از معیارهای مهم تعالی فرد و جامعه تحرک و تلاش است. اگر چه در اندیشه‌های افراطی مادی این موضوع تنها برای تأمین مادی و رسیدن به اهداف دنیایی و کسب امکانات برای لذت بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و در اندیشه‌های تفریطی کار و تلاش حتی در جهت کسب روزی مذموم است؛ اما در اندیشه اسلام، دنیا و آخرت هر یک جایگاه خود را داشته و چنانچه کسب مادیات نیز به نیت و با هدف زمینه‌سازی آبادی سرای باقی باشد، نه تنها مذموم نبوده که حتی توصیه شده است. امام على(ع) می‌فرمایند: «بر شما باد به تلاش و سخت‌كوشی و مهیا شدن و آماده گشتن.»(نهج‌البلاغه/ خطبه 230) نقطه مقابل تحرک و تلاش، کسالت و تنبلی و تسویف است که سبب محرومیت مادی و معنوی انسان می‌شود؛ چرا که باعث فقر و فساد، خواری در چشم دیگران و از دست دادن عزت و شرافت انسان است. حضرت فرمود: «التَّوانی فَوتٌ» سستى و كوتاهى [در كار]، موجب از دست دادن است (غرر الحكم: 48) و تلاش و تحرک عامل موفقیت. «آفَهُ النُّجْحِ الْکَسَل» آفت موفقیت تنبلی است(تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۴۶۳، ح ۱۰۶۱۷) و عزت و کرامت انسان است. آنچه در فرهنگ ملی و مذهبی ما به منزله یکی از مؤلفه‌های سبک زندگی صحیح وجود دارد و باید هم در بعد فردی و هم اجتماعی مورد توجه و تقویت قرار گیرد، فرهنگ تلاش و تحرک و پویایی است. فضای جامعه از خانه تا مدرسه و سطح عمومی اجتماع همه و همه باید زمینه‌ساز و ایجادکننده این سبک زندگی امیدآفرین باشد تا نسلی آماده و با انگیزه برای تمدن‌سازی تربیت کند.