یکی از مباحثی که پس از انقلاب در ادبیات سیاسی شیعیان دوباره جان گرفت حفظ «نظام اسلامی» است. امام خمینی(ره) در سه بخش کلی درباره نظام اسلامی سخن می‌گویند: «اول: حفظ اسلام به‌طور کلی اعم از قرآن، سنت و سیره اهل بیت(ع)؛ دوم: حفظ جان و مال مسلمانان؛ سوم: حفظ حکومت اسلامی». مورد اول و دوم به مرزهای جغرافیایی محدود نمیشود، اما مورد سوم در مرزها محدود است. در کل، حفظ نظام اسلامی به‌معنای پیکره اسلام، اعم از اصول و فروع دین، قرآن و اهل بیت(ع) و مسلمانان، حکومت اسلامی و دستاوردهای مادی و معنوی آن است. در این تعریف کلی، حکومت اسلامی جزئی از آن کل است و نسبتش عموم و خصوص مطلق است که نظام اسلامی هم خوانده می‌شود.
موضوع حفظ نظام اسلامی به‌معنای عام در سنت و سیره دیده می‌شود.در خصوص نظام اسلامی که گفتیم به‌معنای تمام دستاوردهای معنوی و مادی است و با زحمت و تلاش هزاران انسان، از جمله انبیا و اولیا به‌دست آمده، هیچ موضوعی ارجحیت ندارد؛ زیرا نظام اسلامی ما به‌ازای خارجی ندارد. یعنی نمیشود نظام اسلامی نباشد و به‌جای آن نظام دیگری باشد؛ زیرا هر چه بیاید نظام اسلامی نیست. به‌همین دلیل برای حفظ این دستاورد باید تلاش کرد و نمی‌توان با بهانه‌های واهی و به‌راحتی آن را از دست داد.
در مورد حکومت اسلامی هم همین اصل وجود دارد؛ یعنی برای حفظ حکومت اسلامی که جزئی از نظام جامع اسلامی است، باید تلاش کرد و اینکه می‌گویند حفظ حکومت اسلامی بر جان امام معصوم ارجحیت دارد، معطوف به همین اصل و اهمیت است. کما اینکه تمام معصومین برای نظام جامع اسلامی و حفظ جان و مال مسلمانان خود را فدا کردند و حتی ظلم را به جان خریدند. اینجاست که می‌گوییم حتی امام معصوم(ع) خود را فدا میکند تا این نظام جامع اسلامی بماند.
البته حدود و ثغور بحث نزد اهل فکر مشخص است؛ یعنی نباید حواشی را وارد بحث کنیم. مثل این اشکال که اگر امام معصوم به شهادت برسد، پس زمین بدون امام می‌ماند! این اشکال با ذات بحث منافات دارد. آیا می‌شود یک امام معصوم برای حفظ نظام خود را فدا کند، ولی برای بقای نظام فکر نکند؟!
امام خمینی(ره) در اول فروردین‌ماه سال ۱۳۶۲ در بخشی از سخنان خود در جمع مسئولان نظام می‌گویند: «... حفظ جمهوری اسلامی از حفظ یک نفر ولو امام عصر(عج) باشد اهمیتش بیشتر است؛ برای اینکه امام عصر(عج) هم خودش را فدا میکند برای اسلام و همه انبیا از صدر عالم تا حالا که آمدند، برای کلمه حق و برای دین خدا مجاهده کردند و خودشان را فدا کردند.»(صحیفه امام، ج۱۵، ص۳۶۵) همچنین می‌گویند: «حکومت که شعبه‌ای از ولایت مطلقه رسول الله(ص) است، یکی از احکام اولیه اسلام است و مقدم بر تمام احکام فرعیه حتی نماز و روزه و حج است.» امام راحل تأکید می‌کنند: «مسئله حفظ نظام جمهوری اسلامی از اهمّ واجبات عقلی و شرعی است که هیچ چیز به آن مزاحمت نمی‌کند.» در این بیان امام خمینی(ره) حکومت اسلامی در راستای نظام جامع اسلامی قرار دارد و حفاظت از آن، اوجب واجبات است. در این محافظت هیچ مناسبت و رفاقتی نباید در اولویت قرار بگیرد و حکومت را دچار خدشه کند. حال باید پرسید مسئول شناخت مراتب این وجوب کیست؟
وقتی امام راحل ولی‌فقیه را پاسدار نظام و حکومت اسلامی دانست و بر آن تأکید کرد دلیلش توان تشخیص همین اولویت‌ها بود؛ زیرا فقط یک مجتهد جامع‌الشرایط می‌تواند اهم و فی الاهم کند و مراتب و تکالیف را بشناسد. در نبود ولی‌فقیه هر کسی تشخیصی دارد و فکر میکند آن تشخیص درست است؛ در حالی‌که می‌تواند مضر بر نظام اسلامی و حکومتش باشد.