آب‌نبات غرب به زلنسکی

سرانجام همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، نشست سران ناتو در لیتوانی تبدیل به یک کابوس دیگر برای «زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین و همراهان وی شد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین که از مشخص نشدن برنامه زمانی برای عضویت کی‌یف در ناتو ناراضی است، برای شرکت در اجلاس رهبران کشور‌های عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به ویلنیوس لیتوانی رسید و با همان فضای سرد و سلبی همیشگی رو به رو شد! پیش تر «ینس استولتنبرگ» در کنفرانس خبری خود اعلام کرد که زمان عضویت کامل اوکراین در این سازمان هنوز نرسیده است؛ اما دبیرکل نروژی ناتو اعلام نکرد که چنین روزی چه زمانی فرا می‌رسد! «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا نیز پیش تر گفته بود تا زمانی که اوکراین در حال جنگ با روسیه است، امکان پیوستن کی‌یف به ناتو وجود ندارد، چون طبق اساسنامه این سازمان، باقی کشور‌های عضو را نیز عملاً در وضعیت جنگی قرار خواهد داد. «اولاف شولتس» صدراعظم آلمان نیز دقیقاً همین موضوع را مطرح کرده است.

تشکیل شورای ناتو ـ اوکراین
اما سؤال اصلی اینجاست که مقامات آمریکایی و اروپایی در نشست لیتوانی چه جایگزینی را در ازای «عضویت اوکراین در ناتو» در نظر گرفته‌اند؟ دبیرکل ناتو در این اجلاس از تشکیل «شورای تازه ناتو ـ اوکراین» خبر داد و گفت، برنامه چند ساله جدیدی برای کمک به گذار اوکراین به کشوری آماده برای پیوستن به ناتو وضع شده است. به عبارت بهتر، «عضویت در ناتو» و حتی «شراکت با اولویت اوکراین ـ ناتو» هیچ یک در نشست اخیر سران ناتو مورد توجه قرار نگرفته و صرفاً تشکیل «شورای ناتو ـ اوکراین» بررسی شده است.این پیشنهاد، یک پیش‌فرض مشخص در ذات خود دارد: اینکه اوکراین قرار نیست اساساً جزئی از ناتو شود؛ بلکه صرفاً به عنوان یک طرف همکاری (و حتی نه شریک) در اینجا شناسایی شده است. این بدترین وضعیتی است که می‌توان برای کشوری، مانند اوکراین متصور بود. صورت‌مسئله این است که آتلانتیکی‌ها نمی‌خواهند برای جنگ اوکراین هزینه سیاسی‌ـ‌امنیتی بیشتری دهند! رئیس‌جمهور اوکراین خودداری ناتو از مشخص کردن جدول زمانی برای عضویت اوکراین را «مضحک و بی‌سابقه» خوانده است. اجلاس رهبران ناتو سه‌شنبه در ویلنیوس لیتوانی آغاز شده است و برنامه‌ریزی بلندمدت برای مقابله با حمله روسیه از جمله دستورکار‌های این نشست است. این در حالی است که اعضای ناتو در رابطه با نحوه رسیدگی به درخواست اوکراین برای پیوستن به آن اختلاف نظر داشته‌اند. قطعاً آنچه در این نشست تاکنون گذشته است، با تصورات زلنسکی نسبت به پذیرش عضویت کشورش در پیمان آتلانتیک شمالی در تعارض مطلق قرار دارد.

عقب‌نشینی استولتنبرگ
یکی از موضوعاتی که از سوی تحلیلگران حوزه روابط بین‌الملل به آن توجه شده است، مربوط به عقب‌نشینی صریح دبیر کل ناتو از مواضع قبلی خود است! ینس استولتنبرگ تأکید کرد، اوکراین زمانی که کشور‌های عضو «موافقت کنند و شرایط مورد نظر تأمین شود» به ناتو می‌پیوندد. او گفت که روند عضویت اوکراین به این سازمان از دو مرحله به یک مرحله کاهش یافته و این موضوع مسیری روشن را برای عضویت در ناتو پیش پای اوکراین گذاشته است. به گفته استولتنبرگ، این اولین بار است که ناتو لزوم وجود «یک برنامه اقدام» را در روند عضویت این سازمان حذف کرده است.

اما استولتنبرگ فراموش کرده است که در جریان سفر خود به کی‌یف، مدعی شده بود ناتو خانه اوکراین است و اساساً کی‌یف به آنجا تعلق دارد! فراتر از آن، دبیر کل نروژی ناتو ترسیم یک نقشه راه زمانی مشخص برای پیوستن اوکراین به پیمان آتلانتیک شمالی را اجتناب‌ناپذیر خوانده بود. الان خبری از آن نقشه راه نیست. عضویت در ناتو می‌تواند چند دهه به طول بینجامد و با وجود تسهیلاتی که ناتو برای عضویت اوکراین مشخص کرده است، نبود برنامه زمانی در این زمینه کی‌یف را ناخرسند کرده است. به گفته دبیرکل ناتو، مدرنیزه شدن مؤسسات و سازمان‌های دفاعی و امنیتی اوکراین و تقویت دولت‌مداری و مبارزه با فساد در این کشور از شروط لازم برای عضویت کی‌یف در ناتو است. به گفته استولتنبرگ این شرایط درباره تمامی کشور‌هایی که به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی پیوسته‌اند، صادق است.

شرطی که به راحتی محقق نمی‌شود
همچنین شرط مهم دیگر عضویت اوکراین در ناتو، یعنی جلب موافقت همه اعضای پیمان آتلانتیک شمالی با این مسئله، در عمل اتفاق نخواهد افتاد؛ زیرا برخی کشور‌ها مانند مجارستان، فرانسه و اتریش صراحتاً مخالفت خود را با این روند اعلام کرده‌اند. در این میان، صدای اعتراض زلنسکی به گوش سران ناتو نمی‌رسد! ولودیمیر زلنسکی اخیراً در یک سخنرانی در مرکز ویلنیوس در کنار رهبر لیتوانی مدعی شده است که کشورش ناتو را قدرتمندتر خواهد کرد.

لیتوانی در کنار چند کشور دیگر اروپای شرقی و مرکزی، از متحدان پر و پا قرص اوکراین در جنگ بوده است. منابع دولتی و رسانه‌ای اوکراین، اعلام کمک‌های غرب به این کشور در جریان جنگ در نشست لیتوانی را نوعی شوی تبلیغاتی قلمداد کرده و آن را فاقد اهمیت راهبردی می‌دانند. آلمان اعلام کرده است یک بسته نظامی دیگر به ارزش ۷۰۰ میلیون یورو به اوکراین کمک خواهد کرد. «بوریس پیستوریوس» وزیر دفاع آلمان اعلام کرد، این بسته کمکی شامل دو سیستم موشک‌انداز پتریوت، ۲۵ تانک ۱ A۵ لئوپارد، ۴۰ خودروی جنگی پیاده نظام ماردر، ۲۰هزار گلوله توپ و ۵ هزار تسلیحات دودزا می‌شود.

اما اینها، چیزی نیست که زلنسکی در لیتوانی به دنبال آن بوده و است! عضویت در ناتو و حتی شراکت با آتلانتیکی‌ها، نه در دوران جنگ و نه پس از آن قرار نیست فعالیت پیدا کند. این بدترین خبر ممکن برای رئیس‌جمهور اوکراین و دیگر غرب‌گرایان این کشور به شمار می‌آید. بی‌دلیل نیست که مقامات آمریکایی از زلنسکی (با لحنی هشدارآمیز) خواسته‌اند تا انتقادات خود از واشنگتن و دیگر اعضای پیمان آتلانتیک شمالی را متوقف سازد. در هر حال، نشست لیتوانی نقطه آشکارساز اختلافات عدیده‌ای است که میان ناتو و اوکراین به وجود آمده است. این ماجرا برخلاف آنچه القا می‌شود، چندان پیچیده نیست! ناتو به صورت کاملاً آشکار زیر قول‌ها و وعده‌های خود به دولت اوکراین و زلنسکی بر سر پذیرش کی‌یف در پیمان آتلانتیک شمالی زده است. تأکید می‌شود که چنین روندی قرار نیست در آینده‌ای نزدیک تکمیل شود، حتی اگر همین امروز جنگ اوکراین به پایان برسد!