چرا دستیابی به موشک هایپرسونیک، اهمیت فوق العاده ای دارد؟

در شرایطی که عده ای با تهدید جمهوری اسلامی ایران بدنبال امتیاز گیری از تحولات کنونی در میدان های  مختلف دیپلماسی و نبرد بودند، رونمایی و تست موشک هایپرسونیک توسط سپاه پاسداران، پیام اقتدار و دیپلماسی عزتمندانه را بدنیا مخابره کرد. اقدام انقلابی یاران سردار شهید طهرانی مقدم باعث رسیدن ایران به نقطه بازدارندگی و تقویت قدرت چانه زنی دیپلماسی کشورمان در حوزه های مختلفی که در شرایط کنونی در حال انجام است. باید توجه داشت که موشک های بالستیک، هنوز هم به عنوان اصلی ترین ارکان توان بازدارندگی نظامی جمهوری اسلامی ایران، از دوره پس از جنگ تحمیلی تا به امروز معرفی شده و مشخصا تا سال‌ها بعد نیز این سلاح به عنوان ستون اصلی دکترین دفاعی کشور به حساب خواهد آمد. این تحول باعث واکنش ها در جامعه بین المللی شده است که به برخی اشاره می گردد.

واکنش‎ های جهانی به رونمایی از موشک هایپرسونیک فتاح

رویترز در گزارشی ضمن اشاره به مشخصات این موشک هایپرسونیک (مافوق صوت)، نوشت که ایران اولین موشک بالستیک مافوق صوت ساخت داخل را رونمایی کرد.
بر اساس گزارش رسانه مذکور، ایران گفته است که برنامه موشکی دفاعی خود را بیشتر توسعه خواهد داد. 
ای‌بی‌سی نیوز هم نوشت: موشک فتاح تا هزار و ۴۰۰ کیلومتر (۸۷۰ مایل) برد خواهد داشت.
آسوشیتد پرس هم در گزارشی به تشریح جزییات این موشک هایپرسونیک پرداخت.
این خبرگزاری نوشت: موشک مذکور می‌تواند از هر سیستم دفاع موشکی منطقه‌ای عبور کند.
این رونمایی همچنین در رسانه‌های رژیم صهیونیستی، از جمله در «جروزالم پست» و «تایمز» رژیم صهیونیستی بازتاب داشت.
جروزالم پست، نوشت: موشک مافوق صوت فتاح دارای برد هزار و ۴۰۰ کیلومتر و سرعت اصابت آن بین ۱۳ تا ۱۵ ماخ است؛ پیش از این، آمریکا، روسیه، چین و کره شمالی موشک‌های مافوق صوت را با موفقیت آزمایش کرده‌اند.
بیزینس ریکوردر نیز در گزارشی ضمن اشاره به رونمایی از موشک فتاح، نوشت: موشک‌های هایپرسونیک می‌توانند حداقل ۵ برابر سریعتر از سرعت صوت و در یک مسیر پیچیده پرواز کنند که این موضوع رهگیری آن‌ها را دشوار می‌کند.
پایگاه کردل هم نوشت: ایران اولین موشک مافوق صوت ساخت داخل خود را رونمایی کرد.
بر اساس گزارش این رسانه، این موشک که فتاح نام دارد، بردی معادل هزار و ۴۰۰ کیلومتر داشته و می‌تواند با سرعت ۱۵ برابر سرعت صوت حرکت کند؛ مقامات می‌گویند که این موشک می‌تواند سیستم‌های دفاعی آمریکا و اسرائیل از جمله گنبد آهنین را دور بزند. 
میدل ایست آی هم با اشاره به رونمایی از این موشک گفت: در سال‌های اخیر، پایگاه‎های موشکی ایران به یکی از بزرگترین و متنوع‌ترین مراکز در خاورمیانه تبدیل شده است.
رسانه‌های دیگری هم از جمله، «گاردین»، «العربیه»، «یواس‌نیوز»، «بیزینس استاندارد» و ... به رونمایی از این موشک هایپرسونیک از سوی ایران پرداختند.

تعریف و انواع موشک هایپرسونیک
تعریف این موشک‌های نسل جدید، بر مقایسه سرعت آنها استوار است. براساس تقسیم‌بندی‌ها موشک‌هایی با سرعت حدودا ۱.۵ تا ۵ ماخ در محدوده سوپرسونیک یا زبرصوت قرار می‌گیرند. موشک‌هایی با سرعت ۵ تا ۱۰ ماخ در محدوده هایپرسونیک قرار دارند و موشک‌هایی که سرعت‌هایی بین ۱۰ تا ۲۵ ماخ دارند نیز در محدوده High-hypersonic قرار می‌گیرند. موج صوتی، با سرعتی بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند؛ به طور مرسوم، به سرعت‌های بالاتر از یک ماخ مافوق صوت می‌گویند و در صورتی که موشک، سرعتی بیش از ۶ هزار کیلومتر در ساعت داشته باشد در دسته‌بندی هایپرسونیک قرار می‌گیرد.
در حال حاضر کلاهک برخی از موشک‌های بالستیک نیز سرعتی در حد هایپرسونیک دارند اما این سرعت را باید مربوط به کلاهک جدا شده از موشک دانست و نه خود آن. از سوی دیگر این سرعت مربوط به زمان ورود به جو است و در حین برخورد به دلیل اصطکاک با لایه‌های جو که در نزدیکی زمین غلیظ‌تر می‌شوند، کاهش می‌یابد. اما موشک‌های هایپرسونیک نه فقط در بخش کلاهک، بلکه خود دارای سرعتی در محدوده ۵ تا ۱۰ ماخ هستند. این موشک‌ها نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته موشک‌های کروز هایپرسونیک هستند که در نزدیکی سطح زمین پرواز می‌کنند و فاصله‌شان از سطح زمین بین چند صد متر تا چند ده متر نوسان می‌کند. دسته دوم اما حرکتی گلایدری دارند. در این حالت، معمولا موشک هایپرسونیک به وسیله یک موشک بالستیک، تا ارتفاع چند ده کیلومتری زمین صعود کرده و سپس از آن جدا می‌ شوند. در طول مسیر تا هدف، موشک حرکتی گلایدری و خزنده دارد و میان ارتفاع‌ها و جهات متفاوتی نوسان می‌ کند تا به نقطه شیرجه نهایی برسد.

کدام موشک‌های ایرانی کلاهک هایپرسونیک دارند؟
همانطور که اشاره شد، پیش از اعلام این دستاورد مهم نیز، برخی موشک‌های ایرانی مجهز به کلاهک های هایپرسونیک بوده و قطعا، بررسی ویژگی ها و نحوه عملکردشان، تاثیر زیادی روی دستیابی به این محصول جدید داشته است. به عنوان مثال، در یکی از آخرین ارتقاء های صورت گرفته روی موشک‌های بالستیک ایرانی که دی ماه سال ۱۴۰۰، خبر آن منتشر شد، معلوم شد که یکی از ویژگی های مهم نسل جدید موشک قیام، سرعت بالای این موشک است. سرعت اعلام شده برای این موشک، مربوط به مرحله نهایی و برای سر جنگی جدا شده آن بوده و عدد اعلام شده، ۲۹۳۵ متر بر ثانیه یعنی حدود ۸.۵ ماخ می باشد.

با این سرعت، سر جنگی موشک مورد نظر در زمان شیرجه نهایی در وضعیت پرواز با سرعت هایپرسونیک قرار می گیرد که دفاع در برابر آن را اگر نگوییم غیر ممکن ولی برای هر مدافعی بسیار سخت و تقریبا محال است.

در عین حال، در بخشی از توضیحاتی که پیرامون موشک "زهیر" یا همان نسل جدید موشک "رعد ۵۰۰ " در سال گذشته بیان شده، با احتساب مقدار تحمل دما اعلام شده برای کلاهک موشک یعنی قابلیت تحمل ۱۰۰ بار فشار و دمای سه هزار درجه سانتیگراد، می توان اینگونه تخمین زد که این موشک بالستیک و نقطه زن سپاه نیز توان تحمل حرکت تا سرعت ۱۰ ماخ را در فاز ورود مجدد و شیرجه نهایی روی هدف را دارد که دستیابی ایران به کلاهک‌های هایپرسونیک، در سال‌های گذشته را اثبات می کند.

نکته مهم قابل توجه دیگر این است که معمولا از پوشش‌های کامپوزیتی برای حفاظت از سرهای جنگی موشک های قاره پیما بهره گرفته می شود که در فاز نهایی از خارج از جو زمین به سمت هدف روانه شده و با سرعت های بسیار بالا به سمت هدف حرکت می کنند. این سرعت بیشتر در عین حال باعث می شود که در زمان برخورد انرژی وارد شده به هدف بسیار بیشتر شده و در نتیجه تخریب حاصل از انرژی جنبشی، جدای از میزان سر جنگی بسیار بیشتر باشد که در موشک های جدید سپاه هم از این موضوع مهم بهره گرفته شده است و با چنین توانمندی صنعتی، گلوگاهی از نظر فنی و عملیاتی برای ساخت موشک هایپرسونیک توسط سپاه پاسداران وجود نداشت گزینه‌های بعدی، دزفول و ذوالفقار هستند که در سالهای قبل تر رونمایی شدند.

یکی از مصادیق دستیابی کشورمان به دانش طراحی و تولید کلاهک های هایپرسونیک، تغییر شکل دماغه موشک‌های ذوالفقار و دزفول است. با مراجعه به منابع معتبر علمی در اینترنت در زمینه دانش موشک ها می توان دید این شکل زمانی استفاده می شود که سرعت موشک، هایپرسونیک (بالای ۵ برابر سرعت صوت) بوده و برای کاهش حرارت تولیدی در این سرعت ها، راهکار افزایش انحنای نوک دماغه به کار گرفته می شود که سبب انتقال حرارت کمتری به موشک می شود.

چرا دستیابی به موشک هایپرسونیک، اهمیت فوق العاده ای دارد؟
اواخر آذرماه سال ۱۴۰۰، زمان برگزاری هفدهمین رزمایش پیامبر اعظم (ص) سپاه پاسداران بود. فرمانده نیروی هوافضای سپاه در جریان برگزاری این تمرین مهم عملیاتی، به تمرکز ایران برای عبور از سامانه‌های ضدموشکی، از طریق مانورپذیر ساختن موشک‌ها اشاره کرد و گفت که ایران موفق شده تا با مانورپذیر کردن موشک‌های بالستیک و قابلیت تغییر جهت آنها پس از شلیک، سامانه‌های پدافند موشکی دشمن را بی‌اثر سازد.

با این‌حال منظور از شیوه‌ای که ایران در رزمایش پیامبر اعظم(ص) ۱۷ به کار گرفته بود به‌طور دقیق مشخص نبود؛ تا اینکه اطلاعات جدید از محصول مدرن موشکی سپاه، توسط سردار حاجی زاده طی روزهای اخیر اعلام شد. هرچند که در رزمایش سال گذشته، عمده مباحث به مانورپذیری موشکها در داخل جو می‌پرداخت و امروز، سخن از موشک های نسل جدیدی است که در خارج از جو، قابلیت مانوردهی پیدا کرده اند.

به گفته وی، "این موشک جدید از همه سامانه های سپر موشکی عبور می‌کند و فکر نمی‌کنم تا دهها سال بعد هم فناوری پیدا شود که بتوان با آن مقابله کند. در یکی از فروض عملیاتی، این موشک سامانه های ضد موشکی دشمن را هدف قرار می دهد و یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی است.

" همانطور که در بالا نیز توضیح داده شد، استفاده از کلاهک پروازی در موشکهای هایپرسونیک به جای کلاهک پرتابی مورد استفاده در موشکهای بالستیک مرسوم، سلاح را قادر می‌سازد در مسیر میانی و نهایی، با دست زدن به مانور، دشواری بزرگ و ناکامی برای سامانه پدافند هوایی را موجب شود. این برتری مطلق برای موشک ایرانی، علاوه بر آنکه انهدام هر هدفی را در بردهای مرسوم تضمین می کند، بلکه با نابودی سامانه های مهم پدافندی دشمن، راه را برای شلیک انبوه پهپادها و سایر موشک های بالستیک و کروز کشورمان نیز باز خواهد کرد.

اشاره فرمانده نیروی هوافضای سپاه به قابلیت مانور موشک هایپرسونیک ایرانی در خارج از جو، ارتقاء و جهش مهمی بود که نشان داد احتمالا این نسل جدید، از فناوری مشابه با موشک های دارای "کلاهک هایپرسونیک گلاید کننده" خارج از جو، بهره می برد که جزو خاص ترین و مدرن ترین نسل های موشکی در تمام دنیا محسوب می شود. ضمن آنکه تصاویر گرافیکی مربوط به زمان رونمایی موشک ذوالفقار، نشان دهنده این مسئله بود که بخش سر جنگی این موشک مجهز به یک سیستم پیشران مستقل است.

باید توجه داشت موشک پاتریوت ۳ به عنوان اصلی ترین سلاح ضد بالستیک مستقر در اطراف ایران، توان نهایی درگیری با موشک‌هایی با سرعت ۵ ماخ را دارد.

این که این موشک بتواند آیا موشک های با سرعت کمتر یا ۵ ماخ را رهگیری کند خود یک بحث است ولی زمانی که صحبت از سرعتی بیش از ۵ ماخ می شود عملا بر اساس اعلام خود طرف سازنده نیز موشک پاتریوت از دور خارج شده و عملا توان رهگیری خود را از دست خواهد داد.

از سوی دیگر، سایر سامانه های مشهور غربی همچون تاد نیز توان رهگیری و انهدام موشکهای هایپرسونیک که خارج از جو حرکت می کنند را ندارند و فعلا طرح‌های مفهومی یا اصطلاحا کانسپت برای مهار این موشک‌ها با سرعت بالا در حد ایده هایی چون دفاع لیزری فضاپایه هستند.

همچنین باید گفت که انهدام این موشک برای آمریکایی‌ها روی مسیر بالستیک معمولی نیز صرفا با چند مانور کوتاه و تغییر مسیر، بسیار چالشی خواهد بود، چراکه کلاهک موشک نیز از سطح مقطع بسیار کمی هم برخوردار است و با وجود پرواز در ارتفاع بالا (چند صد کیلومتری از سطح زمین)، کشف آن دیرهنگام رخ می دهد و ترکیب این مانور بالا، همراه با سرعت خارق العاده، ممکن نخواهد بود.

 با توجه به مدل طراحی موشک که پیشران سر جنگی دارای بردار رانش برای هدایت در خارج جو در نظر گرفته شده و بالک ها برای هدایت موشک در داخل جو، قدرت مانور بالای موشک به گونه ای خواهد بود که حتی بدون رسیدن به سرعت بالای ۱۰ ماخ نیز می تواند با چند مانور، هر موشک پدافندی - از تاد و پاتریوت نسل جدید تا ارو- را به راحتی پشت سر گذارد و اولین هدف نیز، لانچر همین سامانه ها باشد.

با چنین اتفاق مهم و سرنوشت سازی که ایران را در میان ۳-۴ کشور دارنده موشک‌های هایپرسونیک در جهان قرار داد، می توان با اطمینان بیشتری گفت که قدرت موشکی جمهوری اسلامی، فراتر و عظیم تر از چیزی است که تاکنون به نمایش گذاشته شده و در حقیقت، فشارها و تحریم ها برای تضعیف قدرت نظامی کشورمان، با رونمایی از چنین دستاوردهایی تبدیل به مزیتی برای شکوفایی هرچه بیشتر این بخش از نیروهای مسلح و ضنعت دفاعی شده است.