به گزارش صبح صادق، یکی از مهم‌ترین روش‌های اداره اقتصاد در دولت‌های توسعه‌یافته دریافت مالیات از شهروندان است. موضوعی که به استقلال اقتصادی کشورها و عدم آسیب‌پذیری آنها از مسائلی، چون تحریم و فشارهای بین‌المللی می‌انجامد. این در حالی است که شهروندان اقتصادهای متکی به درآمدهای نفتی عموماً با پرداخت مالیات بیگانه بوده و همین مسئله منجر به ایجاد اقتصادی ناپایدار و متزلزل در‌این کشورها شده است. صبح صادق درباره اهمیت موضوع مالیات‌ستانی و رابطه اخذ مالیات با بهبود خدمات‌رسانی دولت و رونق اقتصادی در گفت‌وگو با استاد اقتصاد و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز این موضوع مهم را تبیین و تشریح کرده است.
مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیئت علمی‌دانشگاه اهواز در گفت‌وگو با صبح صادق درباره اهمیت افزایش مالیات و نقش مالیات درتوسعه اقتصاد و افزایش رفاه و خدمات اجتماعی به بخش‌های مختلف جامعه گفت: «امروز بخش قابل توجهی از درآمد دولت‌های مختلف در جهان، به خصوص کشورهای توسعه‌یافته از رهگذر دریافت مالیات از شهروندان آن جامعه می‌گذرد. مالیات‌هایی که با توجه به میزان درآمد افراد و بنگاه‌های اقتصادی، به صورت پلکانی افزایش می‌یابد؛ به گونه‌ای که همه آحاد مردم از کم درآمدترین تا پر درآمدترین افراد جامعه باید به دولت مالیات حقه و سهم خود را بپردازند.»
وی در‌این باره خاطر نشان کرد: «کارکرد مهم مالیات در تأمین مالی دولت‌ها رویکردها را به سمت دریافت مالیات از مردم در کشورهای مختلف افزایش داده است؛ به گونه‌ای که امروز حکومت‌ها با کارکردهای درست مالیاتی برای اداره اقتصاد با پیامدها و چالش‌های کمتری مواجه می‌شوند. بنابراین، مقوله دریافت و پرداخت مالیات در کشورهای توسعه یافته و قدرتمند اقتصادی بسیار مهم و جا افتاده است.»
این عضو هیئت علمی‌دانشگاه افزود: «آنچه در موضوع مالیات مهم است و سبب شده مردم در کشورهای توسعه یافته مقاومتی در برابر پرداخت مالیات نکنند، ارائه خدمات مختلفی از سوی دولت‌ها به آنهاست؛ به این معنا که بخشی از درآمدی که از طریق مالیات ستانی برای‌این دولت‌ها ایجاد می‌شود، در راه ارائه خدمات بیشتر و ایجاد رفاه اجتماعی مردم جامعه صرف می‌شود.»
افقه تصریح کرد: «در واقع می‌توان تأکید کرد مالیات ابزاری برای سیاست‌گذاری هر چه بهتر در اختیار دولت‌هاست تا به دلخواه خود و برای ارائه بهترین خدمات و سیاست‌گذاری‌های درست در بخش‌های مختلف اقتصادی از آن استفاده کنند تا رونق اقتصادی به قوت خود باقی بماند؛ از این رو دریافت مالیات موضوعی بسیار مهم در اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته به شمار می‌رود.»
عضو هیئت علمی‌دانشگاه اهواز درخصوص مقاومت مردم در کشورهای نفت‌خیز در برابر پرداخت مالیات و دلایل آن به صبح صادق گفت: «به دلیل وجود ذخایر انرژی در‌ایران و بسیاری از کشورهای نفت‌خیز منطقه، در دهه‌های گذشته تا کنون مقاومت قابل توجهی در برابر پرداخت مالیات به دولت از سوی مردم وجود داشته است. بیشتر مردم معتقدند در حالی که دولت درآمدهای نفتی دارد نباید از آنها مالیاتی بگیرد؛ چرا که نیازی به دریافت درآمدهای مالیاتی وجود ندارد؛ به همین دلیل است که در دولت‌هایی شبیه به‌ایران درصد درآمدهای مالیاتی نسبت به GDP عدد بسیار ناچیزی است.»
وی در‌این باره توضیح داد: «بسیاری از اعتراضاتی که مردم در دهه‌های اخیر به موضوع افزایش نرخ مالیات داشته‌اند، از این منظر بوده که آنها به درآمدهای دولت در بخش انرژی استناد می‌کنند. بنابراین، از قدیم‌الایام تا کنون معترض به پرداخت مالیات یا افزایش نرخ مالیات بوده‌اند و قدمت این مسئله در ایران را می‌توان به پیدایش و فروش نفت در کشور مرتبط دانست؛ اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این موضوع با استناد به عبور از درآمدهای نفتی مورد توجه حاکمیت قرار گرفت و گام‌هایی نیز در مسیر افزایش سهم درآمدهای مالیاتی در اداره کشور برداشته شد.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی در خصوص اتکای مدیریت اقتصاد بر پایه درآمدهای مالیاتی گفت: «با وجود اینکه حکمرانان و دولتمردان جمهوری اسلامی‌در دهه‌های گذشته بر موضوع اتکا نداشتن به درآمدهای نفتی تأکید داشته‌اند؛ اما به دلیل سهل‌الوصول بودن درآمدهای نفتی بر موضوع اخذ مالیات به خصوص از دهک‌های بالای درآمدی و درآمدهای غیر ثابت و اتفاقی تمرکز چندانی وجود نداشته است. به این دلیل، جامعه ما به نحوی با موضوع پرداخت مالیات و به تبع آن اداره اقتصاد با اتکا به درآمدهای مالیاتی بیگانه است.» وی در ادامه افزود: «گفتنی است، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی درباره اخذ مالیات گام‌های‌های خوبی برداشته شد. برای نمونه، در بودجه‌های سالیانه و برنامه‌های توسعه سهم 50 درصدی برای مالیات قائل شده و مسئولان به تناوب سعی کردند در سیاست‌گذاری مالیاتی خود به سمت افزایش نرخ مالیات و کسب مالیات از پایه‌های جدید حرکت کنند، اما با این حال تا پیش از تشدید تحریم‌ها به دلیل وابستگی بیش از حد به درآمدهای نفتی مقوله اخذ مالیات و افزایش سهم آن چندان مورد اعتنا نبود.»
این اقتصاددان در ادامه خاطر نشان کرد: «تشدید تحریم‌ها منجر به کاهش درآمدهای نفتی و تأکید مسئولان به مقوله افزایش درآمدهای مالیاتی شد.این موضوع از این جهت مبارک است که دولت به تدریج متوجه اهمیت مالیات ستانی در اداره اقتصاد شده است، البته باید به‌این موضوع در اخذ مالیات در ایران باید توجه کرد که در حال حاضر مردم در فشار تورمی و تنگنای درآمدی و معیشتی به سر می‌برند؛ لذا در‌این زمینه حتما باید به نکاتی توجه کرد.»
افقه افزود: «به‌این معنا که دولت نباید فشار مالیاتی خود را روی کسب و کارهای جدید و تولیدکنندگانی قرار دهد که درآمد بالایی ندارند؛ اما توانسته‌اند برای چند نفر اشتغال ایجاد کرده و اصطلاحاً بخشی از بیکاری جامعه را از بین ببرند. گرفتن مالیات از مناطق محروم و کسب‌وکارهای کوچک در‌این مناطق درست نیست و طبیعتاً به هدف دولت مبنی بر رشد اقتصادی و رونق تولید آسیب می‌زند، بنابراین اجرای سیاست‌های دولت در موضوع رشد و رونق اقتصادی در موضوع مالیات ستانی باید با دقت صورت بگیرد تا مبادا در ازای دریافت مالیات و افزایش درآمدهای مالیاتی کسب و کارهای کوچک از دست بروند.»
این استاد اقتصاد در ادامه‌این گفت‌وگو خاطر نشان کرد: «در موضوع مالیات ستانی دولت باید به‌این موضوع مهم توجه کند؛ در حالی که از مردم مالیات اخذ می‌کند باید متناسب با دریافت مالیات به آنها خدمات بدهد؛ چرا که مالیات‌دهنده در ازای پولی که به دولت می‌دهد انتظار دریافت خدمات دارد. نمی‌توان بین خدماتی که در‌ایران و خدماتی که در کشورهای توسعه‌یافته به مردم ارائه می‌شود تفاوت قایل شد؛ زیرا در ازای مالیاتی که از مردم این کشورها گرفته می‌شود و تأکید می‌شود سهم درآمدهای دولت در این کشور از مالیات مثلا 80 درصد است، باید به‌این نکته هم اشاره شود که خدمات دولت به مردم نیز سهم بالایی دارد، بنابراین در‌این مقایسه‌ها نباید قیاس مع‌الفارغ کنیم، چرا که نقش خدمات‌دهی دولت‌ها با اخذ مالیات باید نسبت برابری داشته باشد.»
وی در‌این باره افزود: «در صورتی که کشورهای توسعه‌یافته در ازای مالیاتی که دریافت می‌کنند به مردم خدمات ندهند با اعتراض‌های مردمی روبه‌رو می‌شوند، پس دولت‌ایران زمانی می‌تواند روی بحث اخذ مالیات از همه دهک‌های درآمدی تأکید کند که خود را برای ارائه خدمات مختلف و ایجاد رضایت عمومی در میان مردم آماده کرده باشد.»
وی در این باره افزود: «اصولاً دولت‌هایی که مانند کشورهای جهان سومی‌خدمات پایینی به شهروندان‌شان می‌دهند، نمی‌توانند انتظار داشته باشند مردم نیز مالیاتی شبیه کشورهای توسعه‌یافته به آنها بپردازند. نکته دیگر‌این است که مالیات‌پردازان انتظار دارند سلیقه‌های آنها در ارائه خدمات از سوی دولت رعایت شود. بنابراین قاعدتاً دولت باید سلیقه اکثریت مردم جامعه را در موضوعاتی که از دولت انتظار دارند رعایت و اعمال کند؛ در غیر‌این صورت افزایش پرداخت‌های مالیاتی بدون عدم ارائه خدمات متناسب به مردم نه تنها امکان‌پذیر نیست؛ بلکه ظلم بزرگی به مردم است که قطعا با مخالفت‌های مردمی‌نیز رو به رو می‌شود.»
این استاد اقتصاد در خصوص عبور از درآمدهای نفتی در‌ایران گفت: «با تشدید تحریم‌ها و کاهش درآمدهای نفتی توجه بیشتری به اخذ مالیات شده است. دولت سیزدهم نیز با شعار گره نزدن اقتصاد کشور به موضوع برجام درصدد است با افزایش درآمدهای مالیاتی، بخشی از درآمدهای خود را تأمین کند؛ اما افزایش مالیات در شرایط اقتصاد تورمی باید از دریافت مالیات از فراریان مالیاتی و ابر بدهکاران و ابر ثروتمندان آغاز شود.»
عضو هیئت علمی‌دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: «متأسفانه به دلیل سوءتدبیرهای گذشته ابر ثروتمندانی در‌ایران رشد کرده و متولد شده‌اند که در فضای عدم نظارت نه تنها مالیاتی پرداخت نکرده و نمی‌کنند؛ بلکه سهم بسیار زیادی از اقتصاد ایران دارند که باید مشمول پرداخت مالیات‌های بزرگی شوند. به نظر می‌رسد دولت باید اخذ مالیات را از ابر ثروتمندان و دارندگان سرمایه که مالیات نمی‌دهند شروع کند؛ چرا که فشار به کسب و کارهای خرد و کارمندانی که دریافتی‌هایی زیر خط فقر دارند موثر واقع نمی‌شود و هدف دولت را محقق نمی‌کند.»