خداوند انسان را با کمالی بی‌نهایت آفرید، «فَتَبَارَک اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ» و جمال و جلال خودش را در او متجلی فرمود؛ اما این انسان، نقاط ضعفی هم دارد: «خُلِقَ الْإِنْسانُ ضَعِيفاً»، «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي کبَدٍ»، «خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ»، «إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا» و... . انسان ضعیف است، سختی‌هایی در زندگی دارد که باید تحمل‌شان کند، عجول است، با کمترین اتفاق بدی ناله‌اش به آسمان بلند می‌شود و جزع و فزع می‌کند و درگیر قوایی است که می‌تواند او را تا درجه حیوانیت تنزل دهد. علامه طباطبایی در المیزان می‌گوید: «ضعيف بودن انسان از اين بابت است که خداى سبحان در او قواى شهويه را ترکيب کرده، قوايى که دائماً بر سر متعلقات خود با انسان ستيزه مى‌کند و وادارش مى‌سازد به اينکه آن متعلقات را مرتکب شود، خداى عزوجل بر او منت نهاد و شهواتى را بر او حلال کرد تا به اين وسيله، سوژه شهوتش را بشکند...»؛ به‌عبارتی این ضعف‌ها هر کدام حکمتی دارند و اگر انسان بخواهد قدرت پیدا کند، باید کارهایی انجام دهد. خداوند در سوره معارج می‌فرماید: «به راستى که انسان سخت آزمند [و بى‌تاب] خلق شده است؛ چون صدمهاى به او رسد، عجز و لابه کند و چون خيرى به او رسد، بخل ورزد، غير از نمازگزاران.»(معارج/19 تا 22)
انسان موجودی است که در مواجهه با محیط پیرامون خود، آلودگی‌ها را به خود جذب می‌کند؛ پس باید برای پاک کردن این آلودگی اقداماتی انجام دهد. انجام دستورات الهی چه برای پیشگیری و چه برای درمان، لازمه این پاکی است. انسان مانند پارچه سفید و لطیفی است که اگر از آن مراقبت نشود، آلوده شده و اگر شسته نشود، به مرور سیاه می‌شود و سیاه می‌ماند. قلب انسان، مانند یک پارچه سفید در معرض آلودگی و کثیفی قرار دارد؛ پس خداوند برای رفع این آلودگی‌ها امکانات و امتیازهای زیادی قرار داده است. خداوند امتیازی برای انسان‌ها در نظر گرفته است تا اگر آن را در قلب خود قرار دهند، دچار آلودگی نشوند و اگر شدند، به‌راحتی بتوانند آن را پاک کنند و آن چیزی نیست، جز محبت امام حسین(ع) که امام صادق فرمودند: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً»؛ قلب‌هایی که عشق سیدالشهداء(ع) را در خود جای دهند، نمی‌توانند سمت آلودگی‌ها بروند و این یک راه کوتاه و سریع است برای دوری از ناپاکی‌ها که در مقابلش، «مُلِئَتْ بُطُونُکمْ مِنَ الْحَرَامِ» قرار دارد. اگر قلب انسان، روح و جسم انسان آلوده شود، نمی‌تواند حقیقت را درک کند و در واقع از ابزاری که خداوند برای یک زندگی الهی قرار داده است، نتوانسته درست استفاده کند. مانند اینکه انسان از غذای سالم، معطر و خوش‌طعم درست استفاده نکند، آن را از آلودگی‌های محیط دور نگاه ندارد، غذا به مرور کیفیتش را از دست بدهد، خراب و آلوده و متعفن شده و آنگاه استفاده شود! این یعنی از نعمت خدا به درستی استفاده نشده و قدر آن دانسته نشده است. استفاده از ظرفیت‌هایی که خداوند برای ما قرار داده است، نشان از علم، عقل و فهم انسان دارد. یعنی کسی که نعمت خداوند را به نقمت تبدیل می‌کند، نه بهرهای از پاکی می‌برد و نه بهرهای از عقل انسانی.