شاید بتوان گفت که مهم‌ترین ویژگی دوران رهبری و زعامت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) عبارت است از سرعت، تنوع و پیچیدگی تحولات و شرایط. رهبری در این شرایط متحول، با توان و ظرفیت‌های عادی و براساس الگو‌های رایج مدیریت و رهبری، به طور قطع، دشوار است. پیچیدگی و تنوع رخداد‌های حادث شده در ابعاد ملی و بین‌المللی مانند جنگ اول خلیج فارس، جنگ افغانستان، ماجرای میکونوس، جنگ دوم خلیج فارس، بحران هسته‌ای، فتنه تکفیری‌ها در منطقه و... در بعد منطقه‌ای و بین‌المللی و در بعد ملی، غائله منتظری، غائله ۱۸ تیر ۷۸، قتل‌های زنجیره‌ای، تحصن نمایندگان مجلس ششم و سایر اغتشاشات در برخی نقاط کشور در دوره اصلاحات و در دوره بعدی، وقوع فتنه ۸۸ نمونه‌هایی از بحران‌های ایجاد شده در طول زعامت ایشان است؛ مسائل و بحران‌هایی که چه بسا وقوع هر یک از آنها در جا‌های دیگر می‌توانست هزینه‌های سهمگین یا تحولات ناخواسته‌ای، چون سرنگونی را در پی داشته باشد، اما در ایران عبور از این چالش‌ها به طور عمده با کم‌ترین هزینه صورت گرفته است. نقش بی‌بدیل رهبری معظم انقلاب در عبور از این چالش‌ها، عنصری تعیین‌کننده بوده و از این‌رو، سؤال این است که شیوه مدیریت مقام معظم رهبری در مواجهه با این حوادث و مدیریت آنها چگونه بوده است. مهمترین شیوه‌های مواجهه معظم‌له با این بحران‌ها که به عبور موفق از آنها منجر شده، عبارت‌اند از:
۱. محکومیت خودسری و برخورد با آن: به عنوان مثال، در غائله ۱۸ تیر ۷۸ وقتی عده‌ای از افراد خودسر به خوابگاه دانشجویان حمله کردند، معظم‌له این اقدام خودسرانه را محکوم و تأکید کردند که با عوامل این کار باید برخورد شود و متخلف مجازات شود که به دنبال این تأکید، افراد متخلف محاکمه و مجازات شدند. در فتنه ۸۸ نیز در ماجرای کهریزک، ایشان دستور برخورد با مأموران متخلف و تعطیلی کهریزک را صادر کردند. معنای این راهبرد این است که اقدامات خلاف قانون مخالفان، هرگز مجوزی برای ارتکاب به اقدامات مشابه از سوی خودی‌ها نیست. دقت در اجرای این راهبرد، نقش مهمی در جلوگیری از افزایش هرج و مرج و حفظ ثبات کشور در شرایط بحرانی داشته است. 
۲. ماهیت‌شناسی بحران‌ها و تبیین و تحلیل سناریو‌ها و اهداف دشمن: ایشان همچنین به منظور پرهیز از غفلت، حفظ بسیج سیاسی و فروکش نکردن روحیه انقلابی در شرایط بحرانی، با تبیین ماهیت بحران‌ها و بازیگران آنها، سناریو‌ها و اهداف دشمنان نظام و انقلاب را به‌خوبی تبیین می‌کنند. درواقع، از دیدگاه ایشان، شکل‌گیری بحران‌ها در داخل کشور، علاوه بر برخی زمینه‌های داخلی، همواره با حمایت و توطئه عوامل بیرونی نیز همراه است. تأکید ایشان بر نقش «مثلث آشوب» در وقایع دی ماه ۱۳۹۶ گویای این حقیقت است که ایشان تحلیل دقیقی از اوضاع و شرایط دارند و با بازگو کردن آن برای مردم، سعی دارند تبعات هرگونه سهل‌انگاری و غفلت در لحظه‌های بحرانی را گوشزد کنند. به عبارتی، ایشان در الگوی مواجهه با بحران‌ها، درک ریشه‌های خارجی و اهداف دشمنان برای به ثمر نشاندن فتنه‌ها در داخل کشور را مهم می‌دانند و تأکید بر این عامل را لازمه‌ای برای حفظ انسجام جبهه انقلاب در مواقع بحرانی و عبور از آن شرایط می‌دانند. 
۳. تأکید بر قانون‌گرایی: در برهه‌های بحرانی، معظم له همواره قانون را فصل الخطاب می‌دانند و با صبر و شجاعت بر آن تأکید می‌کنند. در روز‌هایی که سران فتنه ۸۸ به دلیل آشوب‌آفرینی گمان می‌کردند که می‌توانند به روش‌های آنارشیستی از انقلاب امتیاز بگیرند، کوتاه نیامدن رهبر انقلاب از قانون و تأکید ایشان بر قانون‌مداری در برابر مطالبات غیرقانونی فتنه‌گران بخشی از پروژه فتنه را عقیم کردند. مشخص است که در دل این اصل، اعتماد به نظام، ساختار‌ها و کارگزاران آن نهفته است؛ یعنی از دیدگاه ایشان، قانون‌گرایی معادل اعتماد به نظام، ساختارها، رویه‌ها و کارگزاران آن در شرایط بحران و لازمه‌ای برای عبور از آن است. 
۴. تلاش برای وحدت نخبگانی و وادار کردن نخبگان به حمایت از نظام: واضح است که رهبری به تنهایی نمی‌تواند امواج فتنه و بحران را دفع کند. از این‌رو، علاوه بر حمایت‌های مردمی، حمایت‌های نخبگانی نیز پشتوانه و لازمه مدیریت موفق ایشان در شرایط بحرانی است. براین اساس، رهبری معظم انقلاب در مواقع بحرانی همواره سعی دارند با گوشزد کردن رسالت‌های خطیر نخبگان، آنها را به حمایت از نظام بسیج کنند؛ اقدامی که در غائله ۱۸ تیر ۷۸ و در فتنه ۸۸ موردتوجه ایشان بود. 
۵. استفاده استعاری از الگو‌های تاریخ اسلام: تبیین دقیق حوادث صدر اسلام و تطبیق آنها با حوادث و شرایط روز جامعه و کشور، بخش دیگری از الگوی نظری خنثی‌سازی بحران‌ها از دیدگاه معظم‌له بوده است. اوج این استفاده‌های استعاری را می‌توان در فتنه ۸۸ دید. 
۶. جذب حداکثری و دفع حداقلی: مدارا با مخالفان اصل مهم دیگری است که در راهبرد عبور از بحران‌ها موردتوجه رهبر معظم انقلاب بوده و در قالب اصل «جذب حداکثری و دفع حداقلی» عملیاتی شده است. در قالب این اصل، معظم‌له درصدد بوده با حداقل ریزش و هزینه، بحران‌ها پشت‌سر گذاشته شود. 
۷. جدا کردن صف مردم از ضدانقلاب: رهبری معظم انقلاب در الگوی مدیریتی خود در بحران‌ها، همواره بر تفکیک اکثریت مردم مؤمن و انقلابی با اقلیت ضدانقلاب و برانداز تأکید داشته‌اند. شاید بتوان گفت که پیگیری روش‌های مختلف برای تحقق این هدف مهم باشد. به عبارتی، سایر روش‌ها و اصول را می‌توان مقدمه و زمینه‌ای برای ایجاد فاصله میان مردم و اهل آشوب و فتنه دانست، زیرا چنانچه این مهم محقق شود، عوامل بحران و فتنه، خلع سلاح می‌شوند. 
۸. مردم‌محوری: مردم‌محوری رکن دیگر در الگوی مدیریت بحران از سوی رهبر معظم انقلاب است. درواقع، ایشان در برهه‌ها و مقاطع حساس همواره بر حضور مردم در صحنه و نقش‌آفرینی آنها به عنوان مؤثرترین و برنده‌ترین سلاح تأکید دارند. به عنوان مثال، ایشان برای پایان دادن به غائله ۱۸ تیر نه از نیرو‌های نظامی و انتظامی، بلکه از مردم خواستند تا در صحنه حضور یابند. در فتنه ۸۸ نیز در نهایت، با اتکا بر همین شیوه بود که بساط فتنه و فتنه‌گران برچیده شد.

رضا رحمتی

در روزهای اخیر گزارش‌هایی درباره عملیات اطلاعاتی ایران در فلسطین اشغالی منتشر شده که به‌رغم تلاش مهندسی‌شده برای بایکوت خبری- ‌رسانه‌ای آن توسط اسرائیل و شرکای غربی‌اش، بتدریج با مشخص شدن ماهیت عملیات، توجه تحلیلگران امنیتی و رسانه‌های بین‌المللی را به خود جلب کرده است. نبرد اطلاعاتی بین ایران و اسرائیل دیرزمانی است خود را در قالب عملیات‌های دقیق نشان داده است که زدوخوردهای سال 2024 در قالب عملیات‌های متقابل ۲ طرف نمودهایی از همین تسلط اطلاعاتی و نبرد امنیتی بود. با این حال در قالب بالا بودن آستانه نبرد اطلاعاتی، پیش‌بینی می‌شد ایران دست به اقدام بزرگ اطلاعاتی بزند. بنابراین این عملیات در چارچوب رقابت‌های پیچیده امنیتی و اطلاعاتی بین ایران و اسرائیل قرار می‌گیرد که سال‌هاست در منطقه خاورمیانه در تقابل مستقیم و غیرمستقیم هستند. برخی منابع از اقداماتی مانند نفوذ سایبری، جمع‌آوری اطلاعات یا عملیات مخفی خبر داده‌اند، در حالی که جزئیات دقیق این گزارش‌ها هنوز روشن نشده است. ایران این اقدامات را بخشی از استراتژی دفاعی خود در برابر تهدیدات امنیتی می‌داند و هنوز در فلسطین اشغالی واکنش قابل توجهی نسبت به این فاجعه امنیتی دیده نشده است. این موضوع می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر روابط منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد و پرسش‌هایی را درباره تشدید تنش‌ها یا امکان تغییر معادلات امنیتی در خاورمیانه ایجاد کند. درباره اینکه اثرات منطقه‌ای و بین‌المللی این دستاورد امنیتی چیست، ضروری است با دقت به این مساله پرداخته شود.
۱- تأثیر بر چارچوب گفت‌وگوهای بین‌المللی
با جلب توجه رسانه‌ها و جامعه جهانی به موضوع رژیم، ایران می‌تواند تمرکز از پرونده هسته‌ای خود را تا حدی کاسته و با نشان دادن ابعاد نظامی فعالیت‌های هسته‌ای اسرائیل به عنوان شریک اصلی قدرت‌های غربی در منطقه غرب آسیا، توجهات را تا حدی معطوف به مسائل و ابعاد نظامی فعالیت‌های هسته‌ای رژیم کند. چنین اقدامی می‌تواند به عنوان یک پیام به غرب تفسیر شود که فشارهای بیشتر بر ایران در حالی در حال افزایش است که اسرائیل متهم ردیف اول فعالیت‌های نظامی هسته‌ای است و بدون هیچ مانعی دست به افزایش توانمندی نظامی هسته‌ای خود می‌زند.
۲- معطوف کردن واکنش‌های امنیتی و منطقه‌ای به رژیم
در سال‌های اخیر، اسرائیل با عملیات‌های اطلاعاتی، ترورهای هدفمند و خرابکاری‌های صنعتی، فشار خود بر ایران را افزایش داده است. در مقابل، ایران نیز تلاش کرده با معطوف کردن بخشی از واکنش‌های امنیتی و منطقه‌ای خود به رژیم، هم هزینه‌های این رقابت را برای تل‌آویو افزایش دهد و هم توازن بازدارندگی را حفظ کند. با تمرکز بر تهدید منافع اسرائیل در منطقه (از طریق گروه‌های مقاومت و عملیات سایبری یا اطلاعاتی)، ایران می‌تواند از تبدیل شدن خاک خود به عرصه اصلی درگیری جلوگیری کند و تنش‌ها را به فراتر از مرزها منتقل کند. این رویکرد مشابه تاکتیک «دفاع پیش‌دستانه» است که در آن ایران ترجیح می‌دهد تهدیدات را پیش از رسیدن به مرزهای خود خنثی کند.
۳- افزایش هزینه‌های امنیتی تل‌آویو
اسرائیل سال‌هاست خود را در امنیت کامل تصور می‌کند اما عملیات‌های اطلاعاتی و نظامی ایران و متحدانش این حس امنیت را زیر سوال برده است. با نشان دادن توانایی نفوذ به عمق سرزمین‌های اشغالی، ایران به دنبال آن است به رژیم صهیونیستی و حامیان غربی‌اش ثابت کند ادامه فشار بر تهران، بی‌هزینه نخواهد بود و برای غرب، چه هزینه‌ای دردآورتر از اسرائیل!
۴- تغییر معادله بازدارندگی امنیتی
در رقابت امنیتی بین ایران و اسرائیل، هر طرف تلاش می‌کند طرف مقابل را از اقدامات تهاجمی بیشتر بازدارد. با اثبات توانمندی در ضربه زدن به اهداف امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل (حتی در داخل خاک اشغالی که احتمالا در روزهای آینده ابعاد بیشتری از آن را شاهد خواهیم بود)، ایران سیگنال روشنی می‌فرستد که هرگونه حمله به منافعش، با پاسخ مشابه یا حتی شدیدتر روبه‌رو خواهد شد، همان‌طور که در ۲ عملیات وعده صادق انجام شد و حتی می‌توانست ابعاد وسیع‌تری را به دنبال داشته باشد، اگر ایران خویشتنداری به خرج نمی‌داد. به علاوه، این نمایش قدرت اطلاعاتی می‌تواند در تقویت روحیه نیروهای طرفدار ایران در منطقه یا حتی انسجام داخلی در شرایط چالش‌برانگیز اقتصادی و سیاسی تاثیرگذار باشد. 
۵- تأثیر بر معادلات سیاسی بین‌المللی
با جلب توجه جامعه جهانی به اقدامات اسرائیل، تهران در تلاش است فرمان روایت «تهدید اصلی منطقه» را از خود به سمت تل‌آویو بچرخاند. این امر می‌تواند در مذاکرات هسته‌ای نیز تأثیرگذار باشد، چرا که برخی قدرت‌ها ممکن است برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها، در فشار بر ایران تجدیدنظر کنند.  اگرچه تحریم وضعیتی پیچیده و غامض است که غرب و طرف آمریکایی آن را بسادگی رها نخواهد کرد اما این اقدام در صورت هوشمندی رسانه‌ای و انتشار اطلاعات درخور می‌تواند همپیمانان اسرائیل را در وضعیتی از دفاع و پاسخگویی قرار دهد و کشورهای عرب حامی توافقنامه‌های موسوم به آبراهام را نسبت به وضعیت اسرائیل مردد کند.
۶- تنها میدانی که رژیم صهیونیستی آن را تعریف نکرده است
من از اقدام اخیر اطلاعاتی - امنیتی ایران علیه اسرائیل به عنوان تنها میدانی که اسرائیل آن را تعریف نکرده است یاد می‌کنم. اسرائیل ترجیح می‌دهد نبرد با ایران را در عرصه‌هایی مانند تحریم‌های اقتصادی، ترور دانشمندان یا خرابکاری‌های صنعتی پیش ببرد اما ایران با معطوف کردن بخشی از واکنش‌های خود به داخل مرزهای اسرائیل، تلاش می‌کند این رقابت را به میدانی بکشاند که خود در آن دست بالا را دارد. اگر این استراتژی بخوبی مدیریت شود، می‌تواند نه تنها توازن تهدید را تغییر دهد، بلکه فضای سیاسی بین‌المللی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
۷- تقویت قدرت چانه‌زنی در مذاکرات
اگرچه طرف آمریکایی در مذاکرات در وضعیتی از ابهام عامدانه قرار دارد و به نظر می‌رسد واشنگتن چندان تمایلی برای رسیدن به توافق ندارد و احتمالا هدفش از گفت‌وگوها با ایران، ایراد اتهامات به جمهوری اسلامی مبنی بر ناسازگاری برای اعمال اهداف بعدی علیه ایران است اما اقدام اخیر اطلاعاتی ایران می‌تواند به عنوان ابزاری امنیتی و اطلاعاتی برای افزایش اهرم‌های خود در مذاکرات هسته‌ای یا سیاسی مورد استفاده قرار گیرد. اگر این عملیات به عنوان نشانه‌ای از توانایی ایران در ایجاد تهدید علیه اسرائیل بخوبی پشتیبانی سیاسی و رسانه‌ای شود، ممکن است بر محاسبات طرف‌های غربی در مواجهه با ایران نیز تاثیرگذار باشد.