روی مرز دانش

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار هیئت دولت با ایشان تأکیدی دوباره بر اهمیت و لزوم توجه جدی به همه ابعاد هوش مصنوعی است. دغدغه‌ها و راهبردهای ایشان در حوزه توسعه فناوری هوش مصنوعی را می‌توان در دو بازه الزامات و اقدامات ملی و فراملی تقسیم‌بندی کرد، الزمات آن در حوزه ملی و داخل عبارت است از موضوعاتی همچون حکمرانی هوش مصنوعی و تدوین قانون و مقررات، تدوین و تنظیم استانداردها و الزامات و توجه به تحقیقات کاربردی جامعه دانشگاهی و تأکید بر مهندسی معکوس و ساخت تجهیزات زیرساختی هوش مصنوعی همچون پردازنده‌های گرافیکی در تعامل صنایع و مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی.

لذا رهبر فرزانه انقلاب با دریافت گزارش‌های تخصصی از مراجع ذی‌صلاح و با آگاهی کامل نسبت به ظرفیت و توان ملی و سرمایه انسانی کشور موضوع توجه جدی به زیرساخت‌های پردازشی و ذخیره‌سازی هوش مصنوعی را مطرح کرده و با اشاره به تجربیات گذشته دنیا و کشور و رفتارهای دوگانه غرب و جوامع بین‌المللی در مواجهه با موضوعات گوناگون، اعم از حوزه فناوری مانند فناوری‌های هسته‌ای و کوانتوم و زیست‌فناوری و هم موضوعات مرتبط با حقوق بشر، نسبت به تشکیل آژانس‌های بین‌المللی برای محدودسازی برخی کشورها به منظور دسترسی به منابع و تجهیزات فناوری هوش مصنوعی هشدار می‌دهند.

در سند هوش مصنوعی که به تازگی تدوین و ابلاغ شده است، تکالیفی برای حوزه زیرساخت‌های کشور شاخص‌گذاری شده و تعیین شده است که کشور باید به چه درجه در چه شاخصی نائل شود؛ اما در مقایسه با بسیاری از کشورها از جمله کشورهای همسایه ما در حوزه خلیج‌فارس این توسعه زیرساخت‌ها اصلاً متناسب نبوده و همگام با ظرفیت علمی کشور در این حوزه نیست.

تعداد اعضای هیئت علمی و محققانی که در حوزه هوش مصنوعی در کشور در حال فعالیت هستند یا تعداد پایان‌نامه‌ها و رساله‌های ارشد و دکترا در حوزه هوش مصنوعی و تعداد مقالات محققان ایرانی که در پایگاه‌های استنادی و اطلاعات علمی دنیا نمایه‌گذاری شده است، حکایت از آن دارد که جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با همه کشورهای منطقه در رتبه‌های بالاتری است، اما این سؤال مطرح می‌شود که چرا در حوزه زیرساخت و کاربست فناوری از بسیاری از کشورهای همسایه عقب‌تر هستیم؟

در حوزه زیرساخت به معنای سخت، یعنی ابزارهای پردازش و ذخیره‌سازی نیازمند یک سری برنامه‌های عملیاتی و راهبردی برای تأمین و تولید تجهیزات هستیم، اما در حوزه زیرساخت به معنای سرمایه انسانی خیلی ظرفیت‌های بالایی داریم. با این تفاسیر ما یک خلأ جدی بین دانش هوش مصنوعی و کاربرد آن در کشور احساس می‌کنیم و یکی از راه‌حل‌ها راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مرجع و تخصصی در کشور است که برای محققان ما شرایطی را فراهم می‌کند که بتوانند الگوها و روش‌های علمی را که مبتنی بر تکنیک‌های هوش مصنوعی است، همچون یادگیری ماشین یا یادگیری عمیق یا مدل‌های زبانی بزرگ و چندوجهی را در محیط واقعی آزمایش کنند، لذا ما نیازمند این هستیم با یک اعتبار ویژه ملی آزمایشگاه‌های مرجع را در کشور راه‌اندازی کنیم.

موضوع دیگری که باید توجه شود، مسئله تدوین و ابلاغ سند ملی هوش مصنوعی در کشور است. همین الان من مطلع هستم بسیاری از کارشناسان حوزه هوش مصنوعی نسبت به برخی محتواهای این سند ایرادات و انتقادات جدی دارند، برخی شاخص‌ها و هدف‌گذاری‌هایی که انجام شده، متناسب با پیشرفت‌های دنیا و حتی کشورهای همسایه ما نیست.