برنامه فضایی جمهوری اسلامی ایران از اواخر دهه ۱۳۸۰ شمسی وارد مرحله جدی و عملیاتی شد و ارسال چندین ماهواره تله متری و ساده، گام اول کشورمان برای رسیدن به فضای بیرون از جو بود که روندی معمول و استاندارد برای توسعه توان فضایی در تقریباً تمام کشورهای صاحب فناوری در این بخش به شمار می‌آید.
در اواخر دهه ۹۰ شمسی، نیروی هوافضای سپاه تغییری مهم را در وضعیت برنامه فضایی کشور در دستور کار قرار داد و در ۳ اردیبهشت ۱۳۹۹، ماهواره «نور ۱» به وسیله ماهواره‌بر «قاصد» به مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین ارسال شد. از نور ۱ به عنوان اولین ماهواره نظامی ایران یاد می‌شود و صرف پرتاب موفق و وارد شدن به مدار این ماهواره هم گام مهمی پس از حدود یک دهه ناکامی فضایی کشور بود.
در آن زمان ژنرال «جان ریموند» فرمانده نیروی فضایی آمریکا، به تمسخر این ماهواره پرداخت و پس از اجبار به تأیید وارد شدن «نور ۱» به فضا، گفت که این ماهواره تحت رصد نیروی فضایی آمریکا قرار داشته و از نوع ماهواره‌های مکعبی کوچک است. وی برای تحقیر این دستاورد مهم کشورمان، اعلام کرد ماهواره «نور ۱» صرفاً یک دوربین در مدار زمین است که به دور آن می‌چرخد و بعید است که توانایی اطلاعاتی برای ایران به وجود بیاورد؛ اما این پوزخندها خیلی زود به شوک اطلاعاتی بدل شد. وقتی ۱۷ اسفند ماه سال ۱۴۰۰ سپاه با پرتاب موفق ماهواره «نور ۲» باز هم با ماهواره‌بر «قاصد» و این بار در مدار ۵۰۰ کیلومتری، یک پرتاب موفق دیگر را به حساب جمهوری اسلامی ایران ثبت کرد و با فاصله کوتاهی تصاویر استقرار ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین منتشر شد که شوک بزرگی به سیستم اطلاعاتی و برآوردهای فرماندهان آمریکایی از توانمندی‌های فضایی سپاه بود.
اهمیت منظومه‌های ماهواره‌ای
سردار «علی جعفرآبادی» فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه به تازگی اعلام کرد: «سپاه قصد دارد پس از این، با نرخ بالاتری شروع به پرتاب ماهواره کند تا منظومه‌ای از ماهواره‌های ایرانی را در مدار قرار دهد.» به گفته او، این ماهواره‌ها برای مردم‌یاری و رصد مخاطرات طبیعی نیز کاربرد داشته و افزون بر آن، در حوزه دفاعی نیز می‌توان از این ماهواره‌ها برای اشراف اطلاعاتی فرماندهی کنترل و هدایت تجهیزات هدایت‌پذیر استفاده کرد.»
همان‌طور که از اسم آن مشخص است، منظومه ماهواره‌ای به مجموعه‌ای از ماهواره‌هایی گفته می‌شود که در یک مدار مشخص قرار گرفته و برای انجام یک یا چند مأموریت به کار می‌روند. اگر بخواهیم در حال حاضر به نمونه‌های معروفی از منظومه‌های ماهواره‌ای اشاره کنیم، می‌توانیم به مجموعه ماهواره‌های خدمات اینترنتی استارلینک، سامانه‌های مکان‌یابی موقعیت‌یابی جی‌پی‌اس، بایدو یا گلوناس یا مجموعه ارتباطی TDRSS مخصوص سازمان ناسا اشاره کرد. از طرح‌های جدید در این حوزه می‌توان به طرح موسوم به «Blackjack» از سوی سازمان دارپا در وزارت دفاع آمریکا اشاره کرد که قرار است ماهواره‌های شناسایی کوچک‌تر و ارزان‌تر نسبت به مدل‌های قبلی را در تعداد بالا به مدار زمین ارسال کند.
از مزایای این کلاس از ماهواره‌های کوچک و داشتن منظومه‌های ماهواره‌ای، به ویژه در بحث نظامی این است که در بحث مقابله، کار دشمن بسیار سخت خواهد بود. اگر دشمن به سمت بحث مقابله نرم و بحث‌هایی، مانند استفاده از اخلال‌گرها برود، حجم زیاد ماهواره‌ها که از زوایای گوناگونی یک منطقه را پوشش می‌دهند، کار را برای دشمن سخت خواهد کرد. در عین حال، اگر بخواهیم وارد بحث برخورد سخت و برای نمونه استفاده از موشک‌های ضد ماهواره نیز بشویم، اولاً شناسایی و رهگیری این ماهواره‌ها سخت‌تر بوده و در عین حال به دلیل وجود ماهواره‌های بیشتر در مدار در صورت از دست رفتن یک یا چند ماهواره کلیه خدمات مورد نظر قطع نشده و سایر ماهواره‌ها تا حدی توان پوشش وظیفه پلتفرم‌های از دست رفته را خواهند داشت. در عین حال، درگیری با حجم بیشتر از ماهواره‌ها برای دشمن امری گران‌تر خواهد بود، چراکه هزینه موشک‌های ماهواره‌بر نیز بالاست.
با رصد اخبار مربوط به تولید ماهواره در کشور، به خوبی مشخص می‌شود توسعه ماهواره‌های کوچک یا همان «کیوب ست»ها در کنار ماهواره‌های بزرگ ایرانی جریان داشته و در عین حال ماهواره‌برهای قدرتمندتر نیز وارد کار شده‌اند. تصور کنیم با پرتاب دو یا سه ماهواره‌بر «قائم» سپاه یا «ذوالجناح» وزارت دفاع می‌توان بین ۲۰ تا ۳۰ ماهواره شناسایی را به صورت همزمان در مدار زمین قرار داد. در این شرایط، وضعیت رصد از نقاط مختلف زمین به صورت لحظه‌ای بسیار ارتقا یافته و می‌توان گفت، با رسیدن به مرحله تشکیل منظومه ماهواره‌های شناسایی مانند سری نور، چشم جمهوری اسلامی ایران به صورت زنده و همزمان در تمامی نقاط جهان باز خواهد شد.