یکی از مهم‌ترین راه‌های نشر معارف دین و مکتب، تبلیغ چهره به چهره است. تأکید آیات و روایات بر این نوع تبلیغ و سیره رسول خدا(ص) پیش و پس از اعلام عمومی رسالت‌شان، مؤید این امر مهم است[...]
یکی از مهم‌ترین راه‌های نشر معارف دین و مکتب، تبلیغ چهره به چهره است. تأکید آیات و روایات بر این نوع تبلیغ و سیره رسول خدا(ص) پیش و پس از اعلام عمومی رسالت‌شان، مؤید این امر مهم است. خطبه‌ها، سخنرانی‌ها و مناظرات متعدد ائمه طاهرین(ع) در طول حیات ظاهری‌شان نیز از جمله این تبلیغ‌ها و دعوت‌هاست. سال‌های سال علما و بزرگان دین با تأسی به اهل بیت(ع) به این نوع تبلیغ عمل کردند و به موفقیت‌های زیادی رسیدند. از طرفی دشمنان اسلام و مکتب تمام تلاش خود را می‌کنند تا این ارتباط دوستانه و هم‌دلانه را به سردی بکشانند و مردم و ملت‌های مسلمان را از هم دور کنند. بسیاری از اتفاقات تلخ در میان ملت‌های مسلمان به‌دلیل همین دوری صورت گرفته است؛ اختلافاتی که هرچه جلوتر رفت، بیشتر شد و شکاف‌های قابل جبران و جبران‌ناپذیری ایجاد کرد. اگر کسی بخو‌اهد راهی برای جبران این معضل پیش پای ما بگذارد، چه راهی را پیشنهاد می‌دهد که مسلمانان از ملت‌های مختلف گرد یکدیگر جمع شده و با انتقال اطلاعات صحیح وحدت و یکپارچگی را ایجاد کنند؟ بله، بهترین زمان می‌تواند در خلال «مناسک حج» باشد. این موقعیت ناب نمی‌تواند در مکان و زمانی دیگر اتفاق بیفتد و امکان گفت‌وگو را برای مسلمانان ایجاد کند؛ زیرا حکومت‌هایی که پیرو اسلام ناب نیستند و خود را سرسپرده قدرت‌های ستمگر قرار داده‌اند، به هم‌فکری، هم‌نظری و هم‌اندیشی مسلمانان به ویژه علمای آن تمایلی ندارند. به‌عکس در کشور ما نه‌تنها این تمایل دیده می‌شود، بلکه شجاعت مطرح کردن آن و استفاده از فرصت وحدت برای ایستادگی در برابر قدرت‌های زورگو و مستکبر و پیشرفت‌های مختلف ملت‌های مسلمان نیز وجود دارد.
پرچمدار وحدت و هم‌گرایی مسلمانان و مشوق اصلی ملت‌ها برای استقامت و ایستادگی و بالا بردن توان معنوی و مادی در جهان اسلام، رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(دامت برکاته) است. ایشان در طول سال و در میان سخنرانی‌ها و توصیه‌های متعدد و مکرر خود در مناسبت‌های مختلف این موضوع را تأکید فرموده و مسلمانان را به گفت‌وگو و هم‌اندیشی با یکدیگر ترغیب می‌فرمایند. توجه به بیانات ایشان در یک دهه اخیر نکات ناب را در اختیار ما قرار می‌دهد که با جمع‌آوری آن در کنار بکدیگر می‌بینیم چقدر ایشان بر رفاقت و صمیمیت مسلمانان تأکید دارند و چقدر آن را لازم و مؤثر می‌دانند. کافی است بیانات، دستورات و درخواست‌های ایشان از سال 1390 تا سال جاری به طور دقیق بررسی شود.
ایشان در بیانات‌شان در دیدار کارگزاران حج مورخ 1391/7/3 می‌فرمایند: «حج جایی است که مسلمان‌ها از همه دنیای اسلام در آنجا جمع می‌شوند. فرهنگ‌های مختلف، نژادهای مختلف، زبان‌های مختلف، صنوف لغات و لحن‌ها و لهجه‌های گوناگون‌‌ـ به تعبیر امام حسین(ع) در دعای مبارک عرفه‌ـ همه در آنجا مجتمعند، متفقند. این وحدت که شکل جسمانی و مادی آن در اجتماعات بزرگ حج دیده می‌شود، باید عمق پیدا کند؛ همه احساس کنند که در مقابل یک خطر قرار دارند، در مقابل یک دشمن قرار دارند؛ همه از عمق وجود، نسبت به این دشمن برائت بجویند. معنای برائت از مشرکین در حج، اینجا ظاهر می‌شود.» پس ابتدا باید مهم‌ترین امکان حج را بفهمیم و آن را دریابیم تا موجب پیشرفت معنوی، علمی، اخلاقی و مادی ما شود. ضمن آنکه اتفاق نظر در برائت از ابلیس آن ایجاد آمادگی برای برائت از ایادی و نوکرانش می‌کند؛ اما این مهم به ارتباط مسلمانان با یکدیگر نیاز دارد. ایشان در ادامه سخنان‌شان می‌گویند: «ارتباطات با برادران مسلمان در دنیای اسلام باید در این مرکز مهم احیا شود. ارتباطات، ارتباطات دولت‌ها نیست. ارتباطات دولت‌ها، ارتباطات رسمی است، ارتباطات زبانی است، برای مسائل دیگری است. ارتباط بین آحاد امت اسلامی، ارتباط قلبی است؛ این با ارتباط آحاد ملت‌ها با یکدیگر حاصل می‌شود.» تعبیر زیبای رهبری در مورد کیفیت ارتباط مسلمانان با یکدیگر و قلبی دانستن آن جزء ناب‌ترین تعبیرات است که می‌تواند روشنگر راه مبلغان هم باشد.
رهبر معظم انقلاب برای کسانی‌که می‌توانند ارتباط لفظی بگیرند و به زبان‌های مختلف سخن بگویند و از راه تفهیم، مداقه، تعقل و تفکر وارد این کارزار شوند، نسخه‌ای جدا دارند و برای کسانی‌که نمی‌توانند با بیان و ذکر نکات مختلف این رسالت را انجام دهند هم یک نسخه دارند. نسخه دوم جالب‌تر است؛ زیرا در آن نیازی نیست به چند زبان رسمی دنیا مسلط باشیم تا بتوانیم اسلام ناب را نشر دهیم. کافی است نشان بدهیم یک مسلمان با پیروی از اسلام ناب می‌تواند چقدر زیبا و مؤدبانه رفتار کند و چقدر می‌تواند با عملش افراد را به خود جذب کند. این دو دسته و دو روش در بیان رهبر معظم انقلاب این‌طور می‌آید که «در دیدار با برادران مسلمانی که از کشورهای دیگر آمده‌اند، آنهایی که اهل زبانند، می‌توانند حرف بزنند، با زبان اظهار محبت کنند، اظهار تعارف کنند، بر روی نقاط مشترک تکیه کنند؛ آنهائی که اهل حرف زدن نیستند، با عمل: جا بدهید، مهربانی کنید، محبت کنید، بعضی از سختی‌ها و خشونت‌ها را تحمل کنید؛ یکی ممکن است تنه بزند، شما در مقابلش لبخند بزنید. در عمل سعی کنید این ارتباط به وجود بیاید؛ نه فقط برای اینکه آبرو و عزت ایران و ملت ایران را حفظ کنیدـ که البته این در جای خودش خیلی مهم است؛ چقدر خوب است که یک ملت بتواند کرامت خود، ارزش خود، پایبندی خود به آداب و اخلاق انسانی و اسلامی را نشان بدهد‌ـ بلکه برای اینکه این ارتباط قلبی برقرار شود. اهل هر نژادی است، اهل هر زبانی است، اهل هر مذهبی است، مسلمان است.»
پیامبر اسلام(ص) که بذر دینش را در قلب انسان‌ها کاشت و محصول بسیاری را در کوتاه‌مدت جمع فرمود، همان معلم بی‌همتایی است که ما را به ارتباط گرفتن با قلب و ورود از قلب به ذهن افراد و جذب آنان تشویق می‌فرمایند. رهبر معظم انقلاب نیز با در نظر داشتن این نکته ارتباط قلبی مسلمانان را بهترین راه برای رسیدن به اهداف عالی می‌دانند.
این مهم باید در طریقی که قرار دارد به کمال و بلوغ برسد و عاری از اشکالاتی شود که اثرگذاری را کم می‌کند. معظم‌له در خصوص این بلوغ می‌گویند: «حج مایه اقتدار جامعه اسلامی است، مایه اقتدار امّت اسلامی است. آن روزی‌که ما مسلمان‌ها در کشورهای مختلف، از مذاهب مختلف این توفیق را پیدا کنیم، این بلوغ فکری را پیدا کنیم که در واقع و به‌معنای حقیقی کلمه «امّت اسلامی» را تشکیل بدهیم‌ـ که متأسّفانه تا حالا ما مسلمان‌ها این توفیق را پیدا نکردیم و به این بلوغ سیاسی و فکری و اخلاقی نرسیدیم‌ـ و بتوانیم مجموعه مسلمان‌ها از اقصای شرق عالم تا منتهای غرب عالم اسلامی یک امّت باشیم، ولو با دولت‌های مختلف، آن روز خواهیم فهمید که حج چگونه مایه اقتدار و استحکام و اعتلا و آبرومندی این امّت است.»(بیانات در دیدار کارگزاران حج، 1392/6/20) همچنین می‌فرمایند: «ملّت‌های مسلمان در حج باهم آشنا می‌شوند، اُنس پیدا می‌کنند، زبان هم را می‌فهمند‌ـ منظور از زبان، لغت نیست، منظور فرهنگ حاکم بر ذهنیّات یکدیگر است‌ـ با آن آشنا می‌شوند، به هم نزدیک می‌شوند، شبهه‌ها برطرف می‌شود، دشمنی‌ها کم‌رنگ می‌شود و به‌تدریج برطرف می‌شود، دل‌ها به هم نزدیک می‌شود، دست‌ها به کمک هم می‌آیند، کشورها می‌توانند به هم کمک کنند، ملّت‌ها می‌توانند به هم کمک کنند؛ این حج است. حالا در مقام عمل، آنهایی که متصدّی هستند یا مباشر هستند، چقدر کمک می‌کنند یا اجازه می‌دهند که حج این‌جور برگزار بشود؛ آن بحث دیگری است، امّا حج این است: یک ظرفیّت بی‌نظیر معنوی، در کنار یک ظرفیّت بی‌نظیر اجتماعی و جایی برای ابراز عقیده و بیان موضع امّت اسلامی.»(بیانات در دیدار کارگزاران حج، 1396/5/8) و نیز با تأکید فراوان در سال‌های بعد به کارگزاران حج دستور می‌دهند به این ایجاد ارتباط عاطفی و قلبی مسلمانان کشورمان با مسلمانان دیگر کشورها کمک کنند. ایشان از مسئولان حج می‌خواهند: «در تمام برنامه‌های حجاج محترم و مدیران مربوطه، این معنا باید لحاظ بشود: ارتباط، اتّصال، تفاهم، توافق. البتّه حکومت مسلّط بر آن منطقه این را نمی‌خواهند، هرجوری که ممکن است، موانع ایجاد می‌کنند؛ امروز وسایل هم زیاد است. ارتباطات باید برقرار بشود، اجتماع امّت اسلامی باید شکل بگیرد.»(بیانات در دیدار کارگزاران حج، 1397/4/25) ایشان همچنین از حجاج می‌خواهند نماینده مذهب خود در میان دیگر مذاهب و مردم مسلمان باشند و با رعایت آداب اخلاقی، عرفی و انسانی نگاه‌ها را به سمت خود جلب کنند تا هر کسی رفتار و گفتار آنها را دید یا شنید، یک شیعه واقعی را در ذهن تصور کند. رهبر فرزانه انقلاب از همه می‌خواهند: «یکی از چیزهای مهمّی که حجّاج ایرانی باید به آن توجّه کنند، این است که حاجی ایرانی باید به ملّیّت ایرانی و هویّت ایرانی و جمهوری اسلامی ایران آبرو ببخشد؛ کونوا لَنا زَینا. رفتار حاجی ایرانی‌ـ چه رفتاری که با دوستانش دارد، در سلوک طبیعی زندگی‌اش دارد، با وقار، با متانت، با رفتار عاقلانه، خردمندانه؛ چه رفتاری که با بقیّه فرقه‌ها و ملّت‌ها و مانند اینها دارد، محبّت، منطق، استدلال، رفتار محترمانه؛ در همه اینها‌ـ باید نشان بدهد برجستگی خُلقیّات اجتماعی ملّت ایران را؛ این واقعاً یک چیز مهمّی است. باز در روایات ما از طرف ائمّه(علیهم‌‌السّلام) به شیعیان تأکید زیادی شده است که رفتارتان را، گفتارتان را، برخوردتان را، مُدارا‌تان را با بقیّه مسلمان‌ها جوری کنید که مایه آبرو باشید، مایه عزّت باشید.» (بیانات در دیدار کارگزاران حج، 1398/4/12)
دشمنان اسلام همیشه سعی دارند هر کشور مسلمانی را در کشور مسلمان دیگر بی‌آبرو کنند و با نشر اخبار کذب و سیاه‌نمایی نگاه مسلمانان را به‌یکدیگر تغییر دهند و در این تغییر نگاه به فتنه‌گری خود و چپاول مادی و معنوی کشورهای مسلمان دست بزنند. این نگاه باید در تعاملی که حجاج می‌توانند با یکدیگر داشته باشند، اصلاح شود. به‌عبارتی تسلط حکومت‌های سرسپرده بر رسانه بر ذهنیت و نگاه مسلمانان به یکدیگر اثر گذاشته است؛ پس مسلمانان باید در یک تعامل رودررو این نگاه را اصلاح کنند. در بالا هم ذکر شد که به دو نحو گفتاری و رفتاری می‌توان این‌کار را انجام داد. رهبر معظم انقلاب در اینباره می‌گویند: «یک نکته اساسی دیگر که باز نقطه قوّت حج است و مایه اقتدار حج است، این است که فرهنگ اسلامی ناب میان مسلمانان تبادل پیدا کند، تجربیات اسلامی میان مسلمان‌ها تبادل پیدا کند. از فلان کشور اسلامی ممکن است ما چیزهایی شنیده باشیم، امّا شنیدن فرق می‌کند با اینکه انسان با مردمی که اهل آن کشورند بنشیند، رویاروی از آنها بشنود؛ او هم آنچه را که درباره ایران اسلامی عزیز ما شنیده است، این را با آنچه که در شما می‌بیند، از شما می‌شنود، مقایسه بکند، بتواند حقیقت را کشف کند.» همچنین می‌فرمایند: «حضور شما در حج، در این عرصه بین‌المللی این فرصت را به شما می‌دهد که حقایق را منتقل کنید؛ نه فقط با زبان، بلکه با زبان و عمل؛ حقایق اسلام را بگویید، حقایق شیعه را بگویید، حقایق انقلاب اسلامی را بگویید، ماجراهایی را که امروز وجود دارد بگویید.»(بیانات در دیدار کارگزاران حج، 1392/6/20) کاری که دشمنان با رسانه‌های‌شان می‌کنند، ایجاد کدورت و دشمنی میان مسلمانان و تغییر ذهنیت است. ما باید رفع کدورت‌‌ها و ذهنیت‌های غلط را نشانه بگیریم و آنها را اصلاح کنیم. گاهی مصلحت است که اتفاقی را نادیده بگیریم و همان‌طور که خودمان نیاز داریم، به گذشتن دیگران از کارهای اشتباه‌مان، از رفتارهای اشتباه یا تصمیمات جبری دیگران هم باید بگذریم تا دشمن از این رفتارها و اختلافات سوء استفاده نکنند و مدام در تنور آن که می‌تواند به سردی برسد، ندمد و آن را مشتعل نکند. گاهی هم می‌شود که اشتباه تصمیم‌گیران یک کشور باعث صدمه به مردم کشور دیگری شده است، حال تکلیف چیست؟ آیا باید این اشتباه باعث دشمنی چندین ساله شود؟ یا با تغییر حکومت‌های مسلمانان نسبت به‌یکدیگر نگاهی درست پیدا کنند؟ رهبر معظم انقلاب بخشش و گذشت از این رفتارها را مصلحت امت مسلمان می‌دانند و می‌فرمایند: «امروز مصلحت بزرگ دنیاى اسلام در این است که برادران مسلمان، دل‌شان با یکدیگر صاف باشد؛ مشترکات دارند؛ این همه مشترکات بین مسلمان‌ها هست؛ دشمن می‌خواهد همین مشترکات را نفى کند. امروز در مناطقى از دنیاى اسلام، علیه شیعه تبلیغاتى می‌شود که متوجه به این است که همین مشترکات را بردارد. هرچه می‌توانید کارى کنید که این عدم تفاهم‌ها، این سوءظن‌ها، این دروغ‌پردازى‌ها باطل بشود. اجتماع مسلمانان در حج، یک فرصت بزرگ است؛ این فرصت را نباید از دست داد؛ از این فرصت بهترین استفاده‌اى که می‌شود کرد، هم‌دل کردن مسلمانان با یکدیگر است؛ در اجتماعات، همه‌باهم شرکت کنند؛ در مراسم معنوى، عبادى، نماز، همه‌باهم شرکت کنند؛ همه‌باهم به خداى متعال سجده کنند؛ در مقابل خانه خدا، خدا را عبادت بکنند. حربه دشمن را از دست دشمن بگیرید.»(بیانات در دیدار کارگزاران حج، 1392/6/16)