انتصابات در انتخابات مجلس ۲۱

مجلس بیستم شورای ملی در اوایل سال ١٣٤٠ منحل شد تا به اصطلاح مانع اقدامات انقلابی «امینی» نباشد و دولت او بتواند اصلاحات ارضی را در جهت سیاست آمریکا به‌ثمر رساند. با انحلال مجلس وظایف قانون‌گذاری را خود دولت به‌عهده گرفت و نام مقررات خود را «تصویب‌نامه قانونی» گذاشت. امینی سال ٤١ کنار گذاشته شد و شاه در واقع زمامدار شد و در ظاهر «اسدالله علم» عنوان رئیس دولت را داشت.
به‌دنبال انقلاب سفید شاه می‌بایست مجالس مقننه متناسب تشکیل شود تا پایه‌های رژیم را که با قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ و عواقب آن لرزان شده بود، پایدار بدارد و در جهان با تبلیغات وانمود کنند که بعد از رفراندوم ٦ بهمن سال ۱۲۴۱ دموکراسی تحکیم شده و مجلس بیست‌ویکم مرکب از آزاد زنان و آزاد مردان اهداف شاه را دنبال می‌کند و مرتجعین مخالف و معترض را هم کنار می‌گذارد. دولت بی‌اعتبار علم می‌بایست آخرین وظیفه خود را در این زمان به انجام رساند و به دوران طولانی بیش از دو سال بی‌مجلسی پایان بخشد و لذا در تعقیب همین هدف دست به‌کار شد.
در انتخابات پس از انقلاب سفید شاه می‌بایست انقلابی انجام گیرد و با ادوار قبل آن فرق داشته باشد و همین‌طور هم بود. مراحلی برای انتخابات در نظر گرفتند. زمانی کارت الکترال داده می‌شد و همه مکلف بودند کارت دریافت کنند و سپس در روز دیگری پای صندوق رأی بروند. در واقع تقلب در انتخابات را با شیوه جدیدی بر پا داشتند. مقدم بر این تشریفات تبلیغات وسیعی بود که باید انجام می‌دادند تا اقدامات را موجه نشان بدهند و به‌علاوه مخالفین و معترضین را هم لجن‌مال کنند. 
تشکیل کنگره آزاد زنان و آزاد مردان در تهران به همین منظور بود. این کار به‌عهده شهردار تهران گذاشته شد تا با تمام امکانات شهرداری کارگردانی کند. در همین کنگره بود که فهرست کاندیدا‌های نمایندگی تهیه شد و اجرت شهردار در این اقدام، این بود که زنش از یکی از شهر‌های دور افتاده کشور کاندیدا و سپس به نمایندگی منصوب شود.
قبل از افتتاح کنگره هیئت حاکمه نمایندگان آینده را با نظر شاه به‌نحوی تقسیم کردند که مجلس جامعیت داشته و تبلیغ کنند که وضع عوض شده و دیگر فئودال‌ها در مجلس حضور ندارند. به همین جهت فهرستی انتشار یافت که از تهران سهم هر طبقه مشخص شده بود. دانشگاهیان دو نفر فرهنگیان دو نفر، کانون مترقی سه نفر، حزب مردم دو نفر، کارگران دو نفر، اصناف یک نفر، بانوان دو نفر، نویسندگان یک نفر. نمایش تشکیل کنگره جالب‌ترین اقدام بعد از انقلاب سفید شاه بود! 
شرکت‌کنندگان در کنگره را هزار نفر از سراسر کشور اعلام داشتند و سعی کردند زن‌های آزاد شده را در لباس‌های گوناگون به معرض نمایش بگذارند و لذا بعضی با آخرین مد‌ها و آرایش‌ها حضور یافته بودند که امیدی از تمدن بزرگ می‌داد و بعضاً با لباس‌های محلی و گوناگون حضور داشتند و از پنجم تا دهم شهریورماه در سالن ورزشی به مشورت پرداختند. برنامه این کنگره از قبل تنظیم شده بود، منتها اینان حرکات را انجام می‌دادند. نثار تاج گل به مقبره رضاخان، تلگراف مفصل به شاه در سپاسگزاری از انقلاب سفید، تظاهرات خیابانی به‌همراه خانم‌های آزاد شده تهران که ترتیب دهنده آن سازمان زنان بود و برنامه‌های دیگر و در پایان هم اعضای کنگره در محوطه دانشکده افسری به حضور همایونی! رسیدند تا شادمان از خدمت بزرگی که انجام داده‌اند اجازه پایان کار را بگیرند.
مجلس ۲۱، اولین مجلس بعد از انقلاب سفید بود که پس از ۵/۲ سال فترت تشکیل می‌شد. بر‌اساس شرکت زنان در انتخابات به‌وجود می‌آمد و نمایش آزادی ایجاب می‌کرد تعدادی هم از آنان انتخاب شوند، این مجلس می‌بایست لوایح لازم انقلاب سفید را تصویب کند و تصویب‌نامه‌های قانونی دوره فترت را هم صحه بگذارد و به هر حال لازم این بود که تمام نمایندگان بدون استثناء از نظر دولت و سازمان امنیت شناخته شده و مطمئن باشند. دو هفته قبل از شروع انتخابات و متعاقب پایان کنگره معروف، لیستی از ۱۹۳ کاندیدا انتشار یافت. این لیست تکلیف همه را روشن کرده بود. فقط در مورد اقلیت‌ها اسامی در لیست قرار نداشت، اما پس از انتشار لیست جمعی ناراضی و ادعای غبن داشتند که با وجود سوابق نوکری و اطاعت از حکومت و چاکری شاه سهم کمی را در لیست دارند و بنابراین لیست معتبر غیر‌قابل خدشه اولیه کم‌کم دچار تزلزل شد.
انتخابات مجلس سنا وضع روشن‌تری داشت؛ زیرا نفرات قابل انتخاب می‌بایست مشخصاً مورد نظر و تأیید اولیه شاه باشند و همان‌طور که ۳۰ نفر را به موجب قانون شاه منصوب می‌کرد ۳۰ نفر انتخابی را هم می‌بایست دستور انتخاب بدهد. در واقع تفاوتی بین سناتور‌های انتصابی و انتخابی نبود، مثلاً اگر فردی از ردیف سناتور‌های انتصابی خارج می‌شد به او می‌گفتند مانعی ندارد شما در لیست انتخابی هستید. در دوره مورد بحث تصمیم گرفتند در یک روز انتخابات دو مجلس انجام گیرد و ۲۶ شهریور سال ۱۳۴۲ به این منظور اختصاص یافت.