شرایط سیاسی کشور باعث شده است که مذاکرات وین و روند آن کمتر مورد توجه قرا گیرد. متاسفانه در وضعیت فعلی نیز عده ای صحبت از مذاکرات را مخالفت با دولت قلمداد می کنند و منتقدین را مخالف مذاکره معرفی می کنند. این در حالی است مذاکرات وین از حیث منافع ملی و از جهت نگرانی نسبت به خوشبینی به آمریکا و حیله گری مجدد غرب، مورد پردازش قرار می گیرد.
حال این سوال مطرح می شود که مذاکرات وین چرا تا این اندازه طولانی شده است و اصولا قرار است در وین چه اتفاقاتی رخ دهد؟
مذاکرات وین بعد از خروج آمریکا از برجام و شکست سیاست فشار حداکثری این کشور در حال انجام است. بدیهی است که می توان در خوشبینانه ترین حالت ممکن مذاکرات وین را تلاش غرب برای احیای برجام دانست.
امروز بعد از هشت سال سال ویک تجربه تلخ برای مردم و نخبگان سیاسی روشن شده است که برجام چیزی جز خسارت محض برای ایران نبوده است. لذا تلاش برای احیا در وین باید در چارچوب منافع ملی باشد و اشکالات برجام را باید با حساسیت کامل مرتفع ساخت. از این رو کنشگری در مذاکرات برجام امری بدیهی و در راستای کمک به تحقق منافع ملی تعریف می شود.
چرا برجام نتوانست انتظارات را آن گونه که مسببان برجام ادعا می‌کردند برآورده سازد؟
الف: تعلیق شدن تحریمها به جای لغو آنها: رهبر معظم انقلاب با هدف جلوگیری از ادامه روند فعلی یک طرفه اجرای برجام و نتیجه بخش بودن مذاکرات وین بحث راستی آزمایی را مطرح نمودند. موضوعی که تحقق آن باعث خواهد شد که تحریم ها لغو شود نه تعلیق. یعنی ممکن است که این تحریمها با دستور اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا در دوره‌های ۱۲۰ روزه تعلیق شود. از این رو علی‌رغم تعلیق برخی تحریمها به دلیل آنکه همواره سایه تحریم بر سر اقتصاد ایران بود، ریسک همکاری با ایران برای طرف‌های خارجی کاهش پیدا نکرد و عملاً اثر تحریمها به جای خود باقی ماند. این در حالی است که آمریکایی در مذاکرات وین بشدت نسبت آن تلاش میکنند و راستی آزمایی را لغو تحریم ها را قبول نکردند.
ب: حفظ ساختار تحریمها: عدم لغو تحریمها باعث شده است که ساختار تحریم ها همچنان حفظ شود. در قضیه برجام اگرچه دولتمردان ایران ادعا می‌کردند ساختار تحریم‌های آمریکا شکسته شد، اما واقعیت این بود که ساختار تحریمها کاملاً محفوظ مانده بود و بازگشت تحریمها به یک امضا یا عدم امضا وابسته بود. از این رو تحریمها نتیجه عملی برای ایران نداشت و صرفاً روی کاغذ تعلیق شده بود. این روند باعث شد که برجام بعنوان یک خسارت محض تلقی گردد. اجرای عجولانه برجام از طرف ایران و عدم اجرای سیاست راستی آزمایی باعث شد که آمریکاییی ها به تعهدات خود عمل نکنند. تجربه ای که باید در مذاکرات وین مورد استفاده قرار گیرد.
ج: برای رفع اختلاف و عدم اجرای تعهدات آمریکا هیچ مکانیسمی در برجام تعریف نشده است: تنها مکانیسمی که در برجام وجود دارد، مکانیسم ماشه است که به گونه‌ای طراحی شده بود که عملاً هر اعتراضی که ایران به نقض عهد طرف‌های غربی می‌کرد می‌توانست منجر به بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران شود.
حال بعد از خروج آمریکا از برجام، ایران هیچ گونه شکایتی و اعتراضی را به آمریکا نتوانست بکند، در مواقع در کمال ناباوری برجام با هدف بی اعتمادی به ایران تنظیم شده است که این موضوع در مذاکرات وین باید بشدت مورد توجه قرار گیرد. از این رو نباید در وین بازگشت آمریکا به برجام مورد پذیرش قرار گیرد. بازگشت آمریکا یعنی فعال سازی مکانیسم ماشه بدون کوچکترین هزینه برای این کشور خواهد بود.
بنابراین اگر مذاکرات وین با هدف احیای برجامی که برخی از تعارضات آن با منافع ملی بیان شد، به هیچ وجه قابل قبول نخواهد بود. برجامی که در آن هیچ تضمینی برای الزام طرف‌های غربی در عمل به تعهداتشان وجود ندارد؟ برجامی که ساختار تحریم‌های آمریکا در آن حفظ می‌شود و تعلیق تحریمها (و نه لغو آنها) مشروط به امضای رئیس‌جمهور آمریکا آن هم برای دوره‌های ۱۲۰ روزه خواهد بود؟!
نکته آخر هر چه زمان در وین طولانی و فرسایشی باشد، در تعارض کامل با منافع و اقتصاد ملی خواهد بود. در شرایط حاضر اقتصاد به سبب دخیل کردن مذاکرات به آن، شرطی شده است و خروج اقتصاد شرطی نیز منوط به بسته شدن زودتر مذاکرات خواهد بود و البته برخی که از تلاش های آمریکا در تاثیر گذاری به انتخابات ایران سخن می گویند که برای جلوگیری از آن نیز جمع بندی مذاکرات وین خواهد بود.