به تازگی طالبان که از تابستان سال 2021 کنترل افغانستان را در اختیار گرفته، ممنوعیت آموزش زنان را جزو برنامه های خود اعلام کرد؛ موضوعی که با انتقادهای فراوان در داخل این کشور و نیز از سوی جامعه بین المللی همراه شد.
با گذشت اندک زمانی زمزمه هایی از تغییر در رهبری طالبان به گوش می رسد؛ تغییری که به نظر می آید به واسطه اختلافات بر سر تحصیل زنان است. در برخی گزارش ها آمده است، رهبران ارشد طالبان در حال بررسی برکناری هبت‌الله آخندزاده، سرکرده این گروه هستند، زیرا برخی سرکردگان طالبان معتقدند افزایش ناامیدی در موضوع آموزش دختران تهدیدی برای وحدت این گروه است.
در این میان ملا عبدالغنی برادر، معاون اول رئیس هیئت حاکمه طالبان به‌عنوان گزینه ای که به احتمال زیاد جانشین آخندزاده خواهد شد، مطرح است؛ موضوعی که اختلافات داخلی میان اعضای طالبان را بیش از پیش به رخ می کشاند. البته طالبان با وجود اختلاف میان سرکردگانش، همچنان به انکار اختلافات می‌پردازد.
موضوع مهمی که باعث شد شکاف ها افزایش یابد، موضوع تحصیل زنان است. در بخشی از بدنه طالبان این دیدگاه وجود دارد باید با جامعه بین المللی، منطقه ای و داخلی منعطف تر برخورد کرد
نوذر شفیعی، کارشناس مسائل شرق آسیا درباره گمانه زنی ها بر سر تغییر ریاست طالبان به «راهبرد معاصر» گفت: تقریباً در دوره های مختلف ریاست طالبان اختلاف نظر وجود داشته و اختلافات به طور خاص در دو دوره خود را نشان داده است؛ نخست، زمانی که ملا عمر، سرکرده سابق طالبان درگذشت و میان اعضای طالبان دودستگی به وجود آمد. دوم، نیز در دو سال اخیر که تقریباٌ از ورود طالبان به کابل آغاز شد و هرچه زمان می گذرد، اختلافات افزایش می یابد.
وی افزود: در حال حاضر با توجه به انعطاف نداشتن برخی شاخه های طالبان، به ویژه شبکه حقانی و جریان افراطی به نظر می آید درباره خیلی موضوعات داخلی، منطقه ای و بین المللی شکاف در حال افزایش است. بنابراین شاید تغییر در ریاست به سادگی رخ ندهد، اما در اینکه شکاف در درون گروه وجود دارد و در حدی است که باید طالبان تصمیم جدی بگیرد، به نظر می آید چنین شود.
کارشناس مسائل شرق آسیا درباره اینکه گفته می شود تغییر یادشده به دلیل تصمیم اخیر طالبان در ممنوعیت تحصیل زنان است، عنوان کرد: موضوع مهمی که باعث شد شکاف ها افزایش یابد، موضوع تحصیل زنان است. در بخشی از بدنه طالبان این دیدگاه وجود دارد باید با جامعه بین المللی، منطقه ای و داخلی منعطف تر برخورد کرد، لذا این تفاوت دیدگاه در موضوع تحصیل زنان خود را نشان داده است.
شفیعی گفت: تقریباً تمامی خانواده های افغان حتی خانواده های سنتی تمایل دارند دخترانشان به مدرسه بروند، زنان در ادارات دولتی شاغل شوند و سایر حقوقی که به هر زن ممکن است تعلق بگیرد، شامل حالشان شود.
کارشناس مسائل افغانستان تأکید کرد: دیدگاه های رادیکال و تندرو همچنان محدودیت های جدی برای زنان قائل هستند، بنابراین فشاری که از درون جامعه افغانستان و از جامعه بین الملل بر طالبان وارد شد، شکاف موجود را افزایش داد و طالب ها مجبور به تصمیم گیری در این زمینه شدند. جلوگیری از تحصیل زنان متغیر اساسی در بروز شکاف میان طالبان بود، در نتیجه احتمال تغییر رئیس این گروه وجود دارد.
آنها چاره ای جز انطباق با محیط داخلی افغانستان و نیز محیط بیرونی ندارد، زیرا مسئولیت عقب افتادگی افغانستان برعهده طالبان خواهد بود
شفیعی در تحلیل خود عنوان کرد: به لحاظ قدرت شاید جناح رادیکال طالبان قوی تر باشد، اما به لحاظ اینکه دیدگاه افرادی مانند ملاعبدالغنی در جامعه افغانستان و محیط بین المللی بیشتر مورد قبول قرار می گیرد، می توان گفت این جناح قدرتمندتر است. به لحاظ قدرت فیزیکی، یعنی تعداد نیرو و مسئولیت هایی که در حوزه امنیت برعهده نیروهاست، جناح رادیکال معمولاً قوی است. به لحاظ اینکه کدام یک از این دو جناح در افکار عمومی جهان و افغانستان مشروعیت بیشتری دارد، جناح ملاعبدالغنی برتری دارد.
این کارشناس سیاسی درباره آینده طالبان در افغانستان گفت: آنها چاره ای جز انطباق با محیط داخلی افغانستان و نیز محیط بیرونی ندارد، زیرا مسئولیت عقب افتادگی افغانستان برعهده طالبان خواهد بود به ویژه درشرایط کنونی که فصل سرماست و ناتوانی مالی طالبان در تأمین نیازهای جامعه افغانستان موجب شده است دست کم در دو هفته گذشته بیش از 200 افغانی در نتیجه سرما جان خود را از دست بدهند.
وی افزود: سازمان ملل متحد اعلام کرده است نزدیک به 6 میلیون نفر در این کشور در معرض خطر مرگ قرار دارند. بنابراین اگر طالبان انعطاف به خرج ندهد و این موضوعات را حل نکند، به نظر می آید جامعه افغانستان علیه طالبان قیام کنند. طالبان ناچار است اصلاحاتی را در سیاست های خود و نیز ساختار سیاسی هیئت حاکمه ایجاد کند.
منبع: راهبرد