پایگاه بصیرت/گروه بین الملل/یوسف شفیعی/ اشتباهات پی در پی مسئولان سعودی، عربستان را با شرایط پیچیده ای روبه رو کرده است. این کشور به دو دلیل کاهش تعمدی قیمت نفت در جهت ضربه زدن به ایران و به راه انداختن جنگ یمن، با کسری بودجه بالایی مواجه است. در سال 1998 نیز عربستان با بحران اقتصادی بزرگی مواجه بود. در آن سال به دلیل بحران اقتصادی شرق آسیا، تقاضای نفت کاهش یافت که به افت قیمت‌ها منجر شد و نفت به کف قیمت10 ساله خود رسیده بود و به گفته خالد السویلم، رئیس اسبق بانک مرکزی عربستان، این کشور در آن مقطع زمانی در مخمصه بدی افتاده بود؛ از سویی ذخایر ارزی رو به پایان بود و از سوی دیگر آشوب در بازارها شروع شده بود، اما شانس با سعودی‌ها یار بود و نفت به یک باره رشد کرد. در واقع صعود نفت در آن سال نه به دلیل طرح یا عملکرد عربستان، بلکه تنها معلول شرایط آن زمان بازار بود که به یک باره تغییر یافت و سعودی‌ها را از بحرانی که در راه بود نجات داد، اما شرایط عربستان در سال 2015 با آن زمان قابل مقایسه نیست، چرا که ابعاد بحران، این بار بسیار بزرگتر و عمیق تر است.
عربستان در حالی سال گذشته با افزایش تولید و صادرات نفت سعی داشت قیمت آن را به کمتر از نصف برساند که تصور می کرد با این کار می تواند به رقیب منطقه ای خود، یعنی ایران خسارت هایی وارد کند و منافع ملی ایران در منطقه را به خطر اندازد. از سوی دیگر از فروردین ماه گذشته حاکمان عربستان علیه یمن جنگی راه انداخته اند که تاکنون دستاوردی جز خسارت های زیاد مالی برای آن ها نداشته است. این دو عامل در کنار یکدیگر عربستان را با بحران شدید اقتصادی مواجه کرده است.
فارین پالیسی اخیرا با اشاره به بحران های عربستان نوشت: اگر این رویدادها به درستی مدیریت نشوند، طوفانی به پا خواهد کرد که بی‌ثباتی بیشتر در درون خانواده پادشاهی عربستان را به دنبال خواهد داشت.
نشریه آمریکایی «تایم» نیز طی تحلیلی، به کاخ سفید، در مورد حمایت از عربستان در جنگ یمن هشدار داد و یمن را باتلاقی برای عربستان دانست.
موسسه موسوم به «دفاع از دموکراسي ها» در آمريکا نیز با اشاره به ناکامي هاي عربستان در زمينه هاي مختلف داخلي و خارجي نسبت به وقوع شورش عليه پادشاه سعودي هشدار داد.
خبرگزاری اسپوتنیک هم در این مورد نوشت: عربستان در حال فروش بخش اعظم سهام‌های خود در بازار اروپا، به خاطر افزایش هزینه‌های تجاوز به یمن و پایین آمدن قیمت نفت است. بر پایه این گزارش، عربستان از اردیبهشت ماه تاکنون یک میلیارد و 200 میلیون دلار از مجموع 9 میلیارد و 200 میلیون دلار دارایی خودش را در اروپا فروخته است.
خبرگزاری رویترز نیز اخیرا برآورد کرده است عربستان ماهانه حدود 175 میلیون دلار به خاطر بمباران و 500 میلیون دلار به دلیل عملیات زمینی در جنگ یمن هزینه می‌کند. این بدان معنا است که عربستان تاکنون یک میلیارد و 200 میلیون دلار برای بمباران یمن هزینه کرده است و این آمار شامل هزینه عملیات زمینی نمی‌شود. این آمار به این معناست که عربستان در آستانه فاجعه بزرگی قرار دارد.
اخیر ا نیز خبرگزاری سی ان بی سی اعلام کرد در سال 2018 میلادی تاریخ عربستان دچار بحران اقتصادی می‌شود. بر مبنای داده‌های موجود یعنی ذخایر ارزی، تولید نفت و قیمت این ماده خام، دولت عربستان که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت عضو اوپک است، سه سال دیگر دچار بحران اقتصادی خواهد شد، البته اگر تغییراتی در قیمت نفت پدید آید یا سیاست‌های مالی و اقتصادی عربستان متحول شود آن تاریخ نیز عوض خواهد شد.
نفت 90 درصد صادرات عربستان را تشکیل می‌دهد و 10 درصد کل درآمد دولت از نفت حاصل می‌شود، اما عربستان نیاز دارد قیمت نفت به سرعت افزایش یابد. با توجه به این که بازار همچنان با مازاد عرضه نسبت به تقاضا مواجه است و تولیدکنندگان بزرگ بر صادرات خود افزوده‌اند، احتمال افزایش قیمت‌ها اندک است و این امر آینده اقتصاد عربستان و دیگر تولیدکنندگان را به خطر انداخته است.
بنا به تخمین اداره اطلاعات انرژی آمریکا، عربستان 250 میلیارد بشکه نفت دارد و اگر سطح تولید نفت این کشور در حد کنونی یعنی روزانه 10 میلیون بشکه حفظ شود، عربستان تا 75 سال دیگر می‌تواند به تولید ادامه دهد، اما با توجه به قیمت کنونی نفت که حول 45 دلار است، ذخائر ارزی عربستان بسیار زودتر از این تاریخ پایان خواهد یافت. اگر قیمت‌ها در حد کنونی باقی بماند، عربستان که اکنون 650 میلیارد دلار ذخایر ارزی دارد در اواخر سال 2018 دیگر ذخیره ارزی نخواهد داشت. به این ترتیب اگر تغییری در ساختار مالی این کشور صورت نگیرد و اوراق قرضه‌ای فروخته نشود، ذخیره ارز خارجی عربستان تا پایان سال 2018 تمام خواهد شد. حتی اگر قیمت نفت به 60 دلار هم برسد، ذخیره ارزی عربستان پایان می‌یابد.
نکته مهم دیگر این که دولت عربستان در چند سال اخیر برای راضی نگه داشتن مردم و جلوگیری از سرایت ناآرامی‌ها از دیگر کشورهای عرب به این کشور، بر هزینه‌های عمومی خود افزوده است. پیش‌بینی شده هزینه عمومی عربستان در سال جاری میلادی 1.2 هزار میلیارد ریال سعودی، معادل 321.8 میلیارد دلار باشد. این رقم دو برابر رقم مربوط به سال 2010 است. مجموع این دو عامل یعنی کاهش درآمدهای نفتی و افزایش هزینه‌ها سبب شده شرایط اقتصادی این کشور وخیم شود.
از سوی دیگر، هزینه های هنگفت حمله عربستان به یمن، ریاض را وادار به استقراض مبلغ 4 میلیارد دلار از محل اعتبارات داخلی و فروش 62 میلیارد دلار ارز از منابع خارجی خود به منظور تامین هزینه های جنگ کرده است. مرکز تحقیقات و بررسی های اقتصادی ( Capital Economics ) متخصص در زمینه اقتصاد کشورها به نقل از تحلیل گران و کارشناسان اقتصادی تاکید کرد: عربستان به دلیل کاهش قیمت های نفت و افزایش هزینه های نظامی و جنگ علیه یمن، با شکاف بزرگی و کسری هنگفتی در بودجه سالانه مواجه شده و این مساله موجب شده به برداشت از ذخایر ارزی و وام گرفتن از بانک های داخلی روی آورد.
کارشناسان اقتصادی بر کسری ٢٠ درصدی در بودجه عربستان تأکید کرده اند، همان طور که گزارشات صندوق بین المللی پول، پیش بینی کرده است بیشترین میزان کسری بودجه عربستان از ده سال پیش تاکنون به ثبت رسیده است، چرا که ذخایر بانک مرکزی این رژیم در مقایسه با سال گذشته، به میزان ١٠ درصد، یعنی معادل ٧٠ میلیارد دلار کاهش یافته است. از سوی دیگر رشد اقتصادی عربستان و تولید ناخالص داخلی این کشور نیز در وضعیت منفی به سر می برد:
*سرعت رشد اقتصادی عربستان طی سال های اخیر نسبت به اوایل قرن کاهش یافته است.
*براساس گزارش بانک جهانی تولید ناخالص ملی عربستان متناسب با کاهش قیمت نفت نزولی شده است.
نتیجه:
مستندات و آمارهای ارائه شده در این مطلب به خوبی اوضاع وخیم اقتصادی عربستان را نشان داد. این در حالی است که عربستان به دلیل عدم مشروعیت داخلی روز به روز بر حجم خرید تسلیحاتی خود از غرب می افزاید و اقتصاد وخیم خود را وخیم تر می کند. نشریه آمریکایی وال استریت ژورنال اخیرا هشدار داد آینده اقتصاد عربستان که به صورت اساسی بر صادرات نفت متکی است در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. پژوهش این نشریه نشان می دهد مصرف نفت در عربستان برابر با مصرف نفت در آلمان است که سه برابر عربستان جمعیت دارد ولی اقتصاد آلمان پنج برابر اقتصاد عربستان است. هشدارها درباره وضع مصرف نفت در داخل عربستان این پیش بینی را ایجاد کرده است که این کشور به دلیل افزایش مصرف نفت داخلی در سال 2040 به وارد کننده نفت تبدیل خواهد شد. جفری آلبرت تاکر کارشناس اقتصادی نیز در این باره گفت: بر اساس آمارهای موجود، رشد تولید ناخالص ملی عربستان در سال 2014 معادل 6.3 درصد، در سال 2015 حداکثر 2.8 درصد و در سال آینده 2.4 درصد خواهد بود که نسبت به سال 2014 تقریبا 3.5 درصد کاهش داشته است. این درحالی است که درآمدهای نفتی عربستان اکنون تقریبا 24.5 درصد کمتر از کل درآمدهای ارزی این کشور در سال گذشته میلادی است. به نظر می رسد باید در سال های آینده منتظر اعتراض های داخلی به دلیل وضعیت وخیم اقتصادی این کشور بود، چرا که هیچ راه حلی که بتواند تاثیر فوری بر اوضاع اقتصادی عربستان داشته باشد وجود ندارد و این کشور باید هزینه های خود را در بخش تجهیز تروریست ها و تجاوز به کشورهای دیگر کم کند./