس ما در داخل عراق از دهم صفر تا 25 صفر و داخل ایران از سه روز زودتر، یعنی هفتم صفر تا 25 صفر برنامه خدمت‌رسانی موکب‌ها را تنظیم کردیم؛ اما امسال استقبال بسیار زیاد و خیلی زودتر بود و مجبور شدیم کار را سرعت دهیم و فراخوان کنیم و پنج روز زودتر موکب‌ها را مستقر کنیم. ما در بحث نظارت، نظارت دقیق بر کار موکب‌ها داریم تا بررسی کنیم حداقل همان خدمتی را که متعهد شده‌اند انجام دهند و نذورات مردمی هم در مسیر خودش هزینه شود.
یک موضوع دیگر هم همکاری و هماهنگ کردن دستگاه‌های دولتی و نهادهای نیمه دولتی در این مسیر است؛ دستگاه‌هایی که باید به موکب‌ها خدمات دهند یا خود موکب دارند؛ مثلاً سپاه امسال موکب‌هایش را با ظرفیت صد هزار نفر برپا کرده، هم در مرزها و هم در داخل عراق، تعداد زیادی هم موکب‌های مردمی سپاه غذا تعهد کرده‌اند.
نهادهای دیگری هم مثل آستان قدس رضوی، آستان حضرت معصومه(س)، بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی کمیته امداد امام(ره) ، هلال احمر، وزارت نیرو و سایر وزارتخانه و... هم در این فضا نقش دارند.
چرا تعداد موکب‌ها در عراق کمتر از ایران است؟
چون در عراق موکب‌های عراقی و سایر کشورهای دیگر هم هستند، عمده تمرکز ما بر خدمات در کشور خودمان و در مرزهای خودمان است. حجم زیادی از زائران اربعین ایرانی هستند و نیاز است در داخل ایران هم به آنها خدمت شود. جالب است بدانید امسال جمعیت حاضر در مرزها برای اربعین در پنجم صفر برابر بود با جمعیتی که سال گذشته 15 صفر در مرزها بود؛ بنابراین پیش‌بینی‌ها خیلی فراتر رفته. ما در زمان همین مصاحبه ظرفیت‌های موکب‌های‌مان در نجف تکمیل است؛ در حالی که سال گذشته سه روز قبل از اربعین تکمیل میشد. الآن موکب‌های اضطراری را فعال کردیم و ظرفیت آشپزخانه‌های خودمان را هم بالا بردیم و از ظرفیت آشپزخانه حرم و ستاد هم صددرصد داریم استفاده می‌کنیم. همین حجم هم با سه تا چهار روز تأخیر در کربلا هستند؛ یعنی یکی دو روز مانده به اربعین سال گذشته ظرفیت‌های ما در نجف و کربلا پر میشد؛ اما این بار ده روز به اربعین ظرفیت‌های ما در نجف تکمیل شده است.
در مجموع فعلاً 29 تا 30 میلیون پرس غذا را در این ایام در موکب‌ها برنامه‌ریزی کردیم. به طور ثابت هم 2 میلیون و 300 هزار ظرفیت شبخواب مستقر داریم. امسال گرما هم سبب می‌شود مصرف آب خیلی بالاتر برود و برای آن هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
در پاسخ دقیقتر در مورد تعداد موکب‌ها در ایران و عراق باید بگویم که در حوزه نوع خدمات در حوزه غذا ما عمده غذای حدود 65 تا 70 درصد را در ایران به زوار ارائه می‌کنیم؛ اما در مورد ظرفیت اسکان برعکس است و حدود 60 درصد در عراق ظرفیت داریم و 40 درصد در ایران.
کمک‌ها و نذورات مردمی به شکل متمرکز هم غیر از جمع‌آوری موکب‌ها از سوی شما جمع‌آوری می‌شود؟
برای جذب کمک‌های مردمی به شکل متمرکز هم پیش‌بینی شد تا پویشی راه انداخته شود به عنوان «سهم من هم از اربعین» با شماره #1040*780* این یک پویش جهانی است برای دریافت کمک‌های مردمی تا بتوانیم خدمات بهتری به زائران برسانیم؛ اما نکته این است که ظرفیت بقا و توانایی خدمت موکب‌ها متوسط 15 روز است و بر این اساس موکب‌ها مستقر شده‌اند.
افراد و مجموعههایی که درخواست برقراری موکب داشتند به چه شکل عمل کردند؟
سامانه‌ای طراحی شد با نام موکب و به همه اطلاع‌رسانی شد. همه کسانی که قصد داشتند برای اربعین موکب مستقر کنند در این سامانه ثبت‌نام کردند و حدود بیش از سه هزار درخواست موکب در سامانه ثبت شد و ۲ هزار و ۵۰۰ متر موکب توانستند مجوزهای لازم را برابر استعلام از مراکز مورد نظر کسب کرده و پروانه موکبداری بگیرند و اقدام به افتتاح حسابی به نام موکب و جمع‌آوری کمک‌های مردمی کنند.
با توجه به تسهیل در سفر که منجر به افزایش تعداد بی‌نظیر زائران ایرانی شده خدمات شما برای امسال تا چه میزان جوابگو خواهد بود؟
تا الآن آن تعهدی که موکب‌ها به ما دادند چهل درصد افزایش خدمات بوده که نشان می‌دهد مردم خودشان عملاً پذیرفتند که این خدمات را تقبل کنند و این ۴۰ درصد افزایش را انجام دهند. حالا این دریافت کمک‌ها ادامه دارد و طبیعتاً از آنجا که مردم آگاهی پیدا کردند و مشتاق نذر در این مسیر هستند و به ویژه کسانی که سال گذشته زیارت رفتند و ممکن است که امسال توفیق زیارت نداشته باشند، دوست دارند سهمی از اربعین داشته باشند؛ پس سهم‌شان را با ارائه کمک‌ها در این راهپیمایی اعلام می‌کنند و سهامدار و شریک این راهپیمایی می‌شوند.
در حال حاضر ما پنج روز زودتر از برنامه شروع کردیم و احتمالاً پنج روز دیرتر از برنامه هم باید کار تمام شود؛ یعنی باید 25 روز خدمات ارائه شود. این خود مستلزم هزینه و امکاناتی است که باید تأمین شود؛ مثلاً باید موکب‌های عراقی را هم تغذیه کنیم. در این موارد موکبهایی که در عراق مستقر هستند و آشپزخانه‌های حرم را هم مواد اولیه برسانیم تا بتوانیم از زوار ایرانی که در عراق هستند، خارج از زمان‌بندی که پیش‌بینی شده پذیرایی کنیم و باید از همه ظرفیت‌های موجود و ظرفیت‌های ستاد بازسازی در عراق و امکانات دیگر برای این منظور استفاده کنیم. اینها نیازهایی است که کمک‌های مردمی را می‌طلبد که مردم عزیز هم در این امر باید مشارکت کنند؛ البته مردم هم خیلی اعتقاد به این دارند که اگر خودشان نیامدند حداقل نذوراتی در این مسیر داشته باشند.
شما در حوزه وظایف خود در مجموعه ستاد مرکزی اربعین تا چه حد در بحث غنا بخشیدن به فضای فرهنگی اربعین که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب در دیدار با موکب داران عراقی قرار گرفت، برنامه‌ریزی کرده‌اید؟
این متأسفانه یک ضعف است، ضعف بهرهبرداری ما از اربعین در موضوع فرهنگی آن است. ما الان در بحث موکبداری، خدمات‌رسانی و خدمات رفاهی برای زائران می‌توانیم مستند بگوییم که چه کردیم، الآن وضعیت چطور است و نیازهای‌مان چیست و می‌دانیم مثلاً نمی‌توانیم جوابگوی این تعداد زائر با این وضعیت باشیم. انسجام و نظم در کار مشخص است. ما دقیقاً مشخص کردیم که فلان موکب در فلان شهرستان دقیقاً باید چه کار بکند، چه غذایی بدهد، چه مقدار غذا و چه زمانی و از چه زمان دایر شود و چه زمانی جمع کنند، همه اینها مشخص است و بعد مشخص می‌کنیم که آیا آن موقع این کار را کرد یا نه و همه چیز قابل اندازه‌گیری است و تیم گذاشتیم نظارت می‌کنیم و سازمان داریم و کاملاً رصد می‌کنیم؛ اما در موضوعات فرهنگی متأسفانه این در بحث در اربعین محقق نشده است؛ مثلاً این‌طور نبوده که حداقل بیاییند بگویند که مثلاً یک مسئول فرهنگی با گروهش به این موکب معرفی می‌شوند، با دستور کار مشخص باید فعالیت کنند و امکانات و ابزاری که برای این منظور لازم است مهیا شود. هنوز پیوست فرهنگی برای موکب‌ها نوشته نشده و متأسفانه ما با این مواجه هستیم که هر کسی در این کشور آمده به اسم کار فرهنگی و آتش به اختیار فعالیت فرهنگی می‌کند؛ اما منسجم و در یک راستا نیست و ما هم نمی‌دانیم اینها صلاحیت دارند یا نه و چه می‌کنند و چه فکری را ترویج می‌کنند. می‌آیند از ما جا و موکب می‌خواهند و معلوم نیست به چه کسی باید جوابگو باشند، اصلاً انسجامی دارند و معلوم نیست اهدافشان در راستای اهداف اربعین است یا خیر و معرفت اربعین را محقق می‌کنند یا اینکه دنبال چیزی دیگری هستند. اینها در موضوع فرهنگی اصلاً لحاظ نشده. کمیته فرهنگی و جناب آقای دکتر احمدی خیلی زحمت می‌کشند؛ ولی متأسفانه این نظم و انسجام برقرار نشده و من فکر می‌کنم که نظام باید یک جایگاه قوی برای بحث فرهنگی در اربعین ایجاد کند و برای این فکر شود تا ما بتوانیم به آن اهداف راهپیمایی اربعین که ایجاد تمدن نوین اسلامی است و حضرت آقا روی آن تأکید کردند و نوید دادند برسیم، وگرنه یک آدم را حمایت کرده‌ایم تا بیاید در گرما پیاده‌روی کند و برگردد؛ اما به او چیزی در جهت نهضت امام حسین(ع) و یاوری حضرت مهدی(عج) اضافه نکردیم.
برای کسانی که مشتاق برپایی موکب بودند سامانه‌ای با نام موکب طراحیو همه در این سامانه ثبت‌نام کردند و حدود بیش از سه هزار درخواست موکب در سامانه ثبت شد.
هنوز پیوست فرهنگی برای موکب‌ها نوشته نشده و متأسفانه ما با این مواجه هستیم که هر کسی در این کشور آمده به اسم کار فرهنگی فعالیت فرهنگی می‌کند؛اما منسجم و در یک راستا نیست.