کاهش ارزش لیره ترکیه در برابر ارزهای خارجی از جمله دلار همچنان ادامه دارد و اقدامات آنکارا از تزریق دلار به بازارهای مالی گرفته تا کاهش سود سپرده های مالی نتوانسته است جلوی این روند را بگیرد. برای جلوگیری از افزایش نارضایتی ها نیز دولت افزایش دستمزدها را در دستور کار قرار داده اما این اقدام نیز موثر واقع نیفتاده چراکه عموم مردم ترکیه تصور می کنند میزان تورم واقعی از 50 درصد هم فراتر رفته و این دو برابر بیش از آمار اعلام شده یعنی 21 درصد است. حال سوال این است که چه عواملی باعث این مسئله شده است و آیا همچنان که گفته و اعلام می شود تنها دلایل اقتصادی داخلی دارد یا دلایل سیاسی و خارجی هم دارد؟بی تردید عوامل اقتصادی بخش عمده سقوط لیر ترکیه را بر دوش می کشند و با توجه به پیشینه بحران های اقتصادی نمی توان از این مسئله غافل شد اما در عین حال نمی توان همه عوامل را نیز تنها به بخش اقتصادی محدود کرد. به چند عامل می توان اشاره کرد که هرچند بار و وجهه اقتصادی ندارند اما در عین حال نمی توانند در ظهور و بروز مشکلات اقتصادی امروزی نیز بی تاثیر باشند. از جمله این که ترکیه در سال های اخیر دامنه مداخلات خارجی خود را بیش از پیش افزایش و گسترش داد و برای این مقصود حتی سیاست اعلامی تنش صفر مرزی با همسایگان را کنار گذاشت و در مواردی به عمق خاک برخی از همسایگان به ویژه سوریه و عراق پیش رفت. هرچند این رویکرد می توانست برای ملی گرایان ترکیه جذاب باشد چراکه رویای امپراتوری عثمانی و تورانی را در آن ها زنده می کرد اما در هرحال برای خزانه مرکزی این کشور هزینه بردار بود و اکنون آثار آن به تدریج آشکار و نمایان می شود. همچنین یکی از دلایل پیشرفت های ترکیه طی سال های گذشته این بود که این کشور در سایه سرمایه گذاری های کشورهای غربی بتواند الگوی جدیدی از اسلام میانی ارائه دهد که جایگزین الگوهای قبلی شود تا بدین ترتیب به زعم آن ها جلوی الگوهای افراطی گرفته شود. در این زمینه هزار میلیارد دلار در ترکیه سرمایه گذاری شد و اگرچه اکنون این سرمایه گذاری ها متوقف شده اما سود آن ها به حدود 500 میلیارد دلار افزایش یافته است که خود به یکی از چالش های اصلی اقتصاد نابسامان این کشور تبدیل شده است. به نظر می رسد بلندپروازی های ترکیه و شخص اردوغان در عرصه سیاست خارجی و همچنین استفاده ابزاری از گروه های افراطی برای تعقیب اهداف سیاست خارجی (که کاملا در تناقض با نسخه تجویزی به این کشور برای ارائه چهره ای از اسلام میانی بود) هزینه های سنگینی برای این کشور به همراه داشته است که اکنون به صورت بحران اقتصادی و کاهش ارزش لیره خود را نشان داده و در وضعیت کنونی هیچ چشم اندازی هم برای برون رفت از آن دیده نمی شود.
احمدکاظم زاده