روایت فرمانده نیروی دریایی راهبردی ارتش از مأموریت ناوگروه ۸۶ در گفت‌وگوی اختصاصی با صبح صادق
«شهرام ایرانی» نامی از میان امیران سلحشور ایرانی است، فرمانده‌ای که شاید به سبب رکوردهای دریایی خود، منتخب فرمانده معظم کل قوا برای تصدی فرماندهی نیروی راهبردی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شد. وی متولد سنندج است و زندگی کودکی و نوجوانی‌اش متأثر از دفاع مقدس در سنندج و سر پل ذهاب بوده است. سال ۱۳۶۴ به نیروی دریایی ارتش پیوست و به قول خودش به جز ناو هواپیمابر که متأسفانه هنوز در کشور نداریم، فرماندهی هرگونه شناور نظامی را در این نیرو تجربه کرده است. خودش ابا دارد که بگوید، اما می‌گویند رکورددار حضور نظامی در دریاست و بیش از ۱۲ سال عمر کاری‌اش روی آب بوده است. «ولایتمدار»، «متخصص»، «منضبط»، «انقلابی» و «با صفا» پنج صفتی است که در او دیدم.
آخرین موفقیت این امیر سرافراز ارتش پایان مأموریت گذر ۳۶۰ درجه ناو گروه ۸۶ است. ناو گروهی متشکل از ناو بندر مکران و ناوشکن دنا، دو دستاورد مهم ایرانی که بیش از هشت ماه در آب‌های آزاد جهان حضور داشت و راهبردی، خوداتکا و مقتدر بودن نیروهای مسلح جمهوری اسلامی را به جهان اثبات کرد.
در ادامه تلخیصی از گفت‌وگوی ما با امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی راهبردی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را می‌خوانید.
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی تا پیش از این در اقیانوس اطلس و به مقصد روسیه از این مسیر طولانی‌ترین طی مسیر دریایی را داشته است، چرا به این فکر افتادید که مسافت دریانوردی نظامی کشور را افزایش دهید و اثرات راهبردی آن چیست؟
ببینید دو گونه دریانوردی در دنیا مرسوم است. ما وقتی درباره دریانوردی صحبت می‌کنیم، باید ببینیم در کدام گونه بحث می‌کنیم و در رتبه‌بندی چه جایگاهی حرف برای زدن داریم. در دنیا این گونه رقم خورده است که شما در هر جایگاهی اگر می‌خواهید هر حرفی بزنید، به ملزوماتی نیاز دارید. در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، مردم ما نشان داده‌اند که این قواره‌ها یک قواره ساخته شده از سوی دیگران است، اما در عمل این را که چه کسی حرف آخر را می‌زند، اراده انسان‌ها و تصمیمی که می‌گیرند، مشخص می‌کند.
تفاوت ویژه امروز ما در این نظام اینطور نیست که افراد شخصاً تصمیم بگیرند و اراده کنند. در واقع، یک زیر بنا دارد که آن، اصل ولایت و فرمان ولایت است؛ مکلف به اجرای آن هستیم و هرجا که اجرا کردیم، آورده‌هایش قطعاً بزرگ خواهد بود و اینگونه چارچوب‌های ساخته شده از سوی را زیر سؤال می‌برد و جابه‌جا می‌کند.
در بحث دریانوردی دو گونه داریم، یکی متکی به ساحل است که شما هر چقدر هم در دریا باشید، چون نزدیک ساحل و اتکا به ساحل هستید، دغدغه خاصی ندارید و در کمترین زمان از ساحل کمک می‌گیرید. گونه دیگر دریانوردی ساحل ندارد و قرار بر طی کردن عرض اقیانوس است. عرض اقیانوس اطلس کمترین عرض اقیانوسی است، حتی از عرض اقیانوس هند هم کمتر است. بزرگ‌ترین عرض اقیانوسی هم متعلق به اقیانوس آرام هست، حداقل بین چهار تا شش هزار مایل دریایی. اینجا دیگر محاسبات متفاوت است، اتکایی به ساحل وجود ندارد و اینجاست که آن قدرت و قوت فرزندان و خادمان جمهوری اسلامی ایران در نیروی دریایی ارتش به جهانیان نشان داده خواهد شد. در این ۴۴ سال ما را در مثلث شوم قرار دادند و هنوز هم این توطئه‌ها ادامه دارد. این مثلث خود محدودکننده است و این یعنی امکان کار بزرگ را از ما بگیرند. اندیشمندان راهبردی نظامی در دنیا قدرت نظامی دریایی و نیروی دریایی کشورها را به صورت مستقل یک نیروی نظامی و ارتش جداگانه حساب می‌کنند که مصادیق را هم می‌توان در قدرت‌های دریایی امروز به خوبی دید.
«پتر کبیر» می‌گوید: «اگر ارتش داشته باشی، یک دست داری و اگر نیروی دریایی هم داشته باشی، دو دست داری.» اما فرمانده و مقتدای ما چه می‌فرمایند؟ ایشان می‌فرمایند: «آب‌های آزاد جهان متعلق به همه است و هرکس توان دارد، می‌تواند در آن حضور پیدا کند.» امروز احساس کردیم با تجربیاتی که خود بنده داشتم و توانایی که در نیرو ایجاد شده بود، با زحمات عزیزان و توانمندی‌ای که در نیروی انسانی خودمان می‌دیدیم و اراده‌ای که این جوانان دارند، این تصمیم را گرفتیم و قرار را بر انجام کار بزرگ گذاشتیم و دریانوردی بدون اتکا به ساحل را در دستور کار گذاشتیم که این خود تمهیدات بزرگی را می‌طلبید. بنابراین، این گونه نبود که امروز تصمیم بگیریم و فردا اجرا کنیم. چیزی حدود یک سال کار علمی کردیم، چرا که ابتدا باید به دریایی که می‌خواستیم بپیماییم، مسلط بشویم و سپس وارد میدان شویم.
فرمانده معظم کل قوا و تدابیر ایشان چه نقشی در انجام این مأموریت مهم داشتند؟
رهبر معظم انقلاب ویژگی‌های خاصی دارند. یکی از ویژگی‌های ایشان این است که در سطوح راهبردی و فوق راهبردی این عمق نگاه ایشان افق بسیار بلندی است، فراتر از یکی دو دهه. افق دید ایشان متوجه جوامع بشری است، حالا امروز افتخار ما ایرانی‌ها این است که زیر پرچم ولایت ایشان هستیم، اما به طور خاص آقا نگاه‌شان فقط به ما نیست و ایشان به جامعه بشری نگاه می‌کنند، به ویژه منطقه‌ای که ما در آن هستیم و جهان اسلام که در یک مظلومیت هستند و برخلاف منابع عظیم، مورد تحقیر و تهدید هستند.
وقتی ایشان می‌فرمایند «نیروی دریایی یک نیروی راهبردی است»، علتش این است که ایشان میدان مأموریت ما را همه نقاط جهان می‌دانند؛ چون حضور ما در آب‌های آزاد به همه جهان میسر است. هرجا که آب وجود دارد، با رعایت قوانین بین‌المللی و حقوق دریا، می‌توانیم حضور داشته باشیم. وقتی این توان را به دست بیاورید، باید انجام دهید و این چراغ راهی بود که ولایت برای ما مشخص کردند. در طول قرن‌ها، این چراغ را برای جوامع بشری همواره روشن گذاشته‌اند و نسبتی که برای نیروی دریایی در دانشگاه امام خمینی(ره) فرمودند، مصداقش همین روشن کردن چراغ و مشخص کردن مسیر بود و دیگر مابقی کار با خود ماست .
ما به سرعت وارد میدان شدیم، چراغی که ایشان روشن کردند، برای ما عمقش خیلی زیاد است و هنوز خیلی راه داریم که بپیماییم.
در اهمیت خود مأموریت و تجهیزات و شناورها بفرمایید.
هدفی که ما خیلی به زبان نیاوردیم تا خودش به همه دنیا ثابت کند، این است که بدانند آنچه ایرانی‌ها می‌سازند، نظیر ندارد. شناورها نه تنها ایرانی بود، بلکه بهترین نوع از شناورها برای این مأموریت بود. این شناورها باید بتوانند مسیر هشت هزار مایل دریایی در اقیانوس آرام را به عنوان عرض اقیانوس طی کنند که قطعاً در هشت هزار مایل هرچقدر هم به دریا مسلط باشید، به طوفان‌های متفاوت دریایی برخورد می‌کنید و باید از این طوفان‌ها به سلامت عبور کنید، این در حالی است که در همان طوفان یک شناور نظامی کشور دیگر غرق می‌شود و این واقعاً جای غرور دارد. برای ما خیلی مهم بود که ساخت ایران در این حرکت مطرح بود، این ساخت ایران نه تنها کاسه شناورها، بلکه کل تجهیزاتش جواب داد.
امروز تمام قواعد و مرزهای علم دریانوردی با این حرکت و اراده ما تغییر کرده است و باید در دانش و محتوای این علم بازنگری شود. این خودباوری بی‌نظیر می‌تواند قرن‌ها ثبت شود و ایرانی‌ها به آن ببالند. این بالاترین فناوری ایرانی و ناوشکن چند منظوره بود و در سایر حوزه‌ها هم می‌توان در جهان سرآمد بود، البته به شرط اراده. حضرت آقا تاریخی را مشخص فرمودند که ما در منطقه در قله باشیم، ما هم ثابت کردیم که این موضوع شدنی است و اراده پیگیری فرامین را داریم.
میانگین سنی نیروهای این ناوگروه چند بود؟
اینجا هم ما چارچوب‌ها را جابه‌جا کردیم، چرا که میانگین سن نیروها زیر 30 سال بود؛ یعنی جوانان که حدود ۲۰ درصدشان اولین تجربه دریانوردی خود را داشتند، هرچند مابقی هم در طول تاریخ تمدن ایران چنین دریانوردی را تجربه نکرده‌اند، یعنی جوانان در این ناو گروه غالب بودند. ما از جنبه تربیت نیرو در مأموریت‌ها هم توجه لازم را داریم.
خب وقتی این نیرو در عرصه مأموریتی پا می‌گذارد که چندین ماه ساحل و اتکا به ساحل وجود ندارد و موفقیت پیدا می‌کند، چند نکته دارد: اول اینکه دانش تولید شده ما درست بوده است، به درستی منتقل شده است، سطح مهارت‌ها به جایی رسیده که نه تنها حضور داریم، بلکه مأموریت را به شکل صددرصد موفق انجام می‌دهیم، همه تجهیزات آماده است؛ پهپاد، زیر دریایی، شناور گشتی، بالگرد، امکانات بیمارستانی و... .
نیروی دریایی کشور امروز در منطقه مماس برخورد با ارتش متخاصم آمریکاست، هر دو نیروی دریایی کشور نشان دادند که در این امر و در مقابله با دشمن جانانه حضور دارند، از سهند و سبلان تا نادر مهدوی و...، در این اعزام هم آمریکایی‌ها کارشکنی داشتند؟
حضور در محدوده اقیانوس آرام برای آمریکایی‌ها سنگین بود. در یک همایش مقاله علمی ارائه کردم و آنجا گفتم در نظر داریم از کانال پاناما عبور کنیم، وقتی از جاکارتا جدا شدیم و وارد اقیانوس آرام شدیم، آنقدر در تنگنا بودند که اول از همه هر دو یگان شناوری ما را در فهرست تحریم‌های خود گذاشتند، بدون وجهه قانونی که این خیلی مسخره بود، به همه کشورهای مسیر هم پیام تبادل کردند که با این شناورها ارتباط نگیرید، کمک نکنید و اجازه پهلوگیری ندهید، آمار ما می‌گوید در برخی از این کشورها سفیر آمریکا روزانه به دولت آن کشور مراجعه می‌کرد. البته ما پیش‌بینی داشتیم و جایی که می‌دیدیم مشکل‌ساز است، تغییر مسیر می‌دادیم.
چون پاناما بهره‌برداری از کانال پاناما را به یک شرکت پیمانکار آمریکایی واگذار کرده است، این شرکت مانع از عبور ما می‌شد. در تغییر مسیر با فرانسوی‌ها در حاشیه آب‌های جزایری که در اقیانوس آرام آنها را اشغال کرده‌اند، چالش حقوقی پیدا کردیم و یک پاسخ حقوقی سخت و شدید به آنها دادیم که تا همین امروز هم ساکت هستند. کمتر از دو هفته همه ماجرا تغییر کرد و حتی پاناما هم اعلام کرد همه شناورها می‌توانند با رعایت قوانین دریانوردی از این کانال عبور کنند و منعی وجود ندارد. اینجا بود که شیطان بزرگ یک سیلی محکم خورد.
ما برنامه خود را اجرا کردیم و از کشورها هم بازدید داشتیم.
در پهلوگیری در ساحل برخی کشورهایی که حضور پیدا کردید، رفتار این کشورها چگونه بود؟
یک بحث تحریم شناورها مطرح بود، ما عمداً اقدام کردیم و ثابت کردیم چیزی که شما می‌خواهید مهم نیست و چیزی که ما می‌خواهیم مهم است و اقدام هم می‌کنیم و انجام هم می‌شود. تابوی این از بین رفت. البته ممکن بود آن کشور از آمریکایی‌ها بترسد و از این پهلوگیری نگران باشد. البته تجربه من هم می‌گوید کشورها در رابطه با نیروهای دریایی کشورهای دیگر، به ویژه آنهایی که مدت طولانی سفر دریایی را دارند، نگرانی‌هایی دارند و این کشورها نیروهای دریایی دیگری را قبل از ما تجربه کرده بودند و ما قرار بود برای اولین بار وارد برزیل یا کیپتون شویم. تصور آنها اینگونه بود که ما وارد شویم، شهر به آشوب کشیده می‌شود و رفتارهایی را که از دیگر دریانوردان نظامی می‌بینند، شدیدتر از ما انتظار داشتند.
روز اول با ما اصلاً گرم نگرفتند.اما وقتی همان روز اول که پهلو گرفتیم، همزمان با اذان بود و نیروهای ما آمدند روی سکوی پرواز و نماز جماعت برپا کردند، همین موضوع موجب تغییر رفتار آنها شد و روز آخر وقتی از اسکله جدا می‌شدند، مقامات نظامی و سیاسی آنها برای بدرقه آمدند و حتی بغض کردند و به زبان آوردند که ما تاکنون چنین نیروهایی را تجربه نکرده بودیم. در بندر کیپ‌تاون وقتی در عرشه کشتی نماز برپا شده بود، ظاهراً مسجد شیعیان در این شهر بنا شده و وقتی دیدند یا مطلع شدند که ما آنجا نماز می‌خوانیم، امام جماعت مسجد آمد و بچه‌های ما را به مسجدشان دعوت کرد که ظاهراً یکی از با شکوه‌ترین حضورها و نمازها در طول تاریخ این شهر و مسجد آنجا برقرار شد، آن هم با نظامیان کشوری، مانند ایران که خیلی برای آنها غرورآمیز بود.
از آماد و پشتیبانی این مأموریت بفرمایید، چون ظاهراً یک تدارک عظیم و منحصر به فرد در این زمینه صورت گرفته است.
در آماد با جرئت عرض کنم هر آنچه در کتاب‌های دریانوردی نوشته شده بود، در عمل کنار گذاشتیم. به نظرم باید کتاب‌ها و آیین‌نامه‌های جدید نوشته شود.
یکی از شاهکارهای مأموریت حوزه آماد بود، تمام آمادهای ده‌گانه را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کردیم که ناو گروه برای کل مدت دریانوردی‌اش با یک درصد اضافی هیچ نیازی به بیرون نداشت.
یکی از این موارد خدمات پزشکی بود. بیمارستان سیار تخصصی و کاملاً مجهز هشت تختخوابی با تجهیزات کامل پیش‌بینی شده بود و علاوه بر نیاز نیروها، ممکن بود دشمن عملی انجام دهد که نیروها به درمان جدی نیاز پیدا کنند، بنابراین، پیش‌بینی حضور در مأموریت‌های امداد ساحلی و دریایی برابر اتفاقات پیش‌بینی‌ناپذیر در مسیر ناوگروه شده بود تا بتوانیم در این اتفاقات هم در صورت نیاز حضور مؤثری داشته باشیم. بخش‌های گوناگون از اتاق عمل، بستری، آزمایشگاه، رادیولوژی، دندانپزشکی، بانک خون و... کاملاً دانش‌بنیان و به روز همه اجزای بیمارستانی و شاید مجهز در حد بیمارستان‌های تهران در این ناو گروه با کادر متخصص مستقر بود. خوشبختانه در این حدود هشت ماه، تنها سه عمل جراحی موفق را تجربه کردیم و مشکل خاصی پیش نیامد. سوخت، غذا، تسلیحات، نت و... همه از دیگر ابعاد آمادی بود که پیش‌بینی و تدارک دیده شده بود.
در موضوع خانواده نیروهای اعزامی ناوگروه تمهیدی داشتید، چون خانواده‌ای که هشت ما پدر، همسر یا پسر را در کنار خود ندارد، حتما به توجه خاص نیاز پیدا می‌کند.
بله، هیچ کس در این مأموریت شرکت نکرد، الا اینکه رضایت خانواده‌اش را داشته باشد و این دقیق رصد شد. ما در برنامه‌ریزی اعزام، دغدغه خانواده‌ها را دغدغه اصلی قرار دادیم و خیلی برایش تمهیدات چیدیم تا طوری شود که خانواده همکار بنده در ناو گروه اعزامی، به جز دوری از عزیزان‌شان، دغدغه دیگری نداشته باشند.
ساختاری چیده شد و برنامه دقیقی در این زمینه طراحی شد.خود خانواده‌ها خیلی رعایت کردند. من خودم شخصاً منزل همه این عزیزان سرکشی کردم.
پیگیری امورات فرد فرد خانواده را عهده گرفتیم، حق مأموریت ویژه برای همسران همکاران‌مان علاوه بر حقوق و حق مأموریت خودشان پرداخت کردیم. تشویقات و مسائل دیگر را هم در نظر گرفتیم. در همین هشت ماه، هشت نفر از همکارانم در ناوگروه ۸۶ در کد ۳۶۰ فرزنددار شدند. عزیزی فرزندش را از دست داد. دو نفر پدر و مادرشان مرحوم شدند. ما حتی پیگیر انتقال این عزیزان به کشور هم شدیم، اما نه خانواده و نه خود همکارانم راضی نشدند که این مأموریت را نیمه رها کنند. جالب اینکه ما بعد از بررسی دیدیم عزیزان ما از ۲۹ استان بدون برنامه‌ریزی قبلی در ناوگروه حضور دارند و این یک جلوه وحدت ملی و لطف خداوند بود.
هم‌افزایی میان سپاه و ارتش در بعد دو نیروی دریایی چگونه است؟
قطعاً این هم‌افزایی وجود دارد و تقویت می‌شود؛ چون فرمان ولایت است، اما میان بنده و سردار تنگسیری بیست و چند سالی است که یک اخوت و برادری وجود دارد، از زمان حضور من در بندرعباس و آشنایی با ایشان ما دو دوست بسیار قدیمی هستیم که این مزید بر علت است.