«کلاب‌هاوس» یکی از جدیدترین تلاش‌های توسعه‌دهنگان نرم‌افزاری برای ایجاد یک شبکه اجتماعی بود که با مفاهیم قدیمی، مانند صوت و گفتوگوهای چندنفره در تلاش بودند جایی برای خود در میان انبوه خدمات مجازی ایجاد کنند؛ اما به مرور این برنامه از تب و تاب اولیه افتاد و امروز آن جذابیت اولیه را ندارد.
چرا کلاب‌هاوس رشد کرد؟
به نظر می‌رسد، آنچه سبب شد کلاب هاوس در ایران رشد فزاینده‌ای داشته باشد، فضا و موقعیت معطوف به انتخابات 1400 بود؛ به گونه‌ای که برخی از کنشگران و حتی بازیگران سیاسی که به شرکت در انتخابات به عنوان کاندیدا تمایل داشتند، این بستر را نقطه مناسبی برای معرفی ایده‌ها و برنامه‌های خود یافتند. همین موضوع سبب شد، در فاصله کوتاهی تعدادی از سیاسیون خود را در معرض پرسش‌ها و دیدگاه‌های بخشی از مردم قرار دهند.
از سوی دیگر، شیوع ویروس کرونا، دنیای متفاوتی را در همه عرصه‌ها به‌ویژه برای کسبوکارها رقم زد و سرعت دیجیتالیزه شدن کسبوکارها بیشتر شد.
فرمانروایی چند ماهه چه شد؟
کلاب‌هاوس عمری یک و نیم ساله در دنیا و حدود شش ماهه در ایران دارد. از اوایل سال جدید و نوروز بود که سر و صدای اتاق‌های گفت‌وگو و مطالب آن، سر زبان‌ها افتاد و هرشب یکی از شخصیت‌های مهم سیاسی، اقتصادی و... کشور و نامزدهای احتمالی مهمان شنوندگان و شرکت‌کنندگان در روم‌های این برنامه بودند. یک شب ظریف، وزیر امور خارجه و شبی دیگر علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشور مورد سؤال و جواب در این برنامه قرار می‌گرفت. هرچقدر به ایام انتخابات و میتینگ‌های انتخاباتی نزدیک‌تر می‌شدیم، احساس می‌شد که این برنامه پدیده انتخابات 1400 خواهد بود و جایگزین توئیتر و دیگر برنامه‌های اجتماعی خواهد شد، که عملاً این اتفاق رخ نداد. کلاب‌هاوس آنچنان که تصور می‌شد نتوانست جای خود را در فضای مجازی کشور باز کند و خیلی زود از تب و تاب اولیه افتاد!یکی از دلایل از رونق افتادن این برنامه، ایده و هدف اولیه آن بوده است که از اصل برای فعالیت‌های سیاسی ساخته نشده بود. توئیتر با شعار «آنچه که در حال اتفاق است» از ابتدا با ایده و مفهومی سیاسی پا به فضای مجازی گذاشته بود، اما کلاب‌هاوس در ابتدا برای دور هم جمع کردن شاگردان و دانش‌آموزان در دوران کرونا و ایجاد قرار ملاقات‌های تجاری و... بوده است. در واقع سازندگان کلاب‌هاوس از اینکه استفاده‌کنندگان برنامه‌شان مجبور به استفاده از این برنامه هستند، سوءاستفاده کردند، وگرنه ارائه گفتوگوهای صوتی با چنین امکانات کمی، برگشت به گذشته است و در بسیاری از برنامه‌های دیگر از قبل چنین قابلیتی دیده می‌شد!کلاب‌هاوس را یک پادکست زنده می‌توان دانست، که برای شرکت در آن باید در زمانی مشخص گرد هم جمع شد، درحالی که حسن شبکه‌های اجتماعی و به طور کل فضای مجازی، وابسته نبودن شما به زمان است! یعنی تعاملات ما، در هر زمانی از شبانه‌روز قابل انجام است، شما صبح سؤالی را از دوست‌تان می‌پرسید و او در شب به شما جواب می‌دهد، یا گروه‌های تلگرامی و واتساپی که هم می‌توان کارهای روزانه را انجام داد و هم در بحث‌های آن شرکت کرد و لازم نیست یک بازه حداقل یک تا دو ساعته را برای آن خالی کرد. هیاهوی اولیه کلاب‌هاوس زمانی بود که افراد سرشناس با حضور در اتاق‌ها، امکان گفتوگوی رو در رو با عموم شرکت‌کنندگان را داشتند و افرادی بودند که به روی سِن آمده و سؤال می‌پرسیدند. در ابتدا سؤال و جواب پرسیدن راحت بود و شانس زیادی وجود داشت تا بتوان سؤالی را پرسید، اما با گذشت زمان، افراد برگزارکننده اتاق‌ها، مهمانان و حتی سؤال‌کنندگان کاملاً تکراری شدند و بحث‌ها همان بحث‌هایی شد که در رسانه‌های دیگر شنیده می‌شد. مهمانانی که می‌آمدند، کم تریبون در جاهای دیگر در اختیار نداشتند و در کلاب‌هاوس هم همان چیدمان تکراری را می‌دیدیم، با سؤال وجواب‌های تکراری و افراد سؤال‌کننده تکراری!
نکته پایانی
کلاب‌هاوس با شروعی خیره‌کننده در کشور، طوری نشان می‌داد که به زودی دیگر برنامه‌ها مانند توئیتر کارکرد خودشان را از دست خواهند داد و آینده در اتاق‌های گفتوگوی کلاب‌هاوس است! اما نه تنها این برنامه جایگاه خود را حداقل در فضای سیاسی کشور پیدا نکرد، بلکه کم کم در حال فراموش شدن است. رؤیای کلاب‌هاوس نه تنها در ایران، بلکه در دیگر کشورها هم با شروع پایان همه‌گیری کرونا و عادی شدن شرایط در محیط‌های اجتماعی، در حال رنگ باختن است. کاربرانی که از کلاب‌هاوس استفاده می‌کنند، بعد از مدتی، از خود می‌پرسند که واقعاً چرا باید وارد این برنامه بشوم و چنین صحبت‌های تکراری را بشنوم؟
یک ایده بدوی!
کلاب‌هاوس را می‌توان درخشان تصور کرد، اما در حال حاضر این برنامه کاملاً گنگ است! بیایید با اینکه چرا درخشان است، شروع کنیم. من با بسیاری از افراد دیگر که معتقدند بخش عمده‌ای از موفقیت ابتدایی کلاب‌هاوس ناشی از انحصار آن است، موافقم؛ اما از همه‌گیری کرونا هم نباید غافل شد. انحصار ابتدایی کلاب‌هاوس به دو روش انجام شد؛ یکی اینکه فقط مختص کاربران تلفن‌های هوشمند آیفون بود و دیگر اینکه فقط کاربران دعوت شده امکان نام‌نویسی در آن را داشتند! پیدا کردن دعوت‌نامه خیلی راحت بود و بعد از دعوت شدن و ایجاد حساب، پنج دعوت به من داده شد و سپس حتی بدون درخواست از من، دعوت‌نامه‌های بیشتری به من داده شد. اگر اینقدر دعوت‌نامه داشتید، انحصارش را بر‌می‌داشتید! اما چرا کلاب هاوس جلوه خود را از دست خواهد داد؟
ایده منسوخ شده
کلاب‌هاوس مجموعه‌ای از رادیو، کنفرانس‌صوتی، مهمانی و پادکست است؛ چهار فناوری بسیار قدیمی. رادیو به قرن نوزدهم برمی‌گردد، اما سال‌های طلایی آن در اوایل قرن بیستم قبل از تصویب گسترده تلویزیون در دهه 50 بود. کنفرانس‌های صوتی احتمالاً نزدیک به 100 سال قدمت دارند، قطعاً احزاب نیز به همان اندازه قدیمی هستند. تماس کنفرانسی مدرن هم احتمالاً به دهه‌های 70 یا 80 میلادی برمی‌گردد. پادکست‌ها به اندازه آیپاد اپل که بیست سال پیش راه‌اندازی شد قدیمی هستند. حرف من این است که تجربه کلاب هاوس اساساً مبتنی بر مفاهیم بدوی است. من هنوز از رادیو و پادکست لذت می‌برم، اما کلاب هاوس جایگزین آن نمی‌شود. هنگام رانندگی (هرچند کمتر و کمتر)، صبح هنگام مسواک زدن دندان‌ها و انجام کارهای خسته‌کننده مانند تمیز کردن گاراژ ماشین به رادیو گوش می‌دهم. من در واقع به عنوان یک فعالیت اصلی به رادیو گوش نمی‌دهم. پادکست‌ها جذاب هستند و من یک سازنده پادکست هم هستم. آنچه برای پادکست مهم است، تغییر زمان است. من با توجه به شرایط خود پادکست گوش می‌دهم. برای نمونه، هنگام پیاده‌روی یا پرواز طولانی، اما نکته اصلی این است که من زمان، مکان و محتوا را تعیین می‌کنم؛ اما کلاب‌هاوس به این قالب هم نمی‌خورد. کلاب‌هاوس فقط یک تجربه در زمان حال را ارائه می‌دهد. این بدان معناست که بعداً نمی‌توانم آن را پیگیری کنم. شبکه‌های اجتماعی، سرویس‌های پخش‌جریانی، حتی روزنامه‌ها و تلویزیون امکاناتی را فراهم می‌کنند که تحت عنوان تغییر زمان شناخته می‌شود. عقب و جلو بردن، افزایش سرعت پخش و... . شما اگر یک خط از روزنامه را متوجه نشدید، می‌توانید دوباره بخوانید!
گزینه‌های موجود کامل‌تر
از من چند بار پرسیده شده که آیا نسخه سازمانی کلاب‌هاوس وجود دارد؟ بله، ساده‌ترین گزینه همان پرتال‌های سازمانی است که کنفرانس صوتی دارد و 80 درصد ویژگی‌های آن هم خاموش است! اگر نسخه سازمانی این برنامه را می‌خواهید، وبکس سیسکو، گوگل میت یا هر برنامه جلسه سازمانی دیگر را امتحان کنید. جنبه مکالمه در زمان واقعی تنها نیمی از کلاب هاوس است. نیمه دیگر عنصر شبکه اجتماعی است. شما باید مطمئن باشید که مردم می‌توانند محتوای جالب را کشف کنند. به عنوان یک شبکه اجتماعی، کلاب هاوس بسیار ضعیف است. می‌توانید افراد را دنبال کنید، اما ابزار تعامل بسیار محدودی دارد. مفهوم دنبال کردن و دنبال‌شدن در این شبکه مجازی، واقعاً ابتدایی است!
تهدیدات امنیتی
پس از نصب، کلاب‌هاوس بلافاصله درخواست دسترسی به مخاطبان من را کرد. به طور معمول در این موارد همیشه تردید دارم ورود کردم. طولی نکشید که فهمیدم برای دعوت کردن دوستم به کلاب‌هاوس، باید ابتدا شماره او را در مخاطبان خود ذخیره کنم و اجازه دسترسی به مخاطبان را حتماً به این برنامه بدهم! به عبارت دیگر، کلاب‌هاوس در حال ساخت یک نمودار اجتماعی است. این برنامه می‌داند، می‌فهمد، دنبال و مقیاس‌بندی می‌کند افرادی را که من می‌شناسم و افرادی که من را می‌شناسند! کلاب‌هاوس همچنین جزئیات حساب توئیتر و اینستاگرام را هم جمع‌آوری می‌کند تا به آنها اجازه دهد نمودار اجتماعی خود را با تعاملات و موضوعات بیشتر ارتقا دهند. محققان دریافته‌اند که کلاب‌هاوس جلسات را ثبت می‌کند، آنچه را که ما نمی‌توانیم به طور عادی ضبط کنیم و این نشان می‌دهد رمزگذاری انتها به انتها در این برنامه وجود ندارد!
گزینه‌های جدید
توئیتر از قبل دارای یک پایگاه جهانی از کاربران است، پشتیبانی از همه سیستم عامل‌های اصلی، الگوریتم‌های محتوای پیشرفته و... را دارد و بیشتر کاربران کلاب‌هاوس از قبل حساب‌های توئیتر یا اینستاگرام داشته و خیلی راحت‌تر هستند که در همان برنامه‌ها از امکاناتی شبیه کلاب‌هاوس استفاده کنند. من برای عضو شدن در کلاب‌هاوس، مجبور به خرید یک آیپد از شرکت اپل شدم که استفاده از آن بسیار تجربه خوبی برای من است و بیشتر از کلاب‌هاوس، آن را دوست دارم. شاید اپل به طور بالقوه بیش از کلاب‌هاوس از آن سود برد! در آینده‌ای نه چندان دور کلاب‌هاوس درخشش خود را از دست خواهد داد و این هیاهو خواهد خوابید. فیس‌بوک، توئیتر و... خدماتی شبیه به کلاب‌هاوس دارند و مطمئناً اگر امیدی به موفقیت این ایده باشد، کلاب‌هاوس فاتح آن نخواهد بود و دلیلش آشکار است.
دیو میشلز