در سیاست‌های اقتصادی هر کشوری، تجارت با همسایگان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که از یک سو به واسطه فاصله جغرافیایی کم میان همسایگان، هزینه‌های تجاری جابه‌جایی کالاها کمتر بوده و در نتیجه تبادلات با کشورهای همسایه به صرفه‌تر است و از سوی دیگر افزایش مبادلات تجاری و اقتصادی میان دو کشور به معنای گره خوردن سایر تعاملات شامل تعاملات سیاسی و حتی امنیتی و... است؛ مسئله‌ای که می‌توان از آن به منزله یکی از دلایل اهمیت مراودات تجاری و اقتصادی میان همسایگان نام برد.
در روزهای گذشته، نخست‌وزیر عراق در سومین سفر خارجی خود پس از اردن و کویت راهی تهران شد؛ سفری که برخلاف دو سفر اول وی به سوژه مهمی در محافل عراقی تبدیل شد.
آنچه مباحث اقتصادی را در این سفر پررنگ کرده، مسیر اتخاذ شده در دیپلماسی دولت سیزدهم است. مسیری که نشان می‌دهد، بخش مهمی از مذاکرات و نتایج این سفر مربوط به همکاری‌های اقتصادی و تجاری است؛ چرا که عراق به منزله یکی از مهم‌ترین کشورها در میان 15 همسایه ایران مطرح است که اشتراکات فراوان فرهنگی، تاریخی و مذهبی نقش این کشور را حتی در مقایسه با سایر همسایگان متمایز کرده است. در ذیل برخی از دلایل نقش و جایگاه ویژه عراق در روابط اقتصادی با ایران بررسی شده است:
1ـ همسایگی و دارا بودن بیش از 1400 کیلومتر مرز مشترک زمینی، دریایی و نزدیکی جغرافیایی این دو کشور به هم موجب شده است مبادلات کالایی میان دو کشور با حداقل ریسک و هزینه انجام شود. افزون بر این، تجارت با کشورهای همسایه، از جمله عراق موجب کاهش مشکلات انتقال پول کالاها‌ست. مسئله‌ای که همچنان به مثابه یکی از مشکلات ما در تبادلات تجاری پابرجا بوده و شاید بتوان آن را یکی از دلایل تأکید دولت سیزدهم بر افزایش مراودات تجاری با همسایگان‌ـ به ویژه عراق‌ـ دانست.
2ـ موضوع ترانزیت و درآمدهای حاصل از آن را می‌توان یکی از موضوعات جدید درآمدی در اقتصاد ایران دانست. مسئله‌ای که اگر به آن توجه کافی شود، به تنهایی توان و امکان بی‌نیازی اقتصاد ایران از درآمدهای نفتی و جایگزینی آن را دارد. عراق به لحاظ ترانزیتی اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا حلقه واصل آسیا و به طور خاص ایران به دریای مدیترانه و همچنین قاره آفریقاست. از سویی، بر اساس سیاست‌های دولت سیزدهم تبادلات اقتصادی با مجموعه کشورهای آفریقایی از اهمیت بالایی در تجارت خارجی ایران برخوردار است؛ به گونه‌ای که مبادلات تجاری ایران با این قاره طی شش ماهه اول سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشدی 50 درصدی داشته است.
3ـ عراق سال‌هاست که درگیر جنگ‌های خارجی و داخلی بوده است؛ به گونه‌ای که کلیه زیرساخت‌های این کشور اعم از آب، برق، بنادر و ریل آهن و... یا از بین رفته یا در سطح نازلی قرار دارد؛ از این رو بازسازی این کشور که از ضروریات توسعه است، می‌تواند بازار مناسبی برای کشور ما به منزله همسایه‌ای که با آن مرز مشترک داریم، ایجاد کند.