یادداشت روزنامه های شنبه، 8 مردادماه

از آتش‌سوزی بزرگ در حیفا تا نگرانی عضو شاباک از وقوع جنگ داخلی

سرويس خارجي- در گرماگرم روزهاي تابستان كه تحولات مختلف منطقه‌اي شتاب گرفته؛ در سرزمين‌هاي اشغالي بلا و مصيبت شدت گرفته است. از يك طرف بن بست سياسي و بحران اقتصادي ماه‌هاست گريبانگير اشغالگران در تل آويو شده و از طرف ديگر حوادث ويرانگر گلوي رژيم صهيونيستي را فشار مي‌دهد. گويي فلسطين اشغالي قرار نيست روي آرامش به خود ببيند و از همين رو نيز رسانه‌هاي صهيونيستي عصر پنجشنبه از وقوع آتش سوزی گسترده در شهر حیفا واقع در فلسطین اشغالی خبر دادند. بر اساس گزارش‌ها، در این آتش سوزی سه باب منزل مسکونی و شماری خودرو آتش گرفته‌اند و نیروهای اطفای حریق به منطقه اعزام شده‌اند. آتش سوزي مشكوك حيفا را رسانه رسمي تل آويو با عنوان شبکه کان نيز تائيد كرد و گفت که این آتش سوزی در روستای رخاسیم واقع در شرق حیفای اشغالی رخ داده، اما علتي براي اين آتش سوزي مهيب اعلام نشد. تصاوير حجمي از آوار خانه‌هاي آتش گرفته در كنار خودروهاي سوخته در آتش را نشان مي دهد و مشخص است كه خسارات آتش سوزي حيفا قابل توجه بوده است.  شهر حيفا حداقل از چند ماه گذشته با زنجيره‌اي از حوادث و آتش سوزي‌هاي  مشكوك رو‌به‌رو بوده كه عمده اين حوادث نيز به صورت مشكوك و بدون علت خاصي اعلام شده است! كمتر از دو هفته پيش نيز کانال ۲۰ تلویزیون رژیم صهیونیستی از نشت مواد سمی و خطرناک در یکی از تأسیسات بندري حیفا در فلسطین اشغالی خبر داد، اما در جريان آن حادثه نيز علت خاصي اعلام نشد. حتي يك روز قبل از آن حادثه نيز، وقوع آتش‌سوزی در پالایشگاه «بی.زد.اِن» بندر حیفا از سوي  مالک آن پالایشگاه‌ تایيد شد، هرچند رسانه‌هاي صهيونيستي تلاش داشتند تا آن حادثه نيز در رسانه‌ها چندان بازتابي نداشته باشد. چرا وقوع حوادث در حيفا مهم است؟ وقوع حوادث پي در پي در شهر بندري حيفا از آن جهت داراي اهميت دو چندان است كه شهر بندري حيفا يك شهر استراتژيك و بسيار مهم براي صهيونيست‌ها به شمار مي رود و از نظر جمعيتي نيز سومين شهر مهم رژيم صهيونيستي است. همچنين بیشترین مراکز مهم حکومتی و اقتصادی صهيونيست‌ها در دو شهر مهم این رژیم یعنی حیفا و تل‌آویو بنا نهاده شده‌اند و از این حیث، این دو شهر به شهرهای مهم و استراتژیکی برای پیشبرد اهداف اقتصادی، سیاسی و امنیتی این رژیم تبدیل شده‌اند، هرچند در اين ميان، حیفا در شمال سرزمین‌های اشغالی از اهمیت بیشتری به لحاظ اقتصادی و زیربنایی برخوردار است و اين شهر به قلب اقتصادی رژیم اسرائیل ملقب شده است. حيفا همچنين به لحاظ وجود تاسیسات زیربنایی و اقتصادی بسیار و همچنین واقع شدن آن در کنار کوه‌های جنگلي، یک شهر اقتصادی-تجاری و توریستی برای صهیونیست‌ها بوده و سالانه میلیون‌ها دلار از بندر بزرگ این شهر، تبادل تجارت صورت گرفته و میلیون‌ها دلار هم از برپایی جاذبه‌های توریستی در شهر به ویژه در کوه‌های کرمل، کسب می‌شود. تاسيسات زيربنايي مهمي همچون بندر، پتروشيمي، شرکت یافا به عنوان تامین‌کننده برق تمام سرزمین‌های اشغالی، مجتمع ماتام به عنوان بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین پارک علم و فناوری صهيونيست‌ها و ایستگاه راه آهن حیفا به عنوان مرکز حمل‌ونقل ریلی در فلسطين اشغالي در مجموع باعث اهميت بسيار زياد شهر حيفا شده و از همين رو نيز حوادث متعدد در اين شهر با حساسيت و نگراني بسياري از سوي صهيونيست‌ها دنبال مي شود.  در لبه جنگ داخلي  خبر دیگر اینکه روز جمعه یک عضو پیشین سازمان اطلاعات و امنیت داخلی رژیم صهیونیستی موسوم به شاباک نسبت به وقوع جنگ داخلی در درون این رژیم هشدار داد. شبکه اسرائیلی آی-۲۴ به نقل از این مسئول امنيتي ناشناس گفته است كه اگرچه جنگ سال گذشته با گروه‌هاي مقاومت فلسطين با وحشت زيادي همراه بود، اما شايد در آینده نزدیک، تل آويو شاهد سناریوی مشابهی مانند شمشیر قدس باشد كه البته این حمله یا جنگ، در سطح داخلی خواهد بود. اين مقام امنيتي صهيونيستي تاكيد كرده كه هيچ آمادگي داخلي براي بحران‌هاي داخلي رژيم صهيونيستي وجود ندارد و شايد جنگ داخلي سرنوست مختوم وضعيت فعلي باشد. اين كه در چند ماه گذشته مقامات مختلف صهيونيستي نسبت به فروپاشي و اوضاع بحراني اين رژيم به صورت پي در پي هشدار مي دهند، نشان دهنده عمق بحران داخلي در ميان صهيونيست‌هاست كه شايد هيچ راه‌حلي هم براي آن قابل تصور نيست.

اخبار ویژه

کوئینسی: زیانبار بودن انزوای ایران را همه فهمیدند جز آمریکا یک ‌اندیشکده آمریکایی تاکید کرد بسیاری از دولت‌های منطقه خاورمیانه راهبرد بی‌حاصل انزوای ایران را کنار گذاشته و دنبال روابط با ایران هستند، دولت آمریکا هم باید راهبرد بی‌نتیجه خود را که ایران را وادار می‌کند مقاومت در برابر فشار‌ها را بیشتر کند و توانمندی‌های اقتصادی و نظامی خود را بالاتر ببرد، کنار بگذارد نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت وابسته به «اندیشکده کوئینسی» در گزارشی تحلیلی می‌نویسد: رویکرد همیشگی آمریکا در چند دهه گذشته، منزوی کردن بیشتر ایران بوده است. اما این حس انزوا ممکن است تمایل ایران برای تنش‌زدایی و همکاری اقتصادی را خاموش کند و به سمت سیاست‌های نامطلوب براند. سیاست آمریکا همچنان ایران را وادار می‌کند مقاومت در برابر فشار خارجی را بیشتر کند، توانمندی‌های اقتصادی و نظامی خود را افزایش دهد و نیروی خود را صرف رابطه با دولت‌هایی کند که تمایلی به مشارکت در کمپین فشار علیه ایران ندارند. تغییر راهبرد بی‌نتیجه منزوی کردن ایران، فرصت‌های مهمی را ایجاد می‌کند. بسیاری از دولت‌های خاورمیانه، آشکارا به این تغییر توجه نشان داده‌اند و برای تعامل دیپلماتیک با ایران می‌کوشند تغییرات در ژئوپولیتیک خاورمیانه روشن می‌کند که ریشه اصلی تنش‌های منطقه، عملا به همان آفتی بازمی‌گردد که دیپلماسی منطقه‌ای را مختل می‌کرد؛ طرد کردن و منزوی‌‌سازی. کشورهای منطقه، تدریجا می‌فهمند که مسیر فعلی تکرار تنش، پایدار نخواهند ماند. امارات متحده عربی در‌اندیشه اعزام سفیر به تهران است. در حالی که فشاری بر ریاض برای عادی‌‌سازی با اسرائیل وجود دارد، سعودی‌ها در تعامل دیپلماتیک با تهران هستند. این تغییر نگرش در میان شرکای آمریکا، باید فضای مناسبی را برای سیاستگذاران در واشنگتن فراهم آورد تا آنها نیز در نگرش خود تجدید نظرکنند، مخصوصا در تفکر غیرقابل اجتناب بودن درگیری و بحران در منطقه. برجام، منطقی‌ترین نقطه آغاز برای گشودن گره روابط پرتنش بین‌المللی و منطقه‌ای ایران و ایجاد چارچوبی برای تنش زدایی در دیگر زمینه‌های منطقه‌ای بود. همه کشورهای عضو شورای همکاری، از جمله عربستان و امارات با وجود برخی تردیدهای اولیه، اکنون علاقه خود را به احیای این توافق نشان می‌دهند. کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، اهمیت آرام ‌سازی در روابط واشنگتن - تهران را دریافته‌اند و به دستاوردهای بالقوه سیاسی، نظامی و اقتصادی که می‌تواند از گشایش در تحریم‌های ایران حاصل شود، توجه دارند. این موضوع باید در سیاست آمریکا در قبال خاورمیانه گنجانده شود. جو بایدن نیز اخیرا در مقاله‌ای که پیش از سفر به خاورمیانه در واشنگتن پست منتشر شد، فواید یک خاورمیانه امن‌تر و درهم بافته‌تر را به رسمیت شناخت و اینکه چگونه «آبراه‌های این منطقه برای تجارت جهانی و زنجیره عرضه، نقشی بنیادین دارند» و «منابع انرژی منطقه برای خنثی کردن اثرات جنگ روسیه بر عرضه جهانی حیاتی هستند.» وی همچنین تصدیق کرد که منطقه در حال نزدیک شدن از گذر دیپلماسی و همکاری است به جای آنکه با نزاع، چند پاره شود. اما به نظر می‌رسد که این واژه‌ها درباره منطقه‌ای گفته می‌شود که شامل ایران نمی‌شود. بایدن همچنان به رویکرد منزوی‌‌سازی و تحریم‌های چندلایه چند دهه‌ای و سیاست بازدارندگی علیه ایران ادامه می‌دهد؛ رویکردی که مانع اصلی همکاری‌های فراگیر منطقه‌ای بوده است. اگر برجام احیا نشود، تحریم‌های ثانویه آمریکا پابرجا مانده و شدیدتر می‌شوند و واشنگتن یک بار دیگر کارزار فشار حداکثری بر تهران را  از سر می‌گیرد. این وضعیت نه تنها هرگونه امکان برای دیپلماسی منطقه‌ای را خفه می‌کند بلکه تاثیری شگرف و منفی بر تحولات دیپلماتیک و اقتصادی در منطقه می‌گذارد. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد که واشنگتن به دنبال تشدید تنش‌ها از گذر شراکت در منطقه و اتحادهایی باشد که برای ایزوله کردن تهران طراحی شده‌اند. این خطرناک است اما دولت‌های منطقه هم، چندان حمایت جدی‌ای از آن به عمل نیاورده‌اند. این منطقه، تجربه‌های تلخی از تشدید کشمکش نظامی در سال 2019 دارد. چه توافق هسته‌ای زنده شود یا نشود، ضرورت دارد آمریکا در سیاست قدیمی انزوای ایران، تجدید نظر کند.    قانون اقدام راهبردی مجلس از بروز فاجعه‌ای بزرگ‌تر از برجام مانع شد قانون اقدام متقابل مجلس در موضوع هسته‌ای، برخلاف آنچه آقای روحانی ادعا می‌کند، از بروز فاجعه‌ای بزرگ‌تر از برجام جلوگیری کرد. روزنامه فرهیختگان با اشاره به ملاقات اخیر روحانی و برخی اعضای دولت وی و سخنان خلاف واقع روحانی در این جلسه نوشت: آنچه روحانی در این جلسه با ناراحتی از آن یاد کرده است، طرح 9ماده‌ای مجلس با هدف اقدام متقابل دربرابر بدعهدی آمریکایی‌ها و نقض برجام بود. طرحی که در اواسط آذرماه سال99 با عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» به تصویب نمایندگان مجلس رسید. در شرایطی که آمریکا به‌طور یک‌طرفه و غیرقانونی تعهداتش نسبت به برجام را گام‌به‌گام کاهش می‌داد، ایران تقریبا تماشاچی بود و تنها کاری که طبق برجام برای ایران تخلف محسوب نمی‌شد، متقاعدکردن روسیه و چین برای محکوم‌کردن این بدعهدی‌های طرف غربی بود. اما طرف آمریکایی درنهایت از برجام خارج شد و ایران تا پیش از تصویب قانون اقدام راهبردی به‌طور کامل تعهدات خود ذیل برجام را دنبال می‌کرد. به بیان دیگر، آمریکا در آن مقطع با اینکه زیر تعهدات خود زده بود اما هیچ محکومیت و تهدیدی را متوجه منافع خود نمی‌دید، یعنی به‌طور کلی هیچ هزینه‌ای بابت این بدعهدی آشکار پرداخت نکرده بود. این شرایط تا زمانی ادامه داشت که ایران تصمیم گرفت دست به اقدامات متقابل زده و تعهدات خود ذیل برجام را گام‌به‌گام کاهش دهد. قانون مذکور که سازمان انرژی اتمی کشورمان را مکلف کرده تا حداکثر ظرف مدت سه‌ماه پس از تصویب این قانون، عملیات نصب، تزریق گاز، غنی‌‌سازی و ذخیره‌‌سازی مواد را تا درجه غنای موردنیاز، با حداقل ۱۰۰۰دستگاه سانتریفیوژ نسل دوم پیشرفته آغاز کند. همچنین این سازمان را مکلف کرده در همین بازه زمانی، عملیات غنی‌‌سازی و تحقیق و توسعه با سانتریفیوژ نسل ششم را با حداقل ۱۶۴سانتریفیوژ از این نوع آغاز کرده و آن را ظرف مدت یک‌سال پس از تصویب این قانون به ۱۰۰۰دستگاه سانتریفیوژ توسعه دهد. اما برای تایید مزایا و فرصت‌هایی که با تصویب این قانون پیش‌روی دستگاه سیاست‌ خارجی کشورمان فارغ از اینکه چه دولتی برسر کار است قرار گرفت، تنها کافی ا‌ست مروری بر شرایط مذاکرات وین در آن مقطع داشته باشیم. شرایط حاکم مذاکرات هسته‌ای در ششمین دور، آن چیزی نبود که در نتیجه خود منافع ایران را تامین کند. آنچه لازم است بعد از ادعای اخیر حسن روحانی مجددا یادآوری‌ شود، امتیازات فرابرجامی و عجیب مورد مطالبه طرف غربی ازجمله تعهد ایران درخصوص حذف سانتریفیوژهای نسل جدید، نابودی اورانیوم غنی‌شده 60درصد و بازگشت به شرایط غنی‌‌سازی 3.6درصد بود که مذاکره‌کنندگان کشورمان نیز به‌سمت پذیرش آنها قدم برداشته بودند. این اتفاق درحالی رخ می‌‌داد که طرف غربی در مقابل حتی حاضر به لغو تحریم‌های دوره ریاست‌جمهوری ترامپ هم نشده بود. به‌بیان دیگر، مذاکرات وین با این اوصاف به‌سمت یک فاجعه تمام‌عیار پیش می‌رفت که عواملی ازجمله قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها از وقوع آن جلوگیری کرد. نکته قابل‌توجه و البته تعجب‌آور اینکه موارد مورد اشاره درباره مطالبات فرابرجامی غرب از ایران و نزدیک‌شدن کشورمان به یک توافق بد دیگر در مقطعی رخ ‌می‌داد که مذاکرات وارد ششمین دور شده بود. این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده شرایط به‌مراتب بدتر مذاکرات در پنج دور پیش از آن باشد، پنج دوری که همه پیش از تصویب اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها توسط مجلس پیگیری شده بود. فرهیختگان در پایان تأکید می‌کند؛ شگردهای آقای روحانی مبنی بر اینکه نگذاشتند کار کنیم، برای مردم نخ‌نما شده است.

« ابتکار» تبعات افزایش حجم نقدینگی را بررسی کرد بمب ساعتی تقدینگی

ابراهیم نکو با اشاره به افزایش حجم نقدینگی در اقتصاد می‌گوید: رقم نقدینگی اعلام‌شده یک فاجعه اقتصادی بوده و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد و برنامه‌های دقیقی را برای مهار آن در نظر گرفت.ابراهیم نکو با اشاره به افزایش حجم نقدینگی در اقتصاد می‌گوید: رقم نقدینگی اعلام‌شده یک فاجعه اقتصادی بوده و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد و برنامه‌های دقیقی را برای مهار آن در نظر گرفت.
بارهای شنیده‌ایم که نقدینگی معضل اقتصاد ایران است. اما مفهوم نقدینگی چیست ؟ نقدینگی پول‌های نقدی است که نه در دست سیستم بانکی قرار دارد و نه در خدمت تولید است. اگر بخواهیم ساده‌تر آن را تعریف کنیم هر دارایی که بتوانیم در کم‌ترین زمان ممکن به وجه نقد البته بدون تغییر در ارزش اصلی آن تبدیل کنیم به مفهوم نقدینگی نزدیک‌تر خواهد بود.

تبعات افزایش نقدینگی
تورم از مهم‌ترین آثار افزایش نقدینگی است، از دیگر آثار افزایش نقدینگی، رکود در تولید و بزرگ شدن بخش غیرمولد، دلالی و سوداگرانه در اقتصاد است. بزرگ شدن بخش غیرمولد در کشور سبب خروج سرمایه‌ها از تولید به سمت فعالیت‌های سوداگرانه می‌شود، به همین دلیل تحلیلگران افزایش نقدینگی را آفت و سمی برای اقتصاد ایران می‌دانند.

ریشه افزایش نقدینگی، ناترازی بودجه و نظام بانکی است
وقتی صحبت از نقدینگی می‌شود این پرسش مطرح خواهد بود که ریشه افزایش نقدینگی چیست؟ وحید شقاقی‌شهری در این خصوص با تاکید بر اینکه دو ناترازی باعث به وجود آمدن افزایش نقدینگی شده گفته است: «در وهله اول ناترازی بودجه‌ای و مالی، موجبات آن را فراهم آورده تا کسری بودجه زیادی به وجود آید، اقداماتی مانند، افزایش ۵۰ درصدی حقوق کارگران، ریخت و پاش‌های اضافه در بودجه و... همگی از جمله عوامل تشدیدکننده ناترازی بودجه هستند، در چنین شرایطی دولت برای حل این مشکل دست در جیب بانک مرکزی و یا سایر بانک‌ها می‌کند و با استقراض باعث افزایش نقدینگی می‌شود. با چاپ پولی که طی این سال‌ها دولت‌های مختلف برای جبران کسری بودجه انجام داده‌اند. ناترازی دوم نیز مربوط به نظام بانکی است. در حال حاضر بر اساس آمار‌های منتشر شده بخش زیادی از دارایی بانک‌های منجمد و به اصطلاح فریز است و تا زمانیکه این ناترازی بانک‌ها حل نشود، خلق نقدینگی و افزایش تورم از سوی آن‌ها انجام می‌شود، از سویی هرچند در این زمینه اقداماتی از صورت بانک مرکزی از جمله فروش اموال مازاد بانک‌ها، پیگیری وصول مطالبات معوق و... انجام شده، اما این اقدامات کافی نبوده و باید اقدامات موثرتر دیگری نیز پیگیری شود، در نهایت نیز می‌توان گفت تا زمانیکه این دو ناترازی وجود داشته باشد، رشد نقدینگی اجتناب ناپذیر است و به دنبال آن نیز افزایش تورم رخ خواهد داد.»
این کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌و‌گو با فرارو با اشاره به اینکه رشد نقدینگی در کشور حدود ۳۷ درصد بوده، گفته است: « عملا رشد نقدینگی با توجه به وضعیت رشد اقتصادی و وضعیت تولید در کشور عدد بالایی است و این رقم باید زیر ۲۰ درصد باشد، از سویی تفاضل رشد اقتصادی و رشد نقدینگی در کشور به تورم ختم می‌شود.»

نقدینگی یک فاجعه برای اقتصاد ایران است
ابراهیم نکو، کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره میزان نقدینگی در اقتصاد به «ابتکار» گفت: رقم نقدینگی اعلام‌شده یک فاجعه اقتصادی بوده و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد و برنامه‌های دقیقی را برای مهار آن در نظر گرفت. اکنون نگرانی‌هایی وجود دارد که در صورت تداوم رشد نقدینگی اقتصاد به سمت ورشکستگی سوق داده شود. متاسفانه از گذشته تا کنون سیاست‌های غلط اقتصادی باعث شده است تا سیاست‌گذاران ما نتوانند برنامه‌ریزی صحیحی به منظور هدایت نقدینگی به سمت و سوی صحیحی داشته باشند.
دبیر دوره نهم کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به راهکار کشورهای دیگر برای هدایت نقدینگی به سمت بخش‌های مولد اقتصاد ادامه داد: کشورهای موفق به گونه‌ای عمل می‌کنند که افراد جامعه ترجیح دهند همکاری لازم را با دولتمردان‌شان داشته باشند تا نقدینگی را به سمت تولید روانه کنند.
وی اظهار کرد: حجم نقدینگی بالا در اقتصاد نشان از بی‌تدبیری بسیاری از افراد اقتصادی در دولت‌ها دارد. مشخص است که افراد اقتصادی دولت‌ها در هیچ دوره‌ای نتوانستند برای نقدینگی و کنترل آن برنامه مناسبی داشته باشند.

نقدینگی رابطه میان عرضه و تقاضا را به هم می‌زند
این کارشناس مسائل اقتصادی به تبعات افزایش نقدینگی اشاره کرد و در این خصوص گفت: وقتی نقدینگی در اقتصاد افزایش یابد رابطه میان عرضه و تقاضا به هم می‌خورد و این یکی از مهم‌ترین معضلات رشد سرسام‌آور نقدینگی در جامعه است. برهم خوردن ریتم عرضه و تقاضا در شرایطی که اقتصاد با چالش‌های بسیاری مواجه است منجربه گرانی کالاها خواهد شد.
وی افزود: امروزه چشم‌اندازی برای کاهش نقدینگی و رساندن آن به زیر 20 درصد وجود ندارد و ما یک نقشه راه برای کنترل نقدینگی در دولت نمی‌بینیم. به نظر می‌رسد مسئولان بیشتر از رشد نقدینگی گله‌مند هستند تا اینکه به دنبال راه و برنامه‌ای برا کنترل آن باشند.
دبیر دوره نهم کمیسیون افتصادی مجلس تاکید کرد: نقدینگی با رقم‌های فعلی اقتصاد را با مشکلاتی مواجه کرده است اما در صورت هدایت صحیح آن به سمت تولید و بازار سرمایه می‌توان اتفاقات مثبتی را در جامعه رقم زد. من معتقدم دولت باید در ابتدای راه یک اعتماد میان خود و مردم بسازد و در قدم بعد یک تعریف دقیق و مشخص از نقدینگی داشته باشد تا بتواند یک نقشه‌راه برای کنترل آن در نظر بگیرد. اگر به این مسائل توجه نشود ما یک سیکل معیوبی خواهیم داشت، به گونه‌ای که نقدینگی همچنان ادامه خواهد داشت با این تفاوت که تبعات آن روزبه‌روز بیشتر می‌شود.

باران بيايد يا نيايد!

وقتي باران نمي‌بارد از «خشکسالي» مي‌ناليم، وقتي باران مي‌بارد از ويراني‌هاي «سيل» آرمان امروز به اين مسئله مي پردازد در شرايطي که بحران خشکسالي، ايران را تحت الشعاع قرارداده و ظرفيت سدهاي کشور به کمتر از 30 درصد رسيده، باران سيل آساي چند روز اخير در 22 استان، فقط باعث بروز سيلاب مخرب و ويرانگر شد و به ميليون‌ها نفر خسارت جاني و مالي وارد کرد. در اين شرايط سوالي که مردم از مسئولان دارند اين است که اين حجم عظيم از آب باران که اصلي ترين منبع آب شيرين در جهان است و باعث خرابي‌ها مي‌شود، به کجا مي‌رود؟ آيا نمي‌توان اين آب را به پشت سدها و آبخوان‌هاي سفرهاي زيرزميني هدايت کرد تا از خطر خشکسالي جلوگيري نمود؟ و اينکه با توجه به خسارت‌هاي ويرانگر، آيا «باران بيايد يا نيايد؟» در اين ميان ‌ هنوز شهر‌ها به‌طور کامل به خواب نرفته بودند که سيل ويرانگر ايران را در نورديد درحاليکه تقريبا اکثر مسئولان، شهرداران و ستاد بحران در خواب بودند. نکته جالب اينکه تلفن يک شهروند خبر از وقوع سيلي شديد در امامزاده داود داده بود. خبري که ابتدا مسئولان چندان آن را جدي نگرفتند ولي در کمتر از يکساعت، به يکباره زنگ تلفن مسئولان مربوطه به صدا درآمد تا از خواب بپرند و دستپاچه‌، درصدد کسب اطلاع از حادثه رخ داده باشند! غافلگيري برخي از آنها در سيل اخير کشور وپايتخت در حدي بود چندين نفر را به کام مرگ کشاند و ده‌ها تن مفقود هستند. نکته قابل تامل اينکه‌، غافلگيري شهردارو مسئولان مربوطه در مورد سيل امامزاده داود در حالي بود که از ابتداي هفته گذشته به‌تدريج 18 استان کشور از جمله سيستان و بلوچستان و استهبان درگير سيل بودند سازمان هواشناسي نسبت به سيل اخير در مرکز کشور و جنوب هشدار «قرمز» صادر کرده بود. جالب تر اينکه درست فرداي روزجاري شدن سيل مثلا در امامزاده داود‌، سيل ديگري فيروزکوه رخ داد که باز هم مسئولان را غافلگير کرد و به راحتي باعث کشته شدن چند شهروند شد! همه اين‌ها فقط يک پيام دارد و آن بي‌دفاعي ايران در مواجهه با بلاي طبيعي است.
در اين ميان سوالي که به ذهن مي‌رسد اين است که چرا باوجود جاري شدن سيل‌هاي متعدد در کشور که آخرين آنها همين چند روز پيش در استهبان فارس، 21 نفر را به‌کام مرگ کشانيد، باز هم مسئولان همچنان غافلگير مي‌شوند و شهروندان بي‌دفاع همچنان جانشان را از دست مي‌دهند، مگر طبق آمار ايران جزء 10 کشور بلاخيز دنياست، اما دريغ از آمادگي ستادهاي بحران. در اين شرايط اکثر کاربران فضاي مجازي در توئيتر و شبکه‌هاي اجتماعي، اين سوال را مطرح مي‌کنند که «چرا با وجود هشدار سازمان هواشناسي‌، شهرداري اقدامي براي لايروبي کانال‌ها و رودخانه‌هاي تهران نشده تا با اولين بارش جدي، پايتخت را سيل ببرد؟» دسته اي ديگر از شهروندان نيز پرسيده‌اند: «چرا در حالي‌که تقريبا نقشه جاري شدن سيل در تهران و کشور مشخص است، مردم در اين مناطق تخليه نشده‌اند؟» يا اينکه «چرا به جاي آنکه 24 ساعت پس از وقوع سيل در تهران، ورود به تفرجگاه ها و مناطق پرخطر ممنوع شود، از همان چهارشنبه شب جلويي تردد شهروندان به اين مناطق جلوگيري نشد؟!»

قصور هواشناسي؟‌
احد وظيفه، رئيس مرکز ملي اقليم و مديريت بحران خشکسالي در تشريح عوامل بروز سيل به «آرمان امروز» مي‌گويد: از منظر علمي‌، پيش بيني بارش‌هاي تابستانه، بسيار سخت است، البته برخي موارد تقريبا اثبات شده هستند. اصولا بارش‌هاي شديد تابستانه در ساعت‌هاي پاياني روز يا در نيمه‌هاي شب رخ مي‌دهد. امسال براساس الگوهاي از قبل پيش بيني شده، بارش‌هاي تابستاني در مناطق سواحل شمالي کشور کمتر از حد نرمال و در عوض در جنوب شرق و استان‌هايي مانند سيستان و بلوچستان‌، هرمزگان‌، کرمان فراتر از حد نرمال است.  وظيفه همچنين با اشاره به سيل امامزاده داود نيز مي‌گويد: اين منطقه 5 دره دارد که هر کدام مي‌توانند در زمان بارش‌هاي شديد نقطه‌اي براي شروع يک سيلاب باشند. درحال حاضر يکي از اين دره‌ها درگير سيلاب شده است؛ البته تا حدودي مي‌توان بروز سيلاب را پيش بيني کرد، اما به‌طور دقيق معمولا اين امر امکان پذير نيست.

وي سوء مديريت را اصلي ترين عامل جاري شدن سيلاب‌هاي مرگبار مي داند: «درست است که آنچه امروز براي ما رخ مي‌دهد حاصل سوء مديريت سه دهه اخير است ولي، با در پيش گرفتن برخي از روش‌ها مي‌توان به تدريج به سال‌هاي ابتدايي دهه 70 و آغازدستکاري آبي مردم بازگشت.
درعين حال بايد شيوه زندگي در کشورمان را به شيوه کشورهاي کم آب تطبيق داد و برداشت از آبهاي زير زميني را به حداقل رساند. اما تا آن زمان‌، بايد تجديد نظري در مديريت شهرها و مناطق تمرکز جمعيتي داشته باشم. مثل اينکه هشدارهاي هواشناسي را جدي بگيريم و از ورود شهروندان به مناطق پرخطر جلوگيري کنيم يا کانال ها و رودخانه ها را لايروبي کنيم تا در مواقع بارش هاي شديد، سيل راه خود را به سمت مناطق مسکوني تغيير ندهد.

بيش از 50 نفر مردند چرا کسي استعفا نمي‌دهد؟!
در طول تاريخ بارها  مديران شهر تهران به خاطر وقوع سيلاب و کم کاري و غافلگيري خود استعفا داده ا ند. حبيبي شهردار وقت تهران در سال 66 يکي ز همين مديران بود که به خاطر وقوع سيل شمال پايتخت مجبور به استعفاء شد. جواد شهرستاني شهردار اسبق تهران نيز پس از سيل سال 48 استعفاء داد. جالب اينجاست که آن زمان ،خود وي آستين ها را بالا زده بود و راه آب را باز مي کرد اما وقتي حجم مشکلات را ديد ترجيح داد تا استعفاء کند! با اين حال در طول يک هفته گذشته که 18 استان کشور در محاصره سيل قرار داشتند و حتي پايتخت نيز از نيشتر اين بلاي طبيعي در امان نماند، نه تنها هيچ يک از مسئولان استعفا نکردند که حتي يکي از آنها نيز از مردم کشور« عذرخواهي » نکرد!   در شهر تهران‌، شهردار (عليرضا زاکاني) مسئول ستاد بحران است. شايد براي همين باشد که زاکاني نيز به تقليد از ساير مسئولان عازم امامزاده داود شد. غافل از اينکه حضورش‌، آنهم با کت و شلوار و بدون چکمه و فرورفتن تا زانو در گل، مي‌تواند سوژه داغي براي کاربران فضاي مجازي و البته رسانه‌ها باشد! کاربراني که معتقد بودند، شهردار کت و شلواري که هنوز از درک اين مساله که نمي‌داند، بايد با تجهزات و لباس‌هاي مخصوص وارد صحنه حادثه شد، به هيچ وجه نمي‌تواند ستاد بحران شهري 13 ميليوني را مديريت کند! در اين شرايط تاکنون هيچ خبري مبني بر رسيدگي به اهمال کاري و غفلت احتمالي مسئولان مربوطه در بروز سيل هاي اين هفته و به‌خصوص سيل تهران منتشر نشده است. تنها مطلبي که اين زمينه در فضاي مجازي دست به دست مي شود، توئيتي است از مهرداد بذرپاش رئيس کل ديوان محاسبات کشور که با انتشار تصويري از سيل امامزاده داود نوشت و همان سياست «کي بود کي بود، من نبودم» است و او در صفحه شخصي خود نوشت: «به‌رغم گذشت 5 سال از تصويب قانون هواي پاک، مطابق ماده 26 قانون، سازمان هواشناسي مکلف بود ظرف دوسال شبکه ملي هشدار و پيش آگاهي رخدادهاي سيل، طوفان و گردوغبار را تکميل نمايد، اين مهم انجام نشده است. ترک فعل صورت‌گرفته، بزودي در دستور کار ديوان محاسبات قرارخواهد گرفت.»

چرا نعمت باران نقمت مي‌شود؟
به اعتقاد کارشناسان، سيل ناگهاني معمولا در هنگام بارندگي شديد جاري مي‌شود، هنگامي که حجم آب به حدي باشد که امکان تخليه شدنش از طريق فاضلاب و جوي‌ها نباشد، رخ مي‌دهد. به‌گفته آنها اين نوع سيل‌ها در فصل گرما و خيلي سريع و بدون هيچ هشدار روي مي‌دهند. اصولا در اين مناطق سطح زمين سخت و نفوذ ناپذير است‌. مناطقي مانند خيابان‌ها و حياط منازل‌، پارکينگ‌ها و... دکتر ليندا اسپيت، کارشناس درحوزه سيل از دانشگاه ردينگ انگلستان با اشاره به راهکارهاي جلوگيري از جاري شدن سيلاب‌ها در شهرها مي‌گويد: «نفوذ پذير کردن سطح زين و ايجاد بام هاي سبز مي تواند باعث جذب اب در زمين شود و از جاري نشدن آن به صورت سيل جلوگيري کند.»

تغييرات اقليمي تا چه اندازه عامل سيل‌هاي اخير است؟
 محمد درويش*
سيل هاي چند روزه اخير، موضوع تازه‌اي نيست و در عين حال چندان به تغييرات اقليمي مربوط نخواهد بود به‌عنوان مثال سيلي که در منطقه امامزاده داود جاري شد، طي يکصد سال گذشته حداقل سه‌بار ديگر نيز رخ داده است. اصولا اين ذات زيستن در کشورهاي خشک و نيمه خشک است. کشورهايي مانند کشور ما که در عرض 25 تا 40 درجه نيمکره شمالي قرار دارند‌، شاخصه ويژگي آنها اين است که شاهد بارش هاي شديد  و سيل‌آساي غيرقابل پيش بيني هستند. برسي‌ها نشان مي‌دهد که اکثر سيل‌هاي بزرگ کشور ما در تابستان ها رخ داده است‌. به خاطر دارم، در سال 66 در ميدان فردوسي بودم که ناگهان سيل عظيمي رخ داد که خسارت‌هاي زيادي وارد کرد و حتي سنگ‌هاي بزرگي را به ميدان تجريش کشاند. اما متاسفانه مسئولان ما که بوم شناسي را نمي‌شناسند و هميشه غافلگير مي‌شوند. درعوض اين مسئولان برخي از مواقع از ابزاري به نام «تغييرات اقليمي» براي فرافکني استفاده مي‌کنند، ولي در حقيقت، تغييرات اقليمي پديده‌اي علمي است اما ارتباطي به بارندگي هاي شديد کنوني ندارد. در برنامه 5 ساله چهارم وزارت نيرو موظف شده است تا حريم سيلابي رودخانه ها را مشخص کند. الان چند دوره از عمر اين برنامه گذشته ولي وزارت نيرو به تعهداتش عمل نکرده است. بعد از اجراي اين وظيفه قانوني، بايد نه تنها از هر‌گونه ساخت وسازي در حريم رودخانه ها جلوگيري شود که بناهاي ساخته شده نيز بايد تغيير کاربري دهند. مشکلي که ما در منطقه امامزاده داود داشتيم اين بود که به شدت به حريم رودخانه تجاوز شده وحريم رودخانه ها باشدت کم عرض شده‌اند. درواقع دليل اکثر سيل‌هايي که در کشور رخ مي‌دهد همين موضوع تجاوز به حريم رودخانه‌هاست. در کنار آن، ساخت و ساز‌هاي بي‌رويه، توسعه کشاورزي بي‌ضابطه نيز به اين نقش دامن زده‌اند.
 متاسفانه واقعيت اين است شهروندان در برابر سيل و ساير حواث طبيعي بي دفاع و مظلوم هستند و اگر مي خواهيم مردم در مواجهه با سيل بي‌دفاع نباشند بايد اجازه دهيم تا حريم رودخانه ها، همچنان خانه رودها باقي بماند. ضمن آنکه از وزارت نيرو سوال شود که چرا هنوز به وظيفه قانوني خود در مورد تعيين حريم رودخانه ها عمل نکرده است؟ حقيقت اين است که ايران از جمله کشورهايي است که در آينده به شدت از تغييرات اقليمي آسيب خواهد ديد. براي همين ما بايد بيشتر از متوسط جهاني تلاش کنيم تا در يک اراده جمعي فرامنطقه اي‌، اين تغييرات را به حداقل برسانيم چرا که هيچ کشوري نمي تواند ادعا کند که قادر است تغييرات اقليمي را کنترل يا به حداقل برساند. ايران نيز به عنوان عضوي از سرنوشت اين قايق جهاني مي‌تواند با کاهش مصرف گازهاي گلخانه اي نقش خود را در اين پازل جهاني به خوبي ايفا کند. به عنوان مثال به جاي ساخت و بهره برداري از نيروگاه هاي حرارتي و برق آبي ، به سمت استهلال انرژي هاي خورشيدي حرکت کند. همچنين خودروهاي ناوگان ترابري کشور را نيز مجهز به همين سيستم هاي برقي کنيم.
 در کنار اين موارد به بهانه صادرات فولاد و سيمان ، تعداد اين کارخانه ها را روز به روز بيشتر و بيشتر نکند! چرا ؟ چون از سال 2030، مالياتهاي زيادي که بر روي کالاهايي که فرآيند توليد آن از آب و سوخت هاي فسيلي استفاده مي شود، باعث مي شود تا ديگر توليد و صادرات اين محصولات به هيچ عنوان توجيه اقتصادي نداشته باشد! ما تنها به اين شيوه است که مي توانيم با تغييرات اقليمي مقابله کنيم و آن را تحت نفوذ خود درآوريم.

صدای عادل از سیما حذف شد!

آرمان ملي- حميد شجاعي: رويکردهاي برخي مديران صدا و سيما در هر دوره‌اي باعث شده تا آنچه در واقع توليد و نشان داده مي‌شود نه ذائقه و خواست مردم که بيشتر بر مبناي خواست و اراده مديران باشد. لذا بر مبناي همين امر است که يک برنامه تلويزيوني نيز بدون هيچ‌گونه دستوري دست به مميزي مي‌زند و نام شخصي را از برنامه حذف مي‌کند. در تازه‌ترين اتفاق مديراني که عادل فردوسي پور را در شبکه سه برنمي‌تافتند اخيرا صداي وي را نيز از روي گزارش‌ فوتبال حذف کردند.

جايگاه از دست رفته
شايد اگر از خوشبين‌ترين مخاطبان صدا وسيما در قامت رسانه‌ملي در روز‌هاي ابتدايي روي کارآمدن مديران جديد اين پرسش مطرح مي‌شد که آينده رويکردي و عملکردي اين سازمان در دوره جديدي چگونه خواهد بود و چه تحول مثبتي در روند امور انجام خواهد شد شايد کسر قابل توجهي از آنها به اين نکته اشاره مي‌کردند که به احتمال فراوان شاهد بازگشت بسياري از چهره‌هاي محبوب به قاب تلويزيون و باز توليد برنامه‌هاي مورد پسند جامعه خواهيم بود. اما امروز با گذشت ماه‌ها از روي کارآمدن مديران جديد در راس صدا وسيما اگر اين پرسش مجددا تکرار شود اين بار ديگر نه تنها منتقدان بلکه حتي حاميان نيز به نوع رويکرد‌ها و سياست‌ها صداو سيما انتقاد وارد مي‌کنند. چراکه نتيجه حاصله طي ماه‌هاي اخير به وضوح نشان داده که اساسا قرار نيست رويکردها و سياست‌ها تغيير کند و روند امور به همان روال سابق پيش خواهد رفت. اين در حالي است که امروزه خود مسئولان و مديران صداو سيما به اين نکته معترفند که تلويزيون با ريزش مخاطب روبه‌رو است و اگر هم نباشد برخي برنامه‌هاي فصلي، مناسبتي، ترکيبي يا مسابقه محور پرمخاطب مثل خندوانه، عصر جديد يا پخش زنده برخي مسابقات فوتبــال تلويزيون رسما مخاطب خود را از دست مي‌دهد. صدا و سيمايي که زماني به عنوان نخستين و تاثير‌گذار‌ترين‌ رسانه کشور فعاليت مي‌کرد؛ امروز به جهت برخي سياست‌ها، تصميم‌گيري‌ها به دومين رسانه مرجع مورد وثوق و رجوع مردم تبديل شده است. جالب اينکه در عصر ارتباطات، اطلاعات و گسترش روزافزون شبکه‌هاي اجتماعي که قابليت ارائه و جست‌وجوي محتواهاي صوتي و تصويري با کيفيت‌هاي بالا را دارند صداوسيما هنوز هم با همان نوع رويکرد سابق خود پيش مي‌رود و تجديدنظري در خصوص نوع مديريت، محتواهاي توليد شده و مهم‌تر از همه مناسب ذائقه مخاطب نمي‌کند. اين در حالي است که اين سازمان تلاش مي‌کند تا ساير پلتفرم‌ها و برنامه‌هاي مبتني بر صوت و تصوير فراگير را تحت‌الشعاع خود قرار دهد. چه اينکه سازمان تنظيم مقررات رسانه‌هاي صوت و تصوير فراگير موسوم به «ساترا» اخيرا به مساله سريال‌ها و فيلم‌هاي شبکه نمايش خانگي هم ورود کرده است. به نظر مي‌رسد که مديران صداو سيما يا بر اساس ذائقه و سليقه مخاطب بايد پيش بروند يا اينکه با محوريت سياست‌هاي خود به فعاليت بپردازند. اگر شکل اول باشد مي‌توان اميدوار بود که با برخي تغييرات و بازگشت چهره‌هاي محبوب و برنامه‌هاي پر طرفدار؛ مخاطبان سيما بازگردند. اما اگر روند موجود اصلاح نشود و در بر همان پاشنه سابق بچرخد مخاطبان تلويزيون نيز کم کم ريزش خواهد کرد. لذا به نظر مي‌رسد که مسئولان صداوسيما بايد با نگاه باز و رويکردهاي جديد و جامعه‌محور پيش بروند تا باز هم جايگاه خود را نزد جامعه بازيابند.

از فردوسي پور تا خاتون