جیش مهدی آغاز کنش گری مقتدی
خاندان صدر خاندان ناشناخته ای نیست. پدر مقتدی یعنی سید محمد صدر از روحانیون مبارز علیه صدام بود که در در دوره صدام ترور شد. اما سقوط صدام آغازکنش گری چهره جدید صدری ها بود. در پی سقوط صدام، مقتدی صدر با بهره برداری از دو فاکتور «پایگاه اجتماعی جریان صدر» (میراث پدر) و «خلأ پدید آمده در دوره تأسیس نظام جدید سیاسی»، سازمان شبه نظامی «جیش مهدی» را تاسیس کرد. این در حالی است که با تأسیس نظام جدید سیاسی دیگر احزاب سیاسی شاخه نظامی خود را تعطیل یا در دولت ادغام کردند؛ مانند «مجلس اعلاء» که اعلام کرد «سپاه بدر» تغییر کاربری می دهد و به یک سازمان جهاد سازندگی تبدیل می شود. به این ترتیب جیش المهدی، یکی از وجوه تمایز صدر از دیگر جریانات سیاسی بود و فاصله آن ها از نظام سیاسی را نشان می داد.
مبارزه با آمریکا
در سال های بعد مقتدی صدر و جیش المهدی «مبارزه با آمریکا» را به مثابه «اشغالگر عراق» در دستور کار قرار دادند. همین موضوع باعث شد ویژگی برجسته و متمایز کننده جیش المهدی همین مبارزه با آمریکا در بیت شیعه باشد. البته باید توجه داشت در همان زمان در بیت شیعی، گروهی مانند «کتائب حزب الله» نیز علیه آمریکا دست به اسلحه برده بود؛ اما نکته مهم این است که جیش المهدی در درجه اول یک جریان اجتماعی بود تا جریان سازمان مسلحانه و به همین جهت بدنه مردمی آن موتور مبارزه فرهنگی اجتماعی با آمریکا و اشغالگر خواندن آن در بیت شیعه بودند. در نتیجه «برند مبارزه با اشغالگر» در بیت شیعی عملاً به نام جریان صدر سکه خورد.
دولت در دولت مقتدی صدر
داشته های صدر به جیش مهدی محدود نشد بلکه مقتدی صدر با ظرفیت های گفته شده از جمله سوابق خانواده صدر توانست یک شبکه تو در تو در عراق بسازد که در همه حوزه ها دستی برآتش داشته باشد. از ویژگی های صدر این است که ذیل ورود به مسایل اجتماعی، خدماتی، مذهبی، سیاسی، بین‌الملل، رسانه‌ای و تشکیل بدنه ای از نظامیان طی این سال ها سعی کرده است به مثابه یک شبه دولت، پهلو به پهلوی دولت رسمی بغداد عمل کند.
دوگانه اپوزیسیون – قدرت
فقدان کارایی دولت های پیشین عراق در مبارزه با فساد گسترده و سیستماتیک در این کشور، تشکیل دولت سهامی، عدم توفیق در بهبود وضعیت اشتغال، ارتقای سطح معیشت و برخورداری جامعه از خدمات حداقلی شهری و نبود تلاش جدی برای حل سایر مشکلات و برون رفت عراق از چالش ها و معضلات فعلی و ... مشکلاتی است که مقتدی صدر را واداشته است تا برای حفظ پایگاه اجتماعی خویش به رفتارهای رادیکال، پوپولیستی و شبه اپوزیسیونی روی بیاورد.
البته قطعا قرار گرفتن در قدرت با رفتار اپوزیسیونی سازگار نبوده و جمع کردن این دو با هم سخت است اما او سعی کرده است این دو موضوع را با هم جمع ببندد. او از یکسو یکی از اضلاع اعتراضات و لشکرکشی های خیابانی است؛ چنانچه در اکتبر ۲۰۱۹ و آغاز اعتراضات خیابانی موسوم به جنبش تشرین شخصا در میدان تحریر حاضر شد و از معترضین حمایت کرد؛ ولی از سوی دیگر در رفتاری پاردوکسیکال در انتخابات اخیر سعی کرده است با ائتلاف های خودساخته اش بخشی از ساختار قدرت باشد.
اکثریت شورش گر
مقتدی صدر که حزب او با ۷۳کرسی از ۳۲۹ کرسی به‌عنوان بزرگ‌ترین حزب در انتخابات اکتبر ظاهر شد، تلاش کرد تا به یک ساز و کار برای انتخاب دولت برسد. البته برنامه صدر مشخص بود و آن هم عدم ائتلاف با چارچوب هماهنگی بیوت شیعی است که یک چتر بزرگ برای بسیج نیروهای شیعه محسوب می شود. علت این تمایل در عدم ائتلاف هم به دو موضوع بر می گردد:
این کشمکش ها و تلاش برای رسیدن به قدرت به نحوی بود که محمود المشهدانی رئیس سنی پارلمان را هم برنتافته و او را عازم بیمارستان کردند. در این میان با وجود ائتلاف صدری ها با ائتلاف التقدم، العزم و بارزانی ها ولی آنها نتوانستند رای لازم برای تعیین نخست وزیر دست یابند لذا استعفای خود را اعلام کردند که با موافقت همراه شد. هر چند نمی توان سناریوهای آینده را به صورت قطعی تصور نمود ولی آنچه به نظر می رسد این است که صدریها از امروز وارد بازی اپوزیسیونی خود با ساختار مستقر خواهند شد. بازی که شرایط عراق را پیچیده تر خواهد کرد. عراقی که تحولات اخیر نشان می دهد نیروهای فاسد داخلی به همراه محور عبری-عربی-غربی به دنبال بحران هایی شبیه آشوب های اکتبر سال ۲۰۱۹ در آن هستند؛ عراقی خسته از ناکارآمدی، بیکاری، جنگ، فساد و ... .